WAAROM HET ZO BELANGRIJK IS JE KIND (EN JEZELF!) GOED TE BESCHERMEN TEGEN DE ZON

In gesprek met Karlijn Thoonen
In gesprek met Karlijn ThoonenPsycholoog en promovendus bij de vakgroep Gezondheidsbevordering Universiteit Maastricht.

Op de Universiteit Maastricht wordt momenteel onderzoek gedaan naar het zonbeschermend gedrag van ouders bij henzelf en hun kinderen door de vakgroep gezondheidsbevordering (onderzoeksschool CAPHRI). Psycholoog Karlijn Thoonen is als promovenda, samen met haar onderzoeksteam, betrokken bij dit onderzoek. In dit interview vertelt Karlijn waarom het zo belangrijk is om je kind (en jezelf) goed te beschermen tegen de zon. In het tweede deel van het interview lees je een aantal handige tips om bewuster bezig te zijn met de zonbescherming van je kind. Want uit de eerste onderzoeksresultaten blijkt dat er nog veel winst te behalen is op dit gebied!

Onderzoek

“In het kader van het onderzoek naar zonbeschermend gedrag van ouders hebben we een groep ouders een aantal jaar gevolgd en gekeken naar in hoeverre ze zonbeschermend gedrag toepassen bij zichzelf en hun kinderen. Wat weten ouders over zaken als zonbescherming en huidkanker? Hoe denken ze over zonbescherming? Hoe denkt hun omgeving hierover? Hoe vaak is men daadwerkelijk verbrand in de onderzoeksperiode? Zo proberen we te ontdekken welke factoren bepalend zijn voor hoe ouders omgaan met bescherming tegen de zon. En hoe we ouders het beste bewust kunnen maken van de risico’s van verbranding en het belang van goede zonbescherming.”

Huidkanker

“Sinds de jaren 80 komt huidkanker steeds meer voor in Nederland. Op dit moment staat Nederland, na Noorwegen en Denemarken zelfs op de 3e plek van landen in Europa waar huidkanker het meeste voorkomt. Daarnaast is huidkanker binnen Nederland ook één van de meest voorkomende vormen van kanker. We merken dat veel mensen onderschatten hoe groot dit probleem eigenlijk is. Er zijn veel verschillende soorten huidkanker, waarvan melanoom de meest ernstige variant is. Verbranding van de huid blijkt een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van melanoom. Elke keer dat je verbrandt, wordt dit opgeslagen in je DNA. Hoe vaker je verbrandt, hoe groter je risico op het ontwikkelen van melanoom. Jaarlijks sterven ruim 900 mensen aan huidkanker. Daarnaast hangt niet alleen verbranden door de zon, maar ook blootstelling aan de zon samen met het risico op huidkanker. Dus ook als je niet verbrandt, is het belangrijk om bewust om te gaan met blootstelling aan zon.”

Groeiend en urgent probleem

“Het feit dat niet alle vormen van huidkanker even schadelijk zijn, wil niet zeggen dat de andere vormen geen nare gevolgen kunnen hebben. Het heeft altijd een psychische impact op mensen bij wie de diagnose huidkanker gesteld wordt. En ook voor de maatschappij is het toenemend aantal gevallen van huidkanker een probleem, omdat de behandeling van huidkanker veel (zorg)kosten met zich meebrengt. Dus er zal de komende jaren steeds meer aandacht gevraagd worden voor het belang van zonbescherming.”

Welvaart

Hoe kan het dat huidkanker zo vaak voorkomt in Nederland, in vergelijking met andere Europese landen? Karlijn: “We zien dat huidkanker vaker voorkomt in landen waar het welvaartsniveau al decennia vrij hoog is. Hierdoor hebben we de financiële middelen om vaker, langer en verder weg op vakantie te gaan. We zijn de zon actief gaan opzoeken, terwijl onze witte huid, met vaak een licht huidtype, eigenlijk niet geschikt is voor dat klimaat. We zien ook dat huidkanker het meest voorkomt bij de groep 60 – 80 jarigen, die in de tijd dat het nog ‘hip’ was om helemaal bruin gebakken terug te komen van vakantie, veel onbeschermde zonuren hebben genoten. Dit zouden factoren kunnen zijn die bijdragen en bijgedragen hebben aan de hoge cijfers van huidkanker in Nederland. Gelukkig is die tijd, dat we massaal met olie gingen liggen bakken op het strand, wel al voorbij!”

Positieve associaties

“Wat ook lijkt mee te spelen in het feit dat huidkanker zo vaak voorkomt in Nederland, zijn onze associaties met de zon. Door ons klimaat, waarin zonnige dagen schaars zijn, zie je dat veel mensen overwegend positieve associaties hebben met de zon. Zodra in het voorjaar de eerste zonnestralen doorkomen, gaan we massaal het terras op. We willen zoveel mogelijk van de zon genieten. In Zuidelijke landen, waar de zon ‘altijd’ schijnt, zie je dat het juist gebruikelijk is om zonmijdend gedrag te vertonen. In die landen is de hele maatschappij daar ook meer op ingericht. In Aziatische landen waar veel zon is, zie je daarnaast bijvoorbeeld dat een blanke huid het schoonheidsideaal is, omdat een bruine huid lange tijd geassocieerd werd met (arme) mensen die buiten moeten werken. In Nederland associëren we een gebruinde huid juist regelmatig met schoonheid of gezondheid.”

Onderschat

“Een van de factoren die het lastig maakt om mensen te motiveren om hun gedrag ten aanzien van de zon te veranderen, is dat de negatieve gevolgen van blootstelling aan de zon in de verre toekomst liggen. Het is nu eenmaal niet zo dat je, als je een keer verbrandt, het jaar erna huidkanker hebt. Terwijl het wel zo is dat elke keer dat je verbrandt, je risico op het ontwikkelen van huidkanker vergroot. In feite wordt die kans al vergroot door je bloot te stellen aan de zon. Vaak wordt gezegd dat je een ‘lekker kleurtje hebt gekregen’ als men na een uurtje op het terras een verkleurd of roder gezicht heeft. Ook al heb je dan geen blaren of last van vervelling, voor je huid telt dit toch al als een verbranding. Dit is iets wat veel mensen niet weten!”

belang kind beschermen zon

Foto: Porapak Apichodilok

Niet in verhouding

“We zien dat er de afgelopen jaren steeds meer aandacht komt in de media voor zonbeschermend gedrag. In het weerbericht en ook op de weer-app op je telefoon wordt tegenwoordig de UV-kracht weergegeven, op basis van je huidige locatie. Deze extra aandacht is goed, maar toch staat het op dit moment nog niet in verhouding tot de grootte van het probleem. Het kennisniveau over de risico’s van de zon en het belang van zonbeschermend gedrag onder de burgers kan nog sterk verbeteren. Op dit moment vertrouwen de meeste mensen vooral op insmeren als het gaat over zonbescherming, terwijl dit maar een van de vele mogelijkheden is. Insmeren zou eigenlijk ook niet de enige of belangrijkste vorm van zonbescherming moeten zijn, maar altijd moeten plaatsvinden als toevoeging naast andere maatregelen, zoals actief de schaduw opzoeken en rekening houden met je kleding (lange mouwen, hoed of pet en zonnebril). En het allerbeste is, om al deze maatregelen te combineren!”

>> Meer weten over hoe je je kind zo goed mogelijk beschermt tegen de zon? Lees deel twee van het interview: ‘Je kind beschermen tegen de zon; hoe doe je dat?

Over Vitamine D en bewolking

“Er zijn ook nog wel een aantal misvattingen in omloop. Bijvoorbeeld dat veel blootstelling aan de zon nodig is, vanwege de aanmaak van vitamine D. De hoeveelheid zon die hiervoor nodig is, is echter beperkt. Op de website van KWF Kankerbestrijding staan hierover richtlijnen vermeld. Bovendien staat het risico dat je zou lopen bij een gebrek aan vitamine D, niet in verhouding tot het gezondheidsrisico dat je loopt door verbranding. Een andere misvatting is dat je niet kan verbranden als het bewolkt is. Dat is niet per se waar; ook op een bewolkte dag kan de zonkracht zodanig zijn dat je kunt verbranden. Wat we ook vaak terug horen, is dat mensen warmte verwarren met zonkracht, terwijl deze niet met elkaar in verband hoeven te staan. Ook de eerste lentezon of de avondzon kan een dermate hoge zonkracht hebben dat je de kans loopt om te verbranden.”

Nooit meer bewust zonnen

“Hoe het zit met mijn eigen zonbeschermende gedrag?”, herhaalt Karlijn lachend de gestelde vraag. “Nou, in die drie jaar dat ik nu met dit onderzoek bezig ben, is er wel het een en ander veranderd. Ik werd altijd redelijk snel bruin, zonder dat ik daar veel moeite voor hoefde te doen en ik verbrandde niet snel. Toch ging ik wel eens in de zon liggen, om te bruinen. Nu zal ik dat nooit meer doen. Sterker nog; ik wil altijd met mijn gezicht uit de zon. Als ik met vriendinnen naar het terras ga, zoeken we een tafeltje waar ook schaduw is. Ik smeer me elke dag in, ook in de winter. En ik heb altijd een kleine tube zonnebrand bij me, voor het geval dat ik onverwacht in een situatie kom waarbij ik niet in de schaduw zou kunnen zitten. Verder ben ik mijn zonnebril consequenter gaan gebruiken. En hoe heet het afgelopen zomer ook was, ik trok altijd even een vestje met lange mouwen aan als ik op de fiets stapte. Ook al was het maar een klein stukje… Het enige dat ik nog niet doe, is het dragen van een petje of hoed als ik buiten ben. Daar ligt voor mij nu nog de grens, haha!”.

Nederland over 20 jaar

“Hoe Nederland over 20 jaar omgaat met de zon? Ik hoop dat er grote veranderingen gaan komen. Net zoals de afgelopen decennia de sociale norm veranderd is wat betreft bijvoorbeeld roken en het gebruik van de thuis-zonnebank. Ik hoop dat we met z’n allen een andere kijk hebben op de zon en zonblootstelling. Of we dan nog naar het strand gaan op een mooie zomerse dag? Ik denk het wel, maar dan hoop ik dat het wel de standaard geworden is dat je een grote parasol meeneemt en dat we meer bedekt zijn als we het water in gaan.”, aldus Karlijn.