Ongeveer 8% van alle baby’s in Nederland wordt jaarlijks te vroeg geboren. Een normale zwangerschap duurt gemiddeld 40 weken. In die tijd groeit je baby uit tot een voldragen kind. Er is sprake van een vroeggeboorte als de baby zich aankondigt voor de 37^ste week van je zwangerschap en na de 24^ste week. Dan hebben we het over een premature baby. Hoe ouder de baby is, hoe kleiner de kans op complicaties. Als je kind te vroeg geboren wordt, zeker als het nog heel jong is, heeft dit grote impact en ga je een onzekere tijd tegemoet. Lees in dit artikel alles over vroeggeboorte, van symptomen, hoe je het soms kunt voorkomen tot de gevolgen ervan.

Levensreddend handelen na 24 weken zwangerschap

Na 24 weken zwangerschap worden baby’s in Nederland actief opgevangen in ziekenhuizen. De artsen zullen dan als het nodig is de baby intuberen, ademhalingsondersteuning geven en veel doen aan warmtemanagement. Hartmassage en bloeddruk-ondersteunende medicatie worden niet gegeven, met als reden dat de kwaliteit van leven van een baby die hierdoor overleefd nog te slecht is. Bij een geboorte voor de 24ste week van de zwangerschap is de behandeling van een baby gericht op comfort van het kind in plaats van overleven.

Overlevingskansen na vroeggeboorte

Wordt een baby vlak na de 24ste week geboren, dan overleeft bijna 56% van de kinderen. Bij elke week die daarbij komt, stijgen de overlevingskansen van de baby flink. Na 26 weken overleeft 71,5%, na 27 weken 80% tot 90% en na 28 weken zelfs 95%. Na 34 weken heeft je baby bijna net zoveel overlevingskansen als een baby die op tijd geboren is.

Kans op complicaties bij prematuren

Overleven zegt helaas niets over de levenskwaliteit van een baby. Bij vroeggeboorte is er kans op complicaties omdat de baby nog erg kwetsbaar is. Problemen die kunnen voorkomen bij veel te vroeg geboren baby’s zijn problemen met voeden, met de bloedsomloop, de longen en/of darmen en er is kans op hersenbloedingen en/of -beschadigingen. Ook is de kans op infecties en ziektes groter doordat het afweersysteem niet optimaal werkt. Hoe jonger de baby is, hoe groter de kans op complicaties. Bij baby’s geboren tussen week 24 en 27 van de zwangerschap is er 77% kans op complicaties. Tussen week 28 en 32 is de kans 35%, tussen week 32 en 34 is dit 12%. En na week 34 is de kans op complicaties 2%.

Mogelijke oorzaken

Van alle vroeggeboortes wordt 25% kunstmatig opgewekt vanwege een medische oorzaak. De overige 75% gebeurt spontaan. Het is bekend dat genetische factoren een rol spelen bij ten minste 40% van de spontane vroeggeboortes – maar nog niet alle genen die betrokken zijn, zijn bekend. Wel is bekend dat deze oorzaken een rol kunnen spelen:

1. Voorgeschiedenis

Wanneer je vroegtijdig bent bevallen bij je vorige zwangerschap, loop je meer risico om ook bij je volgende zwangerschap vroeg te bevallen.

2. Afwijkingen in de baarmoeder

Vrouwen met een verkorte baarmoedermond lopen meer risico op een vroege bevalling. Een verkorte baarmoedermond komt vaak voor bij dochters van vrouwen die vroeger het deshormoon hebben gebruikt. Ook een operatie aan de baarmoedermond kan die hebben verkort of verslapt. Andere problemen met de baarmoeder kunnen infecties, vleesbomen (goedaardige knobbels in de wand van de baarmoeder) of aangeboren misvormingen zijn.

3. Te veel vruchtwater

Een teveel aan vruchtwater (polyhydramnion) verhoogt de kans op een vroeggeboorte. Dat kan namelijk een overdruk op de vliezen veroorzaken, waardoor er eerder scheurtjes ontstaan. Ongeveer 1% van de vrouwen heeft te veel vruchtwater. Wanneer het op tijd wordt ontdekt, kan door middel van een vruchtwaterpunctie het teveel aan water worden afgevoerd. Een teveel aan vruchtwater kan worden veroorzaakt door zwangerschapsdiabetes. Bij ongeveer 50% van de vrouwen die te veel vruchtwater hebben, is de oorzaak niet bekend.

4. Meerlingenzwangerschap

Het dragen van een twee- of meerling kan de kans op een vroeggeboorte ook vergroten. Bij een meerling is de fysieke ruimte in de baarmoeder minder groot, waardoor de vliezen eerder kunnen breken.

5. Vaginale infecties

Infecties zijn de belangrijkste oorzaak van spontane vroeggeboortes. En dan met name een bacteriële infectie van de vagina. Normaal gesproken is daar een goed evenwicht tussen de aanwezige bacteriën, maar als één soort gaat overheersen – oftewel bacteriële vaginose – kan dat uitgroeien tot een infectie. Die infectie kan vervolgens vanuit de vagina omhoog ‘kruipen’ en zo de vliezen of de vruchtzak infecteren. Het lichaam reageert daar meteen op door de bacteriële infectie uit te drijven, met weeën als gevolg.

6. Problemen met de placenta

Problemen zoals voorliggende placenta, waarbij de placenta dichtbij de opening van de baarmoeder of eroverheen ligt, loslatende placenta, misvorming of onduidelijke bloeding.

7. Ziekte moeder

Zoals hoge koorts, infecties en ontstekingen in het lichaam van de moeder of hoge bloeddruk die na de 20^ste zwangerschapsweek ontstaat.

8. Problemen met de baby

Denk aan ziekte door infectie via de placenta, groeiachterstand of aangeboren afwijkingen.

9. Risicofactoren moeder

Er is ook een samenhang aangetoond tussen vroeggeboorte en factoren als roken of overmatig alcoholgebruik tijdens de zwangerschap, drugsgebruik voor of tijdens de zwangerschap, de leeftijd van de moeder: jonger dan 19 of ouder dan 40 jaar en gebruik van vruchtbaarheid bevorderende middelen.

Signalen vroeggeboorte

Je kunt van tevoren niet goed voorspellen of je te vroeg gaat bevallen. Ook lijken sommige signalen van vroeggeboorte op ‘gewone’ zwangerschapsklachten of -symptomen, zoals druk op je bekken. Wel zijn er verschillende signalen die kunnen wijzen op een vroeggeboorte. Het is dan ook verstandig om bij de volgende symptomen contact op te nemen met je verloskundige of – voor vrouwen met een medische indicatie – een gynaecoloog. Ook als je het gevoel hebt dat er ‘iets’ niet klopt of je je zorgen maakt.

• Pijnlijke harde buiken
  Harde buiken zijn normaal in de zwangerschap. Zeker bij een tweeling kun je er al vroeg in de zwangerschap last van hebben. Dit kan erg vervelend aanvoelen, maar je hoort er niet écht pijn van te hebben. Twijfel je of je last van harde buiken hebt? Bij een ontspannen baarmoeder kun je de wand een stukje indrukken. Bij een harde baarmoeder kan dit niet en voelt je buik als een keiharde ballon. Wanneer je pijnlijke harde buiken hebt die regelmatig komen en gaan, is het verstandig om contact op te nemen met de verloskundige of gynaecoloog.

• Menstruatie-achtige krampen
  Tijdens je zwangerschap kun je last krijgen van krampen in je onderbuik. Deze krampen worden veroorzaakt door de rek op je baarmoederwand en de banden (bandenpijn). In sommige gevallen worden de krampen verergerd door de bewegingen van je ongeboren baby. Ze zijn dan ook in de meeste gevallen onschuldig. Worden de krampen steeds erger en doen ze meer pijn? Het kan een teken zijn dat je gaat bevallen. Meestal wordt je buik dan ook hard. Neem in dit geval altijd contact op met je verloskundige of gynaecoloog.

• Lage rugpijn
  Veel vrouwen krijgen tijdens hun zwangerschap pijn in hun onderrug. Vooral vrouwen die in verwachting zijn van een meerling hebben hier last van. Lage rugpijn die regelmatig komt en gaat (bijvoorbeeld elke tien tot vijftien minuten) kan een teken zijn dat je gaat bevallen. Deze lage rugpijn gaat vaak samen met een harde buik. Als de pijn niet weggaat bij een andere houding is het verstandig om de verloskundige of gynaecoloog te bellen.

• Het verliezen van vruchtwater
  Tijdens je zwangerschap heb je vaker last van vaginale afscheiding. Dit is heel gewoon en niets om je zorgen over te maken. Het is wel belangrijk dat je zeker weet dat het gaat om vaginale afscheiding en niet om vruchtwater. Verlies je vocht en weet je niet goed wat het is? Ruik en voel eraan om erachter te komen. Normale afscheiding is dun en wat plakkerig. Vruchtwater is niet plakkerig en heeft een weeïge, zoete geur. Ook drijven er in vruchtwater vaak witte vlokjes. Zeker als je te vroeg bevalt, kun je die duidelijk zien. Vruchtwater hoeft niet in één keer met een hele plons te komen, het kan heel geleidelijk gaan. Twijfel je of je vruchtwater verliest, bel dan met de verloskundige of gynaecoloog om te overleggen.

• Bloedverlies
  Bloedverlies komt soms voor in de tweede helft van de zwangerschap en kan ook een voorteken zijn van een vroeggeboorte. Met name als je er harde buiken, krampen of lage rugpijn bij hebt. Bloedverlies kan ook voorkomen door andere oorzaken, zoals placentaproblemen. Neem daarom altijd contact met je verloskundige of gynaecoloog op als je opeens bloedverlies hebt.

Voorkomen vroeggeboorte

Dreigt een vroeggeboorte dan probeert de gynaecoloog de bevalling uit te stellen of in elk geval de situatie zo optimaal mogelijk te maken voor als de baby toch komt. Het succesvol afremmen van een dreigende vroeggeboorte is afhankelijk van de mate van ontsluiting, de fysieke conditie van de moeder en het kind en de duur van de zwangerschap. Ook wordt er onderzocht wat de reden kan zijn voor de vroeggeboorte (zoals een infectie) en of het uitstellen van de geboorte nog zinvol is. Soms is de bevalling al zo ver gevorderd dat uitstellen niet meer mogelijk is.

Als de gynaecoloog de dreigende vroeggeboorte heeft vastgesteld, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• Bedrust
  Of bedrust echt kan zorgen voor het uitstellen van een bevalling, daar zijn artsen het niet over eens. Toch wordt het meestal wel geadviseerd bij weeën, omdat het het aantal harde buiken kan verminderen en daardoor de bevalling kan uitstellen. Daarnaast wordt bedrust voorgeschreven als de vliezen zijn gebroken en het hoofdje van de baby nog niet is ingedaald om te voorkomen dat de navelstreng langs het hoofdje gaat.

• Medicatie voor longrijping (corticosteroïden)
  De arts kan besluiten om medicijnen voor longrijping toe te dienen, zogenaamde corticosteroïden. Deze hormonen zorgen ervoor dat de longen en andere organen van de baby sneller rijpen, zodat ze hopelijk hun werk goed kunnen doen als het kind te vroeg wordt geboren. Corticosteroïden zijn stresshormonen. Hierdoor zullen de longblaasjes van de baby sneller doorrijpen waardoor ademhalen makkelijker zal gaan. Er blijft echter vaak een groot tekort aan longblaasjes aanwezig. De baby zal na de geboorte waarschijnlijk nog steeds ondersteuning bij het ademhalen nodig hebben (afhankelijk van hoe vroeg de baby wordt geboren). Gelukkig is deze remming tijdelijk en ontwikkelen nieuwe longblaasjes zich na de geboorte in een rap tempo.

• Weeënremmers
  Weeënremmende medicijnen houden de samentrekking van de baarmoeder tegen. Het doel van weenremmers is dat de medicijnen voor longrijping de tijd hebben om in te werken. Ook worden ze gebruikt als je overgeplaatst wordt naar een gespecialiseerd ziekenhuis, bijvoorbeeld als je baby nog erg jong is (voor 32 weken). Je krijgt de medicatie maximaal 48 uur toegediend. Uit sommige onderzoeken blijkt dat het langer dan 48 uur tegenhouden van de bevalling met weeënremmers niet zorgt voor een betere uitkomst voor de baby. Er zijn ook studies die het nut van weeënremming ter discussie stellen en voorstellen om ze helemaal niet meer toe te dienen.

Impact vroeggeboorte op ouders

Ouders hebben flink wat te verduren bij een vroeggeboorte. Als ouder van een te vroeg geboren baby krijg je te maken met een wirwar van gevoelens en emoties: angst, verdriet, onzekerheid en bezorgdheid, en natuurlijk trots en blijdschap bij elke kleine stap vooruit. Je hebt je niet of nauwelijks kunnen voorbereiden op de vroeggeboorte van je baby en soms ligt je kindje in een ziekenhuis ver weg, zodat je niet zo vaak bij hem kunt zijn als je zou willen.

>> Lees eens het ervaringsverhaal van Moniek: De zwangerschap en vroeggeboorte van Max. Haar zoon werd met 26 weken en 4 dagen geboren.

Waarschijnlijk had je je de bevalling en kraamtijd heel anders voorgesteld. Soms kan het hierdoor tijd kosten voor je het gevoel hebt dat je écht een band hebt met je baby. Gelukkig word je in het ziekenhuis als ouders nauw betrokken bij de verzorging en kun je, als je baby’s gezondheid het toelaat, je kind ‘kangoeroeën’. Dit wordt in veel ziekenhuizen ook wel ‘buidelen’ genoemd. De baby wordt dan op je blote borst gelegd, zodat je hem voorzichtig kunt leren kennen.

Thuiskomst

Soms duurt het maar een paar dagen, soms een paar maanden, maar er komt een dag dat je baby eindelijk mee naar huis mag. Neem na de thuiskomst van je te vroeg geboren baby tijd om te wennen aan de nieuwe situatie. Mensen in je omgeving staan er niet altijd bij stil wat voor invloed zo’n ziekenhuisperiode op jou, je partner en eventuele broertjes en zusjes heeft. Hoe blij je ook bent bij thuiskomst, veel ouders krijgen een terugslag. Niet zo gek: pas als je kind thuis is, besef je wat je allemaal is overkomen. De ene ouder kan hier makkelijker mee omgaan dan de andere. Sommige ouders hebben er heel veel last van en ontwikkelen een posttraumatische stressstoornis. Zij krijgen te maken met nachtmerries, flashbacks en angsten.

>> Ook Dex werd te vroeg geboren. Papa Niek vertelt zijn ervaring in het verhaal: Vroeggeboorte: Dex werd na 29 weken zwangerschap geboren met een spoedsectio!

Pril Begin

Er is gelukkig steeds meer aandacht en begrip voor de emoties van ouders na het krijgen van een premature baby en er bestaat tegenwoordig ook therapie voor. Heb jij behoefte om met een expert te praten, geef dit dan aan tijdens de nacontroles bij de neonatoloog of gynaecoloog. Het kan ook opluchten om met iemand te praten die in een vergelijkbare situatie zit of heeft gezeten. Ervaringsdeskundigen Moniek Rikken en Niek Schoonbrood richtten om die reden het initiatief ‘Pril Begin’ op. Je kunt hier terecht voor een luisterend oor, ondersteuning en een netwerk van lotgenoten en professionals. Lees er meer over in dit interview: ‘Pril Begin: Kennis, ervaring en een netwerk bij vroeggeboortes en/of een moeilijke start’.

Bronnen:

ZoZwanger.nl;
Oudersvannu.nl;
Volksgezondheid en Zorg