Uit een onderzoek van de UVA (2024) blijkt dat jongeren gemiddeld 6.5 uur per dag op hun smartphone zitten. Voor een kwart is dit zelfs meer dan 8 uur per dag! Diverse onderzoeken laten zien dat ruim 1 op de 3 jongeren vindt dat ze verslaafd zijn aan hun smartphone. We weten dat overmatig smartphonegebruik allerlei negatieve effecten kan hebben, zoals slaapproblemen, concentratieproblemen en zelfs depressie. Ook kan het van invloed zijn op de sociale ontwikkeling van een kind. Hoe weet je of er bij jouw puber sprake is van problematisch smartphonegebruik? Wat zijn de symptomen van een telefoonverslaving? En wat kun je als ouder doen wanneer het telefoongebruik van je kind problematisch wordt? Je leest het in dit artikel! 

Telefoonverslaving: een zorgelijk trend

Waarom zijn telefoons zo verslavend?

Misschien vraag je je na het lezen van deze cijfers af wat maakt dat smartphones zo verslavend kunnen zijn? Dit heeft te maken met de vele prikkels die je smartphone geeft; meldingen, geluidjes, trillingen. Ze zorgen allemaal voor een verhoogde hersenactiviteit. Bij prettige prikkels is er in het brein activiteit in het biologische beloningssysteem. Daarbij komt dopamine vrij. Dat is het bekende ‘gelukstofje’ dat ons motiveert om over te gaan tot actie. Dit verklaart waarom het zo lastig is de telefoon te negeren wanneer hij pingelt. Als we een prikkel als ‘prettig’ herinneren, neemt de dopamine-afgifte toe. Wetenschappers vermoeden dat dit ook gebeurt wanneer je de melding krijgt van een nieuw appje: niet de inhoud van het bericht, maar de gedachte eraan activeert je beloningssysteem. En dat laat je grijpen naar je telefoon.

De reden dat we hierdoor makkelijk verslaafd raken aan onze mobiele telefoon heeft ermee te maken dat het brein went aan die ‘shotjes’ dopamine, waardoor de reactie minder sterk wordt. Dit maakt dat er steeds meer nodig is voor een ‘voldaan gevoel’. Omdat we onze telefoon daardoor maar blijven checken, creëren we onbewust dwangmatig gedrag. Al die keren dat we gedachteloos naar onze telefoon grijpen, zijn we dus eigenlijk onbewust op zoek naar iets ‘lekkers’ voor ons brein. In feite zou je dus kunnen zeggen dat wij de junkies zijn en app-ontwikkelaars de dealers. De industrie heeft namelijk heel doelbewust een gewoonte bij je gecreëerd.

Wat zijn de symptomen van een telefoonverslaving bij pubers?

Hoewel er in de volksmond al vrij snel gesproken wordt van een telefoonverslaving, is dit (nog) geen psychiatrische diagnose. Er is dan ook een belangrijk verschil tussen problematisch telefoongebruik en een echte verslaving. Om te kunnen spreken van een verslaving, moet je onder meer ‘lijdensdruk’ ervaren. Dit betekent dat de persoon zelf of diens omgeving eronder moet lijden. Bijvoorbeeld doordat er een grote negatieve impact is op je sociale leven of studie of werk. En je moet er heel moeilijk vanaf kunnen komen. Experts geven aan dat er over veelvuldig telefoongebruik nog té weinig bekend is om het te kunnen labelen in de psychiatrie. Hieronder vind je een opsomming van signalen die kunnen wijzen op een telefoonverslaving:

• je puber denkt vaak aan zijn of haar telefoon of aan bepaalde apps, games of sociale media;
• je puber is steeds langer met de smartphone bezig;
• je puber doet niets anders meer en haalt alle leuke dingen uit de mobiel;
• je puber heeft wel eens geprobeerd om de tijd te beperken die hij of zij aan telefoon en sociale media besteedt, maar dit lukte niet;
• je puber wordt onrustig of boos als het de smartphone niet kan gebruiken;
• je puber is vaak langer met de telefoon bezig dan het van plan was;
• je puber heeft wel eens problemen op school of werk gehad door de telefoon;
• je puber heeft veel ruzie met de mensen om zich heen over de manier waarop hij of zij omgaat met de mobiel;
• je puber liegt wel eens over de hoeveelheid tijd die het aan de smartphone besteedt;
• je puber gebruikt de smartphone om zichzelf af te leiden van dagelijkse problemen.

Zelftest voor telefoonverslaving

Een handige manier om inzichtelijk te maken of smartphonegebruik problematisch is, is het doen van de zelftest ‘Digitale Balans’. Dit is een initiatief van het Trimbos Instituut. Aan de hand van een aantal vragen kun je nagaan of je in balans bent wat betreft schermtijd. Om de test te maken, ga je naar DigitaleBalans.nl.

Wat te doen als je je zorgen maakt over het telefoongebruik van je kind? 5 tips!

Tip 1: Maak je zorgen bespreekbaar

Wanneer je je zorgen maakt over het (overmatig) telefoongebruik van je puber is het allereerst belangrijk om het gesprek aan te gaan met je puber over wat je ziet en waarom je je daar zorgen over maakt. Nu weten we dat ‘het gesprek aangaan met je puber’ vaak wat makkelijker gezegd is dan gedaan. Daarom maakten we al eerder een uitgebreid artikel over praten met je puber, waarin we 7 tips delen om met je puber in gesprek te komen en te blijven. Deze zijn zeker ook van toepassing op dit gespreksonderwerp!

Tip 2: Creëer bewustzijn over het telefoongebruik

Vaak zijn we ons er niet zo van bewust hoeveel we echt op onze telefoon zitten. En dat is voor je puber niet anders! Waarschijnlijk zal je puber van mening zijn dat het allemaal wel meevalt. Het inzichtelijk maken van het daadwerkelijke gebruik kan dan een belangrijke eyeopener zijn. Er zijn allerlei apps waarbij je kan meten hoeveel tijd je doorbrengt op de telefoon. Zoals de app ‘Moment’ die de tijd meet, of de app ‘Forest’ die ieder half uur dat jij je telefoon niet aanraakt een boom laat groeien en meerdere bomen vormen samen een bos. Zo wordt je kind als het ware ‘beloond’ als het de telefoon niet aanraakt. Al dit soort apps helpen bij het laten ontstaan van bewustzijn over hoeveel tijd er daadwerkelijk gaat naar de telefoon. Dit bewustzijn kan helpend zijn om een bepaalde veranderwens te creëren bij je kind.

>> Wil je kind iets veranderen aan z’n telefoongebruik? Onder aan dit artikel delen we een aantal praktische tips om met je puber te bespreken.

Tip 3: Maak afspraken over het smartphonegebruik

Als ouders zijn we vaak geneigd om onze invloed op onze kinderen te onderschatten. Wist je bijvoorbeeld dat kinderen waar thuis duidelijke afspraken gemaakt zijn over alcoholgebruik minder drinken dan kinderen die deze afspraken niet hebben? Het heeft dus wel degelijk zin om afspraken te maken met je kind over zijn/haar telefoongebruik. Denk aan de regel dat de telefoon op vliegtuigstand of uit gaat als er huiswerk gemaakt moet worden. Onderzoek wijst namelijk uit dat de constante afleiding van de telefoon zorgt voor een korter concentratievermogen. Ook over het gebruik van de telefoon ’s avonds in bed kun je afspraken maken. We weten dat smartphonegebruik een negatief effect heeft op de kwaliteit van de slaap. Daarnaast is het erg verleidelijk om te lang door te gaan met chatten of nog even alle apps te checken, waardoor je kind te laat gaat slapen.

Tip 4: Creëer telefoonvrije zones

In het verlengde van voorgaande tip, kun je ook ’telefoonvrije zones’ afspreken in huis. Deze gelden dan voor alle gezinsleden. Spreek bijvoorbeeld af dat er geen telefoons aan tafel zijn tijdens de eetmomenten, zodat er echt aandacht kan zijn voor elkaar.

Tip 5: Geef het goede voorbeeld

Misschien is dit nog wel de lastigste tip van ze allemaal: geef zelf het goede voorbeeld! In hoeverre ben jij je bewust van je eigen telefoongebruik? Let je op je  telefoongebruik als de kinderen er zijn? Ook voor ouders kunnen onderstaande tips om het smartphonegebruik te minderen heel behulpzaam zijn 😉

Tips om smartphonegebruik te verminderen

• Zet meldingen en pushberichten zoveel mogelijk uit en zet je telefoon soms ook bewust op stil. Hierdoor word je minder vaak gestoord bij wat je aan het doen bent en is de verleiding om op je telefoon te kijken een stuk kleiner.
• Zet bij wijze van een experiment je mobiel eens een tijdje helemaal uit. Bijvoorbeeld tijdens het kijken van een tv-programma of aflevering van een serie. Dit laat je enerzijds ervaren hoe het is om een half uur of een uur ongestoord met je aandacht op een plek te zijn. En anderzijds kan het je ook weer bewust maken van hoe vaak je in een reflex naar je telefoon wil grijpen als er even een saai moment is.
• Next level is om je telefoon een keer thuis te laten als je kort de deur uitgaat. Ervaar eens hoe het is om bij een afspraak met een vriend of vriendin niet steeds afgeleid te worden door je telefoon.
• Wat ook kan helpen, is om je telefoon thuis op een vaste plek te leggen en ‘m niet steeds mee te nemen. De stap om je telefoon te pakken wordt hierdoor groter.
• Zet jij ’s avonds je wekker op je smartphone? Dan herken je vast ook dat je voor of na het instellen van je wekker vaak ook nog even je mail en je socials checkt. Met de aanschaf van een ouderwetse wekker kun je je smartphone uit de slaapkamer houden. Als je telefoon niet in de buurt is, slaap je eerder, beter en langer.
• Bedenk voordat je je telefoon pakt of dat wel noodzakelijk is. Probeer eens een dag tot 10 te tellen voordat je je scherm ontgrendelt. Zo doorbreek je de automatische reactie en kun je bewust kiezen waar je je tijd en aandacht aan wil geven. Je kunt deze tijd ook ‘inbouwen’ door de social media apps zo ver mogelijk van je homescreen te plaatsen. Dit helpt je om bewuster te kiezen om ze te openen.

Vragen over het telefoongebruik van jouw puber?

Heb je naar aanleiding van dit artikel nog vragen? Of zou je graag eens van gedachten wisselen over smartphonegebruik van jouw puber? Maak dan gebruik van het gratis chatspreekuur voor ouders van pubers op dinsdagochtend (tussen 10.00 en 12.00 uur) of donderdagavond (tussen 20.00 en 22.00 uur). Via www.cjg043.nl/chat/ kun je gratis en anoniem inloggen voor een 1-op-1 chatgesprek met een van de experts van Mondriaan Preventie. In dit artikel lees je meer over dit chatspreekuur!

Bronnen:

• LabNOS
• Nederlands Jeugdinstituut
• Mamaliefde.nl
• Mijnkindisverslaafd.nl
• Moe en afgeleid: onderzoek bevestigt impact social apps op jongeren – Universiteit van Amsterdam
  

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.