WAT IS SEXTING, SHAMESEXTING, EXPOSEN, GROOMING? EN HOE GA JE HIER ALS OPVOEDER MEE OM?

Gastbijdrage van Qpido
Gastbijdrage van QpidoSeksespecifiek Expertisecentrum

Het hebben van meer dan 400 online vrienden is de normaalste zaak van de wereld geworden en naast de (straat)taal die jongeren met elkaar spreken, poppen er ook in het ABN steeds weer nieuwe woorden op. Voorbeelden hiervan zijn sexting, shamesexting, exposen en grooming. Sociale media, puberteit en seksualiteit. Wat roept het bij jou op? Voor veel ouders staat het gelijk aan onbegrip, ongrijpbaar en onwetendheid. Het Seksespecifiek Expertisecentrum Qpido wil daar verandering in brengen. Want als iets belangrijk is op het gebied van deze onderwerpen, stellen ze, is het juist kennis, grip en erover in gesprek gaan. Hieronder lees je hun gastbijdrage.

Sexting

Sexting is het delen van seksueel getinte foto’s, filmpjes of tekstberichten via social media. Verschillende onderzoeken naar sexting laten zien dat het maken, versturen en ontvangen van seksueel getint beeldmateriaal onder jongeren niet zeldzaam is. Uit onderzoek van EenVandaag onder jongeren tussen de 12 en 24 jaar blijkt dat ruim één op de vier jongeren wel eens een naaktfoto, -video of seksvideo van zichzelf heeft gemaakt (maart 2017). Uit onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland onder jongeren tussen de 12 en 25 jaar, blijkt dat één op de acht jongeren het afgelopen half jaar een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf verstuurde (‘Seks onder je 25e’, juni 2017). Overigens doen ook veel volwassenen aan sexting.

Normaal seksueel gedrag

Sexting is de laatste jaren steeds normaler geworden. Het Vlaggensysteem, een middel om te beoordelen in hoeverre seksueel gedrag gezond of grensoverschrijdend is, zegt dat sexting past binnen de gezonde seksuele ontwikkeling. Het Vlaggensysteem gaat daarbij uit van het uitgangspunt van Friedrich et al. (1998). Zij stellen dat als tenminste 20% (één op de vijf) van de jongeren bepaald seksueel gedrag laat zien, het gedrag binnen de normale grenzen valt en belangrijk is voor de seksuele ontwikkeling van het kind. Aan de hand van de zes criteria van Het Vlaggensysteem kan beoordeeld worden in hoeverre seksueel gedrag al dan niet grensoverschrijdend is. Wanneer voldaan is aan de eerste drie criteria van het Vlaggensysteem (wederzijdse toestemming – je wilt het allebei, vrijwilligheid – niemand moet iets en gelijkwaardigheid – niemand is de baas) kan gesteld worden dat met sexting niks mis is. Waar men vroeger in het fietsenhok friemelde en op die manier voorzichtig begon aan de seksuele carrière, vinden deze eerste stappen nu regelmatig online plaats. Jongeren vinden dit experimenterend ontdekken spannend en leuk, ze hebben het gevoel dat ze veilig zijn en vertrouwen degene met wie ze aan sexting doen. Dat de ander dat vertrouwen soms schaadt, is helaas ook de realiteit.

Zes criteria

Het Vlaggensysteem maakt gebruik van 6 criteria om seksueel gedrag te beoordelen. Voor gezond seksueel gedrag moet sprake zijn van:

1. wederzijdse toestemming; alle betrokken partijen stemmen in met wat er gebeurt. Als er geen toestemming is, zou het dus niet plaats moeten vinden.

Willen beide partijen aan sexting doen? Wil de ontvanger dit ontvangen? Wil de verzender het wel echt verzenden? En hoe weet je dat van elkaar? Hoe ga je om met de teleurstelling als de ander het niet wil?

2. vrijwilligheid; het gedrag gebeurt niet onder dwang of druk, zoals het krijgen van een beloning of vanwege chantage.

Doe je het omdat je het zelf wilt? Doe je het niet omdat je denkt dat het ‘hoort’? Zou je het ook doen als je er niets (spullen, geld, aanzien, populariteit) voor terug zou krijgen?

3. gelijkwaardigheid; bijvoorbeeld in leeftijd, macht, intelligentie, aanzien en levenservaring.

Ben je gelijk aan elkaar? Ben je ongeveer even oud? Doen jullie aan gelijk oversteken? Heb je dezelfde ervaring op seksueel gebied? Is er sprake van een machtspositie?

4. leeftijd-/ontwikkelingsadequaat gedrag; het gedrag past bij de fase waarin de jongere zich bevindt.

Past het gedrag bij jouw leeftijd? En bij jouw ontwikkeling?

5. context adequaat gedrag; de plek, situatie en omstandigheden zijn gepast.

Past het gedrag op de plek waar jij je bevindt? Welke plek (slaapkamer met deur op slot?) kies jij om aan sexting te doen? Hou je er rekening mee dat internet ook een plek is? Oftewel dat berichten zeer snel te verspreiden zijn over de hele wereld, het soms moeilijk te achterhalen is wie het bericht heeft ontvangen en alles wat op internet komt, nooit helemaal weg zal zijn.

6. zelfrespect; zolang het gedrag geen fysieke, emotionele of psychische schade veroorzaakt.

Kan het jou of de ander schade toebrengen? Kun je er spijt van krijgen? Kun je ermee gepest worden? Kun je deze gevolgen overzien om tot een weloverwogen beslissing te komen?

Door met jouw kind in gesprek te gaan over deze vragen kun je met elkaar een beeld vormen van gedrag wat wel en niet grensoverschrijdend is. Bespreek ook met elkaar hoe je in bepaalde situaties kan reageren. Oefen bijvoorbeeld zinnen die helpend kunnen zijn.

Elk kind is anders. Met het ene kind is het voldoende om in gesprek te gaan en samen afspraken te maken, terwijl het andere kind het nodig heeft dat je dit voor het kind beslist. Jij kent jouw kind het beste, dus sluit aan bij de behoefte van je kind. Daarbij hou je wel rekening met gierende hormonen en bovenstaande; met sexting is niks mis als het op basis van de zes criteria gebeurd.

wat is sexting grooming

Shamesexting, exposen en sextortion

Wanneer sexting plaatsvindt op basis van wederzijdse toestemming, vrijwilligheid en gelijkwaardigheid is hier niks mis mee. Het gaat echter mis op het moment dat één van de betrokken partijen de foto of het filmpje ongewenst doorstuurt naar anderen. Dit wordt “shamesexting” of “exposen” genoemd. Het doel van shamesexting en exposen is om de afgebeelde persoon te schande te maken. Waar bij shamesexting de beelden enkel worden doorgestuurd, worden bij het exposen ook vaak de persoonsgegevens van of roddels over de afgebeelde persoon gedeeld. Jongeren doen aan shamesexting of exposen om verschillende redenen. Het kan zijn uit wraak of sensatie en status. Sommigen willen erbij horen, of denken dat het grappig of normaal is. Daarnaast kunnen veel jongeren de gevolgen niet goed overzien.
Exposen heeft overigens ook betrekking op ander soort beeldmateriaal. Een jongen die met een jongen zoent terwijl zijn omgeving hier (nog) niet van weet. Een meisje dat heel dronken is en van haar fiets valt. Zodra het vast gelegd is, voelen sommige mensen de behoefte het te delen om zo iemand aan de schandpaal te nagelen.

Ook sextortion is een term die belangrijk is om uit te leggen aan kinderen en jongeren. Met sextortion worden situaties bedoeld waarin jongeren gechanteerd worden met hun naaktmateriaal om meer foto’s of filmpjes te sturen, hen aan te zetten tot het verrichten van seksuele handelingen of om geld af te dwingen. Als de afgebeelde jongeren niet in gaat op de chantage, wordt er gedreigd om het beeldmateriaal alsnog te verspreiden. Uit angst dat dit toch gebeurt en in de hoop dit te voorkomen, gaan jongeren soms in op de chantage. Het advies is om niet in te gaan op de chantage, aangezien je nooit weet of de dreigementen dan wél stoppen, maar ga naar de politie.

Voorlichting

Ga in gesprek met kinderen en jongeren over online seksueel gedrag. Leg uit dat het heel normaal is om online te experimenteren en dat het daarbij belangrijk is dat je jouw eigen en elkaars grenzen respecteert. Als jouw kind een foto van iemand ontvangt, leg dan uit dat dat heel spannend kan zijn, maar de foto nooit gedeeld mag worden met anderen. Hou de foto voor jezelf of verwijder hem. Bespreek ook wat jouw kind kan doen als hij of zij ongewenst naaktfoto’s ontvangt en steun jouw kind als een naaktfoto onverhoopt toch uitlekt. Het is goed om je te realiseren dat het niet de schuld van jouw kind is, degene die de foto heeft doorgestuurd zit fout. Dat jouw kind iemand vertrouwd heeft, is alleen maar een mooie eigenschap. Degene die het vertrouwen geschonden heeft, heeft verkeerd gehandeld. Jouw kind is slachtoffer en heeft steun en troost nodig.

Grooming

Dat er misbruik gemaakt kan worden van vertrouwen weten groomers maar al te goed. Groomers zijn veelal volwassenen (maar kunnen ook jongeren zijn) die online contact leggen en een vertrouwensband weten op de bouwen met minderjarigen met als doel seksueel contact. Dit wordt grooming genoemd. Veel opvoeders waarschuwen kinderen voor kinderlokkers. “Je mag geen snoepjes aannemen van vreemden!” Voorheen was dit een krachtige boodschap, maar met de tijd zijn deze kinderlokkers zich meer online gaan bewegen. Online zijn ze anoniemer, de kans dat ze betrapt worden is minder groot en ze kunnen meer contactpogingen tegelijkertijd doen vanuit de anonimiteit van hun eigen huis.

Groomers gebruiken vaak nepprofielen waarbij ze zich voordoen als een gelijke en stemmen hun verhaal af op basis van informatie die zij krijgen van de minderjarige in combinatie met wat zij over hen vinden op internet. Ze delen (onjuiste) informatie over zichzelf of doen alsof ze gezamenlijke interesses hebben. Vaak stellen ze veel vragen en voorzien in een behoefte bij hun slachtoffers. Dit kunnen ze doen door complimentjes te geven, te luisteren of advies te geven. Indien een jongere informatie gedeeld heeft waarmee de groomer zijn slachtoffer onder druk kan zetten, bijvoorbeeld een seksueel getinte foto, ontstaat het risico op chantage en vergroot dit de kans om slachtoffer te worden van (online) seksueel misbruik. Groomers zijn actief op elk platform waar een chatfunctie op zit. Denk hierbij aan games (Fort Knight, FIFA, Roblox, My Little Pony, etc.) en aan apps (Snapchat, TikTok, Instagram, Tinder, etc.), websites (Marktplaats, Lexa, Omegle, etc.).

Vertel kinderen dat mensen op internet zich anders kunnen voordoen dan ze in het echt zijn. Dat geldt voor foto’s waarop je jezelf slanker of langer maakt, foto’s waarop alleen maar blije momenten gedeeld worden, maar ook het aannemen van een andere identiteit valt hieronder. Spreek met kinderen af dat ze nooit met iemand afspreken die ze alleen online hebben leren kennen. Neem altijd een volwassene mee, spreek af op een openbare plek en deel je live locatie met iemand die je vertrouwt. Alleen op die manier kun je het risico om slachtoffer te worden van een groomer zo klein mogelijk maken.

Qpido

Qpido is onderdeel van Levvel, specialisten voor jeugd en gezin. Qpido heeft de missie dat alle kinderen en jongeren gezond en veilig seksueel kunnen opgroeien. Om dit doel te bereiken, geeft Qpido voorlichting aan kinderen, jongeren en ouders en training aan professionals die werken met kinderen, jongeren en gezinnen. Bovendien biedt Qpido ambulante hulpverlening en biedt Qpido online (Instagram, Facebook, LinkedIn en de website) en telefonisch de mogelijkheid om advies in te winnen. Jongeren, ouders en professionals kunnen met vragen contact opnemen met Qpido.

www.qpido.nl
info@qpido.nl
06 – 29 33 80 64