Hoewel we de afgelopen decennia de nodige taboes doorbroken hebben, lijkt er voor jongeren nog steeds een taboe te bestaan rondom praten over seks. Dat moet doorbroken worden, zo vinden de bedenkers van ‘SOwhAt!’. Samen met netwerkpartners op het gebied van seksualiteit en/of jongeren ontwierpen ze een programma dat moet dienen als gespreksopener op het gebied van seksuele gezondheid in de breedste zin van het woord. Wist je dat Limburg landelijk gezien het slechtst scoort voor wat betreft de seksuele gezondheid van jongeren? Tijd voor actie dus!

We gingen in gesprek met het team over wat we zouden kunnen noemen ‘seksuele voorlichting 2.0’! Geen theoretische verhalen, maar een interactieve spelles op middelbare scholen en een heuse game waarin jongeren spelenderwijs hun kennis bijspijkeren. Maar ook voor ouders blijft een belangrijke rol weggelegd, zo blijkt… Emmanuel, Charlene en Brandon vertellen er enthousiast over!

Een stukje geschiedenis van SOwhAt!

Misschien goed om bij het begin te beginnen; hoe is SOwhAt! ontstaan? Charlene vertelt: het project SOwhAt! is in 2014 gestart in opdracht van de gemeente Maastricht. Er moest een product bedacht worden voor jongeren dat enerzijds zou aanzetten tot gedragsverandering en anderzijds de al bestaande initiatieven zou verbinden, aanvullen en ondersteunen. Alle relevante organisaties en initiatieven bundelden hun krachten en wij, als team van communicatiebureau Yongbloed, kregen de taak dit proces te begeleiden en te coördineren. In verschillende sessies met de betrokken organisaties, maar ook met jongeren natuurlijk, zijn we gekomen tot het SOwhAt!-pakket zoals het er nu ligt.

Emmanuel vult aan: “we merkten dat er iets ontbrak in het traditionele aanbod: organisaties zijn van de theorie, ouders van de bloemetjes en de bijtjes en van je vrienden hoor je bij wijze van spreken dat je staand in de kast seks moet hebben om niet zwanger te worden. Ouders denken vaak dat hun kinderen hun weg wel vinden als het op seks aan komt, maar dat is dus niet zo! Natuurlijk is er op internet veel te vinden, maar daar zien jongeren vaak door de bomen het bos niet meer. Wat is waar en wat niet? Veel jongeren kijken porno, maar ook dat geeft een bepaalde, onrealistische standaard. Er zijn verhalen van een jongen die naar de huisarts ging omdat hij ‘het maar 10 minuten volhield’ of van een meisje dat dacht dat er iets mis was omdat haar borsten opzij vielen als ze op haar rug lag. Porno draagt dus maar weinig bij aan seksuele voorlichting!”

Het gedachtegoed van SOwhAt!

“Iedereen heeft het altijd over ‘veilig vrijen’, vervolgt Emmanuel zijn verhaal. “Wij gaan een stapje verder; wij praten liever over ‘verstandig vrijen’. Het gaat ons niet zozeer om die term, maar wel om de gedachte erachter. We vinden het namelijk belangrijk dat jongeren leren verstandige keuzes te maken in het contact met anderen en dat ze daarin elkaars grenzen (leren) kennen, respecteren en ook durven aan te geven. Ons uitgangspunt is ‘seks moet fijn zijn’. En natuurlijk hoort daar ook bij dat je moet weten waarom het belangrijk is veilig te vrijen en hoe je dat doet.

Maar wat wij vooral belangrijk vinden, is dat jongeren niet alleen vooraf, maar ook achteraf verstandig handelen. ‘In the heat of the moment’ kan het namelijk net iets anders gaan dan gepland… (lacht). We hopen te bereiken dat jongeren ook dan weten hoe ze daar op een verstandige manier mee om kunnen gaan, door bijvoorbeeld naar de huisarts te gaan voor de morning-afterpil of een SOA-test. En dat ze zich dan niet schamen om het bespreekbaar te maken.

Om dit bereiken, moeten we het gesprek rondom seksuele gezondheid op een goede manier openen, zodat we jongeren kunnen leren de (meest) verstandige keuze te maken. Wij zien dat de omgeving van jongeren daarin een belangrijke rol speelt. En dan bedoel ik niet alleen vrienden en familie, maar zeker ook de professionele organisaties waar jongeren mee in contact komen. Denk aan scholen en instanties zoals de GGD of Trajekt. Iedereen heeft een stukje verantwoordelijkheid! Daarom zien wij het ook als een uitdaging om de (in)directe omgeving van jongeren in heel Zuid-Limburg dit gedachtegoed van SOwhAt! te laten omarmen en delen!”

Wat is SOwhAt!?

Klinkt goed allemaal! Inmiddels zijn we wel nieuwsgierig geworden naar wat SOwhAt! nu precies is! Brandon legt het graag uit: “SOwhAt! Is een pakket dat bestaat uit vier delen, waarvan twee delen, de spelles en de game echt gericht zijn op jongeren. Emmanuel vult aan: “problemen met de seksuele gezondheid komen vaak voor bij jongeren met een lagere ‘sociaal economische status’ zoals dat dan mooi heet. Veel van deze jongeren zijn laaggeletterd. De traditionele manier van voorlichten is heel talig. Dat past dus niet! Daarom kiezen wij ervoor het accent te leggen op ‘doen’ en het ‘visuele’.

Spelles

In de veilige omgeving van de klas, proberen we in een spelles het gesprek te openen. Daarbij werken we met twee acteurs. Eén van hen is ‘klassiek geschoold’; zij heeft het over ‘seksuele handelingen, penissen en vagina’s’. De ander is lekker direct en heeft het over ‘neuken’. Door die twee uitersten zo neer te zetten, creëren we daarbinnen een veilige ruimte. Aan de hand van interactieve werkvormen en stellingen gaan we met de groep in gesprek. Daarbij besteden we vooral aandacht aan de emotionele beleving van de leerlingen. 

Met steun van de Provincie en gemeenten, kunnen we deze spelles vanaf december 2017 aan 36 klassen in 19 scholen in Zuid-Limburg aanbieden. Maar ons uiteindelijke doel is alle 2^e-jaars leerlingen te kunnen bereiken!

Game

Uit de creatieve sessies met de organisaties en jongeren is naar voren gekomen dat jongeren ook behoefte hebben om bepaalde dingen zelf, op hun eigen tempo te kunnen ontdekken. Om in die behoefte te kunnen voorzien, hebben we een game ontwikkeld. Dit is uiteindelijk een verhaallijn geworden, waarbij de jongere zijn eigen karakter maakt en zijn ‘crush’ kan kiezen. Vervolgens gaan ze samen op date, waarbij de jongere steeds in situaties komt waarin hij een bepaalde keuze moet maken. Bijvoorbeeld: het meisje waar je mee op date bent, laat haar gsm vallen. De jongere die het spel speelt, krijgt vervolgens mooie ronde billen in beeld, met de vraag ‘Geef je een tik?’. Elke keuze heeft een bepaalde consequentie. Daarnaast zijn er ook kennisvragen verwerkt in de game met een duidelijke doorverwijzing naar kwalitatief goede informatiebronnen, zoals Sense. Het idee is dat de jongeren die de spelles hebben gevolgd, daarna de game kunnen spelen. Zo kan het elkaar versterken.

Naast de spelles en de game, bestaat het SOwhAt!-pakket uit het vormgeven van de regionale samenwerking tussen alle partijen die bezig zijn met seksualiteit en/of jongeren. Aan ons de taak om breed draagvlak te creëren voor SOwhAt! en de huidige (lokale) initiatieven te verbinden en te versterken. En het laatste onderdeel is het ‘productmanagement’. Dat gaat over de implementatie van SOwhAt! binnen gemeenten en scholen. Wij verzorgen bijvoorbeeld ook een stuk ontzorging op het gebied van communicatie voor scholen (voor, tijdens, na spelles) in de vorm van een ‘lokale campagne’.

Tips voor ouders

En wat is volgens jullie de rol van ouders in dit hele verhaal, want daar hebben we nog weinig over gehoord? Charlene: “voor jongeren en hun ouders is praten over seks misschien nog wel het grootste taboe. Maar seks is overal! Beter dus dat je als ouder je kind leert om hier verstandig mee om te gaan, dan met je vingertje te wijzen of te denken ‘als ik het niet zie, dan gebeurt het niet’. Of we een aantal praktische tips hebben voor ouders? Al brainstormend komt het team al snel tot een hele lijst! Doe er je voordeel mee!

SOwhAt! is een initiatief van Yongbloed in samenwerking met Gemeente Maastricht, GGD Zuid Limburg en lokale partijen.