De dood is onlosmakelijk verbonden met het leven. Ook kinderen en jongeren krijgen vroeg of laat te maken met dood en afscheid. Als sterfelijkheid een bespreekbaar onderwerp is thuis en op school, kan dit in tijden van groot verdriet veel voor kinderen betekenen. Praat erover vóórdat er tranen zijn. Soms vinden volwassenen het lastig om met kinderen over de dood te praten en gaan ze het onderwerp liever uit de weg. Het valt ook niet mee de juiste woorden en de juiste toon te vinden. In deze gastbijdrage deel ik graag wat handvaten en tips en lees je over de gratis gastles ‘Doodgewoon in de klas’.

Praten met kinderen over de dood; Waarom?

Misschien vraag je je af waarom je je kind zou belasten met een moeilijk en beladen thema als de dood, als dit in het hier en nu niet aan de orde is? Zoals hierboven beschreven is het belangrijk om al met je kind te praten over de dood, nog voordat er tranen zijn. Het is een manier om kinderen bewust te maken van het feit dat de dood bij het leven hoort en hen ook op een laagdrempelige manier erop voor te bereiden dat ze hier ooit mee geconfronteerd gaan worden. Hierdoor weet je kind er al iets meer vanaf op het moment dat een dierbare overlijdt. Zo voorkom je dat je kind dan misschien allerlei dingen over de dood gaat bedenken die niet kloppen en daardoor onnodig bang wordt.

Hoe praat je met kinderen over de dood?

In de gastles ‘Doodgewoon in de klas’ die ik in dit kader verzorg, begin ik bijvoorbeeld met kinderen hun ervaringen te laten delen van bijvoorbeeld de vis, hamster of poes die is doodgegaan. Door hier samen over te praten, gaan alle kinderen nadenken over dood en afscheid. Vaak zie je dat er daarna thuis op doorgepraat wordt, doordat kinderen vragen gaan stellen. Belangrijk is om open en eerlijk met je kind over de dood te praten en daarbij simpele en duidelijke taal te gebruiken.

Begrip van de dood

Alvorens ik hieronder wat tips deel die kunnen helpen bij het praten met je kind over de dood, is het eerst nog belangrijk te vermelden dat de dood natuurlijk een erg abstract begrip is. Voor kinderen onder de 5 jaar is het vaak dan ook nog te moeilijk om te begrijpen wat de dood inhoudt. Vaak kennen ze alleen het woord. Kinderen in de leeftijd van 5 tot 9 jaar begrijpen dat de dood definitief is. Maar ook in deze leeftijdsfase is de dood nog erg abstract en onpersoonlijk. Vanaf 9 jaar gaan kinderen daadwerkelijk inzien wat overlijden is en hoe dat zich verhoudt tot zichzelf en hun naasten.

3 tips bij het praten met je kind over de dood

Tip 1: Gebruik simpele en duidelijke taal

Soms zijn we als volwassenen geneigd om verzachtende woorden te gebruiken als het gaat over moeilijke onderwerpen. Wanneer je met je kind praat over de dood is het echter belangrijk om er niet omheen te draaien. Let erop dat je makkelijke woorden gebruikt die het overlijden van een persoon het beste uitleggen. Maak in je uitleg over de dood bijvoorbeeld niet de verbinding met slapen (‘als je dood bent, ga je heel lang slapen’). Je wil immers voorkomen dat je kind bang wordt om zelf te gaan slapen.

Tip 2: Sluit aan bij je kind

Belangrijk is ook om niet te veel in een keer te vertellen en vooral aan te sluiten bij de vragen die je kind op dat moment heeft. Begint je kind bijvoorbeeld over het thema omdat de oma van een klasgenootje begraven is, kun je iets uitleggen over het verschil tussen begraven en cremeren. Door je kind zelf ook vragen te stellen, nodig je je kind uit om over het thema na te denken. Vraag bijvoorbeeld of het zelf liever begraven of gecremeerd zou willen worden. Ook als je zelf geen antwoord paraat hebt, kan het helpend zijn om een vraag terug te leggen bij je kind. Bijvoorbeeld ‘waar denk jij dat iemand heen gaat als hij dood is?’.

Tip 3: Maak gebruik van boekjes

Er zijn allerlei mooie en leerzame kinderboeken op de markt over het verlies en afscheid. Door deze samen te lezen zal je kind waarschijnlijk ook aan het denken gezet worden en met vragen komen. Ook dit kan een goede ingang zijn om al eens met je kind in gesprek te gaan over de dood, zonder dat dit direct aan de orde is. Ditzelfde geldt voor een kinderfilm waarin het thema aan bod komt, zoals Bambi of The Lion King.

Kinderboeken over de dood

Lieve oma Pluis
Een verhaal over Nijntje’s oma die overlijdt. Helemaal op Dick Bruna wijze geschreven en getekend. Een fijn boekje om bij een overlijden voor te lezen aan de allerkleinsten.

Kikker en het vogeltje
Kikker vindt op een dag een dood vogeltje. Hij denkt dat het slaapt en eend denkt dat het ziek is. Haas weet er echter meer van en vertelt hen dat het vogeltje dood is. Hij legt uit dat iedereen dood gaat en stelt voor om het vogeltje te begraven. Haas houdt een korte toespraak, samen strooien ze bloemetjes in het graf, scheppen de kuil vol zand en leggen er een steen op. Het maakt indruk op de dieren maar al snel gaan ze samen tikkertje doen. Het boek laat kinderen kennismaken met de dood en de rituelen die erbij horen maar gaat, net als kinderen dat doen, ook weer over tot de orde van de dag. Een duidelijk boekje dat voor jonge kinderen wat meer duidelijkheid schept rondom de dood.

Een boom vol herinneringen
Vos heeft een lang en gelukkig leven gehad, maar nu is hij moe. Hij zoekt een mooi plekje uit in het bos en valt in slaap. Voor altijd. De andere dieren in het bos missen hun vriend en komen bij elkaar om mooie herinneringen aan Vos op te halen. Zonder dat ze het doorhebben begint er een klein plantje te groeien op de plek waar Vos onder de sneeuw ligt. Bij elke herinnering wordt het plantje groter en mooier, tot er een enorme boom midden in het bos staat. Een boom vol herinneringen aan Vos.

Over de gratis gastles ‘Doodgewoon in de klas’ voor groep 7, 8 en de brugklas

De gastles ‘Doodgewoon in de klas’ biedt de gelegenheid om op een minder beladen moment met elkaar over belangrijke levenslessen te praten. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die spelenderwijs leren omgaan met verlies een voorsprong hebben wanneer ze werkelijk met de dood worden geconfronteerd. Openheid en voorlichting nemen bij kinderen angst weg en helpen bij een goede rouwverwerking later. Daarbij is het een rijk en fascinerend thema. Kinderen zijn er nieuwsgierig naar.

In de gastles wordt op laagdrempelige wijze omgegaan met zaken die spelen bij kinderen: eerlijk maar ook nuchter, dikwijls met humor en veel empathie. Doodgewoon in de klas is niet bedoeld als ondersteuning bij een acute crisissituatie op school.

De kinderen gaan o.a. met de volgende onderwerpen aan de slag:

• De dood hoort bij het leven
• Begraven en cremeren
• Uitvaartrituelen: verschillen en overeenkomsten tussen religies en (bevolkings)groepen
• Rouw en herinneren

Bij het onderdeel herinneren staat het herinneren van een dierbare centraal. Het is niet specifiek gericht op rouwverwerking, maar biedt gelegenheid voor kinderen hun ervaring en gevoelens te delen.

De gastles ‘Doodgewoon in de klas’ is gratis, behoudens een onkostenvergoeding; dit in overleg met de school. De gastles duurt 1 uur en kan bij Arthur Nijsten aangevraagd worden.

Over Arthur Nijsten

Arthur Nijsten is opgeleid tot uitvaart- en ritueelbegeleider. Daarbij heeft hij de opleiding rouwbegeleiding gevolgd bij Riet Fiddelaers. Arthur heeft ruime ervaring in het geven van lezingen en workshops met het thema ‘Omgaan met verlies’. Voor de landelijke organisatie Tot Zover is hij ambassadeur en geeft hij de gastles ‘Doodgewoon in de klas’.

Om volwassen en ouderen op weg te helpen met het praten over dood, afscheid en rouwen werkt hij als Uw gids bij afscheid.

W: www.uwgidsbijafscheid.nl
E: a.nijsten@hetnet.nl
T: 06 – 53 36 58 65