Kelly Muytjens is als perinataal counselor verbonden aan Psychologenpraktijk Marly Senden te Maastricht. In deze rol is ze er voor vrouwen die tijdens de zwangerschap of na de bevalling psychische klachten of moeilijkheden ervaren op welk vlak dan ook. Daarnaast begeleidt zij ouders die een kindje verloren. En mensen die kampen met vruchtbaarheidsproblemen. In deel twee van het interview met Kelly lees je meer over de begeleiding die ze biedt aan koppels die in een fertiliteitstraject zitten of dit hebben moeten afsluiten met een onvervulde kinderwens. In dit artikel lees je meer over psychische klachten tijdens de zwangerschap.

Oog voor psychische klachten tijdens de zwangerschap

“1 op de 5 vrouwen ervaart psychische klachten tijdens de zwangerschap. Toch is daar in het algemeen nog weinig aandacht voor”, zo vertelt Kelly. “Er wordt veel fysieke zorg geboden aan zwangere vrouwen, door verloskundigen of gynaecologen. Terwijl een zwangerschap voor veel vrouwen ook een psychische impact heeft. Door hormonale schommelingen, veranderingen in je lijf of als er complicaties zijn bijvoorbeeld. Daarnaast kunnen er ook allerlei externe factoren zijn die voor spanningen zorgen zoals financiële problemen. Dit soort dingen hebben impact op jouw leven als zwangere vrouw, maar ook op het leven van het ongeboren kind en daarom is het zo belangrijk om tijdens de zwangerschap ook oog te hebben voor eventuele psychische klachten.”

De impact van stress tijdens de zwangerschap

“Uit onderzoek weten we dat als de moeder tijdens de zwangerschap een bepaalde mate van stress ervaart, dit via de stresshormonen in het bloed ook overgaat op de baby”, vervolgt Kelly haar verhaal. “En dat maakt dat als het kindje geboren wordt, er sprake is van een meer geprikkelde baby, die onrustiger is, moeilijker in slaap komt of meer huilt. In combinatie met die mama die al vanuit de zwangerschap meer geprikkeld was, kan er zo makkelijk een vicieuze cirkel ontstaan. Baby’s hebben hun directe verzorgers namelijk nodig om hun emoties te reguleren. Wanneer zij opgepakt worden door iemand die zelf rustig is, voelt het kindje dat het veilig is en kan het kalmeren. Wanneer het wordt opgepakt door iemand die zelf overstuur is, krijgt zo’n baby het idee dat er wel degelijk iets aan de hand is en dat het dus zelf ook overstuur moet zijn.”

Slechte moeder

“Vaak zie je dan dat een baby’tje zich wel laat troosten als het opgepakt wordt door papa en dat het mama niet lukt om de baby terug rustig te krijgen. Dat is dan vaak weer een extra stressfactor voor de mama, die in zo’n situatie makkelijk kan gaan denken dat ze een slechte moeder is, omdat het haar niet lukt haar eigen baby te troosten. En dat is die vicieuze cirkel die ik eerder noemde. Dat wil ik heel graag voorkomen, vandaar dat ik me inzet om al tijdens de zwangerschap, preventief te werken.”

>> Lees ook: Een goede band met je kind: de basis voor een fijne toekomst voor je kind èn je gezin!

Psychische klachten tijdens de zwangerschap

“Als vrouwen met psychische klachten tijdens de zwangerschap bij mij komen, gaan we eerst samen kijken wat er precies speelt. Gaat het om angst voor de bevalling? Is er sprake van een depressie, bijvoorbeeld door hormoonschommelingen? Zijn er complicaties tijdens de zwangerschap? Was de zwangerschap überhaupt gewenst of niet? Vaak zie je dat er sprake is van een combinatie van factoren die maakt dat vrouwen psychische klachten ontwikkelen tijdens een zwangerschap.”

Depressieve gevoelens tijdens de zwangerschap

Veel mensen zijn bekend met het fenomeen ‘postnatale depressie’, maar het bestaan van een depressie tijdens de zwangerschap is veel minder bekend. Toch heeft naar schatting zo’n 10% van de zwangere vrouwen hier in meer of mindere mate mee te maken. Van een deel van de vrouwen die kampt met een postnatale depressie, was er ook al voor de bevalling sprake van onopgemerkte depressieve klachten. Kelly vertelt: “Er heerst een sociaal stigma op een zwangerschap; dat moet leuk zijn, als vrouw moet je graag zwanger zijn. Want wie wil dat nu niet; een kindje laten groeien in je buik? Toch zijn er veel vrouwen die dat helemaal niet aangenaam vinden. Het is toch een aanslag op je lichaam. Voor sommige vrouwen is het moeilijk te aanvaarden dat het lichaam zo verandert. Tijdens je zwangerschap ga je je anders voelen; er gebeurt heel veel in jezelf dat je moeilijk kunt controleren. Dat kunnen allemaal factoren zijn die maken dat de zwangerschap niet als prettig ervaren wordt. Vrouwen die hiermee kampen, hebben vaak het gevoel dat ze nergens terecht kunnen met de gedachten en gevoelens die zij ervaren. Schaamte speelt dikwijls een rol; want je zou je toch gelukkig of blij moeten voelen?
Ze hebben deze zwangerschap toch zelf gewild? Vaak voelen vrouwen met deze gevoelens zich abnormaal.”

Lees ook het ervaringsverhaal van Sanne: ‘Misschien had ik inderdaad wel een postnatale depressie’

Psychische & emotionele begeleiding tijdens de zwangerschap

“In de begeleiding aan deze vrouwen ga ik allereerst met de vrouw kijken naar de verwachtingen die men vooraf had. Als je nadenkt over zwanger worden, een kindje krijgen, heb je daar bepaalde beelden bij. De realiteit is echter niet altijd hetzelfde. Wat is er zo anders dan je gedacht had? Wat is er nodig om te kunnen aanvaarden dat de situatie op dit moment is zoals ze is? Er is geen stop aan de fysieke veranderingen die optreden, maar wat zou je kunnen doen om je weer wat beter te voelen? Ik probeer vrouwen anders naar de situatie te laten kijken. Vaak kan het heel erg helpend zijn om ze weer terug bewust ervan te maken dat het een tijdelijke situatie is. Na de zwangerschap komen veel dingen vanzelf terug in orde. Rationeel weten ze dat natuurlijk dikwijls wel, maar doordat ze in hun hoofd zo hard bezig zijn met hun zorgen en pieker-gedachten, kan men dat weleens uit het oog verliezen. In deze begeleiding richt ik me met name op de vrouw. Maar vaak komt de man ook wel een keer mee, zodat ik ze kan zien als koppel. De man kent zijn vrouw natuurlijk het beste. Mannen hebben vaak ook een andere insteek. Dat kan soms wat verlichting bieden voor de vrouw.”

Wanneer zoek je psychologische hulp tijdens de zwangerschap?

In onze huidige maatschappij ervaart iedereen natuurlijk zo nu en dan eens wat stress. Dat is niet anders als je zwanger bent. Wanneer is de stress die je als zwangere vrouw ervaart schadelijk voor het ongeboren kind en is het goed om psychologische hulp te zoeken? Kelly: “We hebben allemaal de gewone dagelijkse stress. Dat heeft niet zo’n grote impact. Maar als je dagelijks stress hebt over grote thema’s als ‘gaan we rondkomen deze maand?’ of ‘kan ik eigenlijk wel voorzien in de behoeften die de baby straks heeft?’. Of als je je steeds heel slecht of depressief voelt, of als je hevige angstgevoelens ervaart, dan gaat je stress-systeem zo tekeer, dat deze hormonen ook bij je baby terecht komen. Als je als vrouw het gevoel hebt van ‘het overvalt me soms compleet’. Of dat je als man denkt ‘ik herken mijn vrouw niet meer; ze is zo anders dan voor de zwangerschap’. Dat zijn wel signalen om hulp te gaan zoeken. Vaak komen vrouwen bij mij via een tip van de huisarts of de verloskundige of nadat ze online gezocht hebben voor hulp.”

Toolkoffer

“In de sessies ga ik met de vrouw aan de slag met het beter leren omgaan met stress en emoties. Door ontspanningsoefeningen en regulatieoefeningen. Samen bekijken we wat triggers en eventuele alarmsignalen zijn. Vervolgens maken we samen een plan van dingen die je kunt doen als die heftige emoties zich weer aandienen. Wat heb je dan nodig? Waar kun je naar toe om te praten? Zo komen we tot een soort van ‘toolkoffer’; dingen die je kunt doen die je kunnen helpen te ontsnappen aan die hevige emoties. Zodat je je niet meer zo extreem emotioneel, angstig of stressvol voelt. In het begin zie ik vrouwen vaak wekelijks. Als de ergste spanning er wat af is, gaat dat terug naar eens per twee of drie weken. En daarna is eens per maand meestal genoeg. Mijn ervaring is dat als vrouwen de tools eenmaal hebben, ze meestal vrij goed weer zelf verder kunnen. Ze hebben zichzelf beter leren kennen en weten beter hoe ze in moeilijke situaties kunnen handelen. Vaak is er na de bevalling ook nog wel contact om te checken hoe het ermee gaat. En als er toch dingen zijn die moeilijk zijn, kunnen vrouwen altijd terug langskomen. Dat is voor elke vrouw anders en mede ook afhankelijk van het persoonlijk netwerk. Perinatale zorg is in die zin echt maatwerk.”

Over Kelly Muytjens

“Ik ben een gepassioneerde seksuologe en relatietherapeut. Hiernaast ben ik opgeleid tot oplossingsgericht psychotherapeut, met een specialisatie in de perinatale counseling. Bij mij kunnen koppels en individuen terecht die moeilijkheden ervaren op het gebied van seksualiteit of in hun relatie. Anderzijds kun je als zwangere of pas bevallen moeder ook bij mij terecht voor psychologische ondersteuning tijdens deze bijzondere periode. Koppels die te maken krijgen met zwangerschapsverlies of die fertiliteitsproblemen meemaken kunnen ook bij mij terecht voor de nodige psychologische ondersteuning. Ik ben werkzaam als seksuoloog en perinataal counselor bij Psychologiepraktijk Marly Senden in Maastricht. Voor meer informatie en contactinformatie kan je terecht op de website van Psychologiepraktijk Marly Senden.