De seksuele ontwikkeling van kinderen begint al lang voordat kinderen in de puberteit of adolescentie seksueel actief worden. Wist je dat zelfs baby’s aanraking van de geslachtsdelen al als prettig kunnen ervaren? Uiteraard nog zonder dat dit iets te maken heeft met seksuele opwinding. In dit interview met GGD-verpleegkundige Ilona Kempener lees je alles over het verloop van de seksuele ontwikkeling van kinderen van baby tot puber! 

Over de seksuele ontwikkeling van kinderen

“Als we het als professionals hebben over de seksuele ontwikkeling van kinderen, dan gaat het om meer dan seks. Het gaat ook om het zijn van een jongen of meisje, het ontdekken wie je bent, verliefdheid, liefde en vriendschap. Deze ontwikkeling begint al bij de geboorte en gaat door tot ongeveer 18 jaar oud. Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen tempo. De seksuele ontwikkeling bestaat uit verschillende fases, die gekoppeld zijn aan de leeftijd van het kind. De kenmerken die we beschrijven per fase zijn gebaseerd op gemiddelden. Een kind kan ook wat eerder of wat later een volgende fase ingaan.”

>> Lees de interviews met GGD-verpleegkundige Jolanda Huveners over verliefdheid bij kinderen en over verliefdheid bij tieners en pubers!

Over de seksuele ontwikkeling in de baby-fase

Lichamelijk contact geeft je baby/peuter een veilig gevoel. Dragen, op schoot zitten, knuffelen. De lichaamstaal is een belangrijke manier van communiceren van je jonge kind. In deze leeftijd is er ook de eerste keer onbewust aanraking van geslachtsdelen. Dit kan een kind als een prettig gevoel ervaren, net zoals ze duim zuigen fijn kunnen vinden. Maar heeft dus totaal niets te maken met seksuele opwinding.

Over de seksuele ontwikkeling van peuters

Je peuter wordt nieuwsgierig naar het eigen lichaam en dat van anderen. Bestuderen en aanraken hoort erbij. Je kind ontdekt dan verschillen tussen jongens en meisjes. Deze fase wordt ook wel de ‘plas en poep fase’ genoemd, ze gaan deze woorden en synoniemen ervoor veelvuldig gebruiken. Dit doen ze, omdat door dit woordgebruik vaak een reactie wordt ontlokt bij de volwassenen.

Wil je meer weten over de seksuele ontwikkeling van peuters? In dit artikel lees je alles wat je moeten weten!

Over de seksuele ontwikkeling van kleuters

Je kleuter is nog steeds nieuwsgierig, maar leert nu meer regels en welk gedrag wel geaccepteerd wordt en welke niet. Aanraken van de geslachtsdelen hoort ook bij deze fase. Belangrijk is dat dit gedrag niet wordt afgekeurd. Benoem dat er voor bepaald gedrag een bijpassende tijd, plek of ruimte is, zoals je eigen slaapkamer bijvoorbeeld. Bij afkeuring kunnen kinderen schuldgevoelens ontwikkelen en denken dat het slecht is.

>> Lees ook: Zit jouw peuter/kleuter veel aan zijn/haar geslachtsdelen? 5 tips! 

Kinderen gaan in deze fase ook veel vragen stellen, bijvoorbeeld ‘hoe komt de baby in je buik?’ Voortplanting is nu heel interessant. Geef gewoon antwoord op de vragen. Ze nemen op wat nu voor hen interessant is en als ze het niet begrijpen, stellen ze gewoon een nieuwe vraag. Je kunt eigenlijk geen verkeerd antwoord geven. Geen antwoord geven, geeft het kind het idee dat deze vragen taboe zijn. Het kan daardoor op oudere leeftijd ook wellicht niet meer met zulke vragen komen.

Wil je meer weten over de seksuele ontwikkeling van kleuters? In dit artikel lees je alles wat je moeten weten!

De seksuele ontwikkeling van kinderen van 6-9 jaar

Je kind zal in deze fase weinig zelf met vragen komen. Het staat nu wat minder op de voorgrond en ze zijn er ook wat minder mee bezig in het openbaar. Echter gaat de seksuele ontwikkeling van de kinderen gewoon door. Ze kennen nu de regels en weten nu welk gedrag wel of niet wordt toegestaan in bepaalde situaties. Als kinderen spelen, spelen ze vaak met kinderen van hetzelfde geslacht. Kinderen worden zich in deze fase wel wat meer bewust van hun eigen lichaam in vergelijking met andere kinderen. Dit kan soms onzekerheid met zich mee brengen. Goed om hier alert op te zijn.

Wil je meer weten over de seksuele ontwikkeling van kinderen in de leeftijd van 6-9 jaar? In dit artikel lees je alles wat je moet weten!

De seksuele ontwikkeling van kinderen van 9-12 jaar

Een fase waarin je kind zich meer bewust is van zichzelf en het eigen lichaam. Kinderen kunnen zich in deze fase wat verlegen voelen over hun naakte lichaam of dit minder openbaar laten zien. De deur van de badkamer gaat nu vaker dicht. De lichamelijke veranderingen van het lichaam vinden nu ook plaats. Bij meisjes vaker wat eerder dan bij jongens. De menstruatie, eerste zaadlozing kunnen in deze fase plaatsvinden. Het is belangrijk om nu uitleg hierover te geven, voordat het je kind overkomt.

>> Lees ook: Preutse puber? Heel normaal! 

Je hoeft er niet speciaal ‘voor te gaan zitten’, juist in normale situaties kun je aanknopingspunten vinden om erover te praten. Lichaamsveranderingen, zoals meer zweten bij je zoon, kan het gesprek brengen op andere veranderingen bij hem, zoals de eerste zaadlozing. Tijdens het boodschappen doen met je dochter, kun je aangeven dat het kopen van maandverband voor haar niet meer zo lang zal duren. In de autorit naar huis kun je dan met haar er verder over praten. Tv-beelden bieden vaak ook een aanknopingspunt. Je kunt ook veel boeken over de puberteit vinden. Een boek op de keukentafel kan ook tot startpunt van een gesprek leiden. Bij het gesprek over de veranderingen van het lichaam, kun je ook seksuele voorlichting geven.

In deze fase komt ook soms de eerste verkering voor. Het is nog niet zo dat ze tijd met z’n tweeën willen doorbrengen, er zijn meestal vriendjes bij. Ze zijn wel nieuwsgierig naar seks. Er komen nu ook weer wat vragen, aan jou als ouder of aan vriendjes hierover. Maar ook op internet zoekt je kind info op. Als je dit nog niet eerder hebt gedaan, ga dan nu zeker het gesprek hierover aan met je kind. Foto’s plaatsen op Facebook bijvoorbeeld, leg de gevaren en mogelijke oplossingen uit. Als je kind meer weet van Facebook dan jij zelf, laat je dan (eventueel samen) informeren of zoek informatie op.

De seksuele ontwikkeling van pubers van 12-15 jaar

Je puber gaat nu meer zijn eigen gang. Vriendschappen worden belangrijker, je kind neemt wat meer afstand van jou. Een kwetsbare periode, groepsdruk, kritiek van vrienden, een fase waarin ze veel leren en grote stappen zetten. Jij als ouder bent zeker nog wel belangrijk, je bent een veilige terugvalbasis, je kind kan er altijd terecht. Er wordt vaak van uitgegaan dat kinderen in deze fase al alles weten. Pubers willen ook graag zelf dingen oplossen, ze kunnen dan ook die indruk wekken. Maar geef nog steeds uitleg over zaken als ‘condooms kun je bij de drogist kopen’. Ik zie in mijn werk op scholen genoeg 14 jarigen die seksueel aan het experimenteren zijn, maar nog veel vragen hebben. Dit betreft jongens en meisjes.

>> Lees Ook: 8 tips om met je puber te praten over seks

Wil je meer weten over de seksuele ontwikkeling van pubers tussen 12-15 jaar? In dit artikel lees je alles wat je moet weten!

De seksuele ontwikkeling van pubers van 15-18 jaar

De eerste echte verkering en relaties, flirten en liefdesverdriet vinden plaats in deze fase. Gemiddeld genomen vindt in deze fase ook de eerste seksuele ervaring plaats. Men kan het nog moeilijk vinden om de eigen grenzen en wensen aan te geven. Belangrijke boodschap om aan je kind door te geven is ‘respecteer en luister naar elkaar en accepteer het als de ander er nog niet aan toe is’. De vraag of ze bij elkaar mogen slapen, kan nu zeker komen!”

>> Lees ook: Zorgen over de (ongezonde) relatie van je kind? 3x zo ga je ermee om! 

Welke voorwaarden zijn er voor een gezonde seksuele ontwikkeling?

“Veiligheid en geborgenheid in het gezin, waarbij het kind de ruimte krijgt om zich op dit vlak te ontwikkelen en vragen erover te stellen. Een goed voorbeeld doet goed volgen. Interesse tonen voor wat je kind bezig houdt, zal het voor je kind gemakkelijker maken om met vragen naar je toe te komen. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die in een ‘warm gezin’ opgroeien minder vroeg met seks beginnen, veiliger seks hebben en beter kunnen aangeven wat ze wel en niet willen. Praat met je kind over zijn/haar seksuele ontwikkeling. Als je kind ermee bezig is, vragen heeft, dan is het altijd het juiste moment om erover te praten. Ik hoor wel eens van ouders dat men bang is dat als ze met hun 9 jarige over seks gaan praten, dat het kind op ideeën komt en eerder begint met seks. Het tegenovergestelde is bewezen!”

Bij wie kan men terecht met vragen over de seksuele ontwikkeling bij kinderen?

“Internet en boeken geven veel info. In de bieb zijn er voldoende boeken te vinden over dit onderwerp. Haal eens een aantal verschillende boeken en kijk welke bij jou als ouder en je kind past. Kies er eventueel voor om dat boek daarna zelf te kopen.

Aan andere ouders of op school kun je ook vragen stellen. De GGD-jeugdverpleegkundigen zijn ook verbonden aan de scholen. Je kunt een afspraak maken of advies vragen via www.ggdzl.nl/jeugdgezondheidszorg en ook de school van je kind weet hoe je haar kunt bereiken. Een vraag die wel eens gesteld wordt, als voorbeeld: ‘als mijn kleuter bij een andere leeftijdsgenootje aan het geslachtsdeel komt, hoe reageer ik daarop en geef ik dit door aan de ouders?”

Over Ilona Kempener

“Ik werk sinds anderhalf jaar met veel plezier bij de GGD als jeugdverpleegkundige. Daarvoor was ik werkzaam in de Jeugdpsychiatrie bij Mondriaan. Als jeugdverpleegkundige ben ik verbonden aan vele scholen in Maastricht West, zowel basisscholen, middelbare scholen en het speciaal onderwijs. Je kunt bij de GGD ook terecht voor vragen over onder andere: gedrag, gewicht, lengte en vaccinaties. Niet onbelangrijk te melden, vragen via de e-consult van het CJG043 kan ook altijd. Ook daar ben ik namelijk werkzaam!”