ALS JE BENT OPGEGROEID BIJ EEN OUDER DIE KAMPT MET PSYCHISCHE EN/OF VERSLAVINGSPROBLEMEN

In gesprek met Joyce van Erp
In gesprek met Joyce van ErpTrainer 16+ themabijeenkomsten KOPP/KVO van Mondriaan Preventie

In Nederland groeien zo’n 900.000 kinderen onder de 18 jaar op bij een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen. Vaak heeft deze problematiek impact op het klimaat waarin deze kinderen opgroeien. Mondriaan Preventie biedt specifiek aanbod voor deze ouders en kinderen, onder de noemer KOPP/KOV (Kinderen van Ouders met Psychische Problematiek/Kinderen van Ouders met Verslavingsproblematiek). Voor kinderen en tieners zijn er de Doe-Praatgroepen, voor Adolescenten de 16+ Themabijeenkomsten en voor ouders is er de Ouderondersteuningsgroep KopOpOuders. In dit artikel vertelt Joyce van Erp over thema’s waar adolescenten die zijn opgegroeid bij een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen vaak tegenaan lopen.

>> Ga naar onze aanmeldpagina om jezelf of je kind direct aan te melden voor de gratis 16+ Themabijeenkomsten!

Eigen leven opbouwen

“In de adolescentie zijn jongeren bezig om hun eigen leven op te bouwen. Ze gaan nadenken over hun toekomst en wat ze willen. In de 16+ Themabijeenkomsten begeleiden we jongeren die zijn opgegroeid bij een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen in dit proces. De thema’s die aan bod komen tijdens de 16+ Themabijeenkomsten zijn eigenlijk hele ‘normale’ thema’s die voor alle jongeren in deze leeftijdsfase spelen, zoals bijvoorbeeld: hoe ziet mijn sociaal netwerk eruit? Bij wie kan ik terecht als ik het lastig heb of leuke dingen wil delen? Over vrienden maken. Of over je losmaken van je ouders…”

Anders

“Alleen hebben KOPP/KOV-jongeren vaak dingen meegemaakt die anders zijn”, vervolgt Joyce haar verhaal. En dat kan van invloed zijn op dit soort thema’s, maar dat hoeft niet. Als je het bijvoorbeeld hebt over je losmaken en op eigen benen willen staan. Hoe ga je er dan mee om als je moeder elke dag belt en je wil eigenlijk niet meer steeds opnemen, maar je voelt je wel op een bepaalde manier ‘verantwoordelijk’ of ‘verplicht’? Of je voelt je heel schuldig als je er niet meer voor je ouders bent zoals je dat eerder altijd deed, omdat je meer voor je eigen leven kiest? Dat soort vraagstukken daar staan we dan bij stil.”

kinderen ouders psychische problematiek

Over loslaten en loyaliteit

“Jongeren worden zich naarmate ze ouder worden meer bewust van hoe hun jeugd verlopen is. Soms hebben ouders door hun eigen problematiek bijvoorbeeld minder betrokken of beschikbaar kunnen zijn tijdens het opgroeien van hun kind. Als dat langdurig het geval is geweest, zie je vaak dat er dingen verschoven zijn in de rolverdeling tussen ouders en kind. Dat het kind naast of boven de ouder is gaan staan. Er is dan eigenlijk te weinig voor het kind gezorgd, waardoor het kind ook eerder volwassen gedrag heeft moeten laten zien. Vaak hebben deze jongeren op jonge leeftijd al enorme verantwoordelijkheden gevoeld. En dingen meegemaakt die menig volwassene nog niet eens meemaakt. Als zij in de adolescentie gaan terugkijken op hun jeugd, ontstaan er vragen als ‘wat vind ik er eigenlijk van?’ en ‘wat wil ik nog met mijn ouders en wat niet?’. Vaak is dat een blijvende spagaat tussen enerzijds ‘zorgen voor’ en anderzijds ‘je eigen leven leiden’. Loyaliteit en loslaten zijn in die zin voor veel KOPP/KOV-jongeren belangrijke thema’s.”

“Als ik ze ontmoet en hun verhalen hoor, dan denk ik ‘Wow!’
Velen van hen hebben een enorme veerkracht en relativeringsvermogen.
Ik vind het prachtige mensen!”

Verwachtingen

 “Verwachtingen zijn ook een belangrijk thema in onze bijeenkomsten. Jongeren worden ouder, gaan zelf relaties aan. Denken misschien dat ze al wat meer afstand hebben genomen en worden dan toch nog vaak teleurgesteld in het contact met hun ouders. Dat kunnen we door onze bijeenkomsten natuurlijk niet veranderen. Maar het kan wel helpen om eens met lotgenoten stil te staan bij de vraag ‘wat verwacht ik eigenlijk van mijn ouders en is dat reëel?’. Tijdens een van de bijeenkomsten nodigen we een expert uit om voorlichting te geven over psychische ziektebeelden en verslavingsproblematiek. Veel jongeren hebben ook vragen over erfelijkheid; kan ik het zelf krijgen of kunnen mijn kinderen het krijgen? Anders dan bij de Doe-Praatgroepen kan je in deze groepen veel dieper ingaan op de ziekte. Wat is depressie en hoe werkt dat in het brein? Bij jongere kinderen is ‘onschuldigen’ heel belangrijk in de bijeenkomsten. Bij oudere kinderen is het natuurlijk ook niet hun schuld, maar gaat het meer over ‘hoe kom ik voor mezelf op?’, ‘hoe kan ik op een goede manier mijn leven leiden met de ervaringen uit mijn jeugd?’ en ‘hoe ga ik om met het gedrag van mijn ouder?’.

Over grenzen aangeven en zorgen voor jezelf

“Waar we in dat kader dus ook aandacht aan besteden, is ‘je grenzen durven aangeven’. Je mag tegen je ouder(s) zeggen ‘nu ben ik bel-baar en nu niet’. Dat wil niet zeggen dat je niet betrokken bent of niet van hen houd. Het is gewoon ook heel belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Ook dat kan een thema zijn; ‘hoe zorg je eigenlijk goed voor jezelf?’ Soms zijn jongeren zo gewend om zichzelf op de tweede plek te zetten en er voor een ander te zijn. Tijdens de bijeenkomsten geven we ze ook weleens bewust de opdracht mee voor de volgende bijeenkomst ‘ga de komende week iets extra’s doen voor jezelf, wat je normaal niet doet’. Een meisje had zich laten masseren. En een ander had zich een moment gegund om gewoon even op de bank te gaan liggen en luisteren naar haar vriend die muziek maakte en had dat als heel relaxed ervaren.”

puber opgegroeid ouder psychische problemen veslavingsproblemen

Hoopgevend

“Doordat KOPP/KOV-jongeren vaak volwassener zijn dan dat ze zouden moeten zijn, kan het soms ook lastiger zijn om aansluiting te vinden bij leeftijdsgenoten. Persoonlijk vind ik het allemaal heel sterke jongeren. Als ik ze ontmoet en hun verhalen hoor, dan denk ik ‘wow!’. Velen van hen hebben een enorme veerkracht en relativeringsvermogen. Ik vind het prachtige mensen! Ze hebben zoveel geleerd van de dingen waar ze tegenop hebben moeten boksen en zijn vaak ook zo wijs! Op een bepaalde manier vind ik dat ook heel hoopgevend eigenlijk…”

Meer waard

“Wat ik ook zo mooi vind; bij de Themabijeenkomsten komen deze jongeren dan samen in een groep. En bij wijze van spreken hoeven we dan de halve tijd niets te zeggen. Dan zijn ze onderling ervaringen aan het uitwisselen. En het opleidingsniveau maakt dan ook niet uit; ze helpen elkaar. Eén van hen heeft iets aan de hand en de anderen komen met tips of ze steunen elkaar. En als iemand van je eigen leeftijd iets zegt, is dat ook zoveel meer waard! Vaak zie je dat groepen ook na afloop nog bij elkaar willen blijven komen en dat er echt vriendschappen ontstaan.”

Je moet ze kunnen verbinden …

 “Statistisch gezien zitten in elke klas meerdere jongeren die zijn opgegroeid bij een ouder met psychische en/of verslavingsproblematiek. Toch vinden ze elkaar niet zomaar in het dagelijks leven. Ze lopen er immers niet mee te koop dat hun ouder kampt met deze problematiek. Dat heeft ook te maken met een bepaald stigma dat heerst in onze maatschappij, waardoor we het niet zo makkelijk met elkaar hebben over dit soort problemen. Als je je knie gebroken hebt, kun je daar gewoon over praten. Maar als je dagen in bed ligt, omdat het niet lukt om je bij elkaar te pakken, dan durven we dat niet te zeggen. Terwijl psychische klachten net zo beperkend kunnen zijn als fysieke klachten. Je moet deze jongeren dus wel op een bepaalde manier kunnen verbinden. En dan hebben ze zoveel aan elkaar! Hoe fijn is het als je ergens niet die drempel hoeft te voelen om openlijk te vertellen als iemand vraagt hoe het gaat?”

Geïnteresseerd?

Ben je na het lezen van dit artikel geïnteresseerd geraakt in de 16+ Themabijeenkomsten van Mondriaan KOPP/KOV? Op onze speciale aanmeldpagina vind je meer (praktische) informatie over de cursus en kun je je ook direct aanmelden voor dit gratis aanbod!

Kijk ook eens bij het andere preventieve aanbod van Mondriaan: