De digitale wereld is een belangrijk onderdeel van de samenleving geworden, onlosmakelijk verbonden met ons dagelijks leven. En dat geldt ook voor kinderen. In dit artikel lees je wat kinderen in de leeftijd van 8-14 jaar zoal tegen kunnen komen online; van online shaming en sextortion tot deep fakes, roddelaccounts op TikTok en meer… 

Kinderen en de online wereld

Computers, tablets, smartphones, sociale media, games en het internet spelen tegenwoordig al van jongs af aan een belangrijke rol in het leven van kinderen. Ze besteden hun vrije tijd deels online, online tools worden ingezet bij het leren en ook het sociale leven verplaatst zich vanaf een bepaalde leeftijd deels naar de digitale wereld.

Wat doen kinderen online?

Kinderen tussen 7 en 12 jaar besteden gemiddeld zo’n 48 minuten per dag aan games en 44 minuten aan YouTube. Hoe ouder ze worden, hoe meer tijd ze aan gamen en sociale media besteden. Jongens besteden de meeste tijd aan games en YouTube, meiden vooral aan sociale media. Met name TikTok is erg populair. Sociale media hebben vaak een leeftijdsminimum, meestal is dat 13 jaar. Kinderen weten dat te omzeilen: 84% van de 9 tot 12-jarigen vult een hogere leeftijd in om toegang te krijgen. Rond hun 8ste of 9de jaar hebben de meeste kinderen een smartphone, die dan ook vaak meegenomen wordt naar hun slaapkamer. Online praten kinderen tussen 7 en 12 jaar vaak over gedeelde interesses, gamen, influencers en hobby’s. 10% praat over flirten en romantiek. 6% heeft het zelfs over vragen naar sexy of naaktfoto’s en video’s.

Digitale puberteit

Rond de leeftijd van 10 à 12 jaar kunnen kinderen zich online steeds meer als jongeren gaan gedragen. Ze maken gebruik van sociale media als TikTok en Snapchat, waarop ze communiceren, complimenten geven en ontvangen, samenwerken, nieuwe mensen ontmoeten en relaties onderhouden. Dit betekent dat de ‘digitale pubertijd’ eigenlijk al begint in de bovenbouw van de basisschool, zo wordt beschreven in het Onderzoeksrapport Apestaartjaren: de digitale leefwereld van kinderen en jongeren uit 2022. Sociaal-emotioneel zijn kinderen in die leeftijd echter vaak nog niet rijp voor wat ze allemaal kunnen tegenkomen online. Goede begeleiding van de volwassenen om hen heen is daarom essentieel om hun online weerbaarheid te vergroten.

>> Lees ook: ‘TikTok; wat is het precies en wat zijn de risico’s?’

Wat kan je kind online tegenkomen?

Naast de positieve kanten die de digitale wereld ons brengt, zijn er ook uitdagingen waar kinderen online mee te maken krijgen. Hieronder een opsomming van de belangrijkste online risico’s.

Online pesten

Uit Vlaams onderzoek uit 2022 blijkt dat 32% van de kinderen online werd gepest. 12% gaf toe zelf schuldig te zijn geweest aan online pestgedrag. Meer dan 1 op de 3 kinderen gaf aan online geconfronteerd te worden met haatspraak, vooral met betrekking tot hun uiterlijk en persoonlijkheid. Wil je meer weten over dit onderwerp? Lees dan ook ons artikel 6 tips bij omgaan met online pesten.

Online shaming

Online shaming gaat over het ongewenst verspreiden van intieme foto’s en filmpjes. Zo kunnen kinderen naaktbeelden met elkaar uitwisselen, waar vervolgens een sticker van gemaakt wordt die dan wordt verspreid. Wat ook gebeurt, is dat kinderen zich uitkleden voor een webcam, waarna de opgenomen beelden rondgaan. Of dat er stiekem filmpjes worden gemaakt terwijl ze bijvoorbeeld op een schoolkamp onder de douche staan.

In dit artikel van RTL Nieuws valt te lezen dat uit een onderzoek van bureau DUO Onderwijsonderzoek en Advies en het journalistieke platform Pointer van KRO-NCRV onder medewerkers van basisscholen en middelbare scholen blijkt dat bijna 100 van de 400 ondervraagde leraren van groep 7 en 8 in de afgelopen jaren op hun school te maken hebben gehad met online shaming. In het VO geeft zelf 90% van de ondervraagde leerkrachten aan dat dit heeft gespeeld en dat men ook een toename ziet.

Kinderen zijn zich vaak niet bewust van de enorme impact die het ongewenst verspreiden van intiem beeldmateriaal op de ander heeft. Ook weten ze niet dat dit strafbaar is, omdat het gaat om verspreiding van kinderpornografisch materiaal. Het is belangrijk dat kinderen leren begrijpen dat wat zij online doen gevolgen kan hebben voor anderen. Door hierover in gesprek te gaan met je kind, wordt je kind zich meer bewust van ‘passende’ online omgangsvormen en normen.

Sextortion

Met sextortion worden situaties bedoeld waarin jongeren gechanteerd worden met hun naaktmateriaal om meer foto’s of filmpjes te sturen, hen aan te zetten tot het verrichten van seksuele handelingen of om geld af te dwingen. Als de afgebeelde jongeren niet in gaat op de chantage, wordt er gedreigd om het beeldmateriaal alsnog te verspreiden. Uit angst dat dit toch gebeurt en in de hoop dit te voorkomen, gaan jongeren soms in op de chantage. In ons artikel ‘Wat is sexting, shamesexting, exposen, grooming? En hoe ga je hier als opvoeder mee om?’ lees je meer over dit onderwerp.

Deepfakes

Een deepfake is een nep stukje media, meestal een video, dat er heel echt uitziet. Jongeren maken hiervoor veelal gebruik van de filters van apps als Snapchat. Dit maakt het mogelijk om gezichten van gebruikers over die van anderen te leggen, waardoor het lijkt alsof ze zelf in het filmpje spelen. Deepfakes hebben een grote impact op slachtoffers. Ook hierbij is het dus belangrijk om online omgangsvormen en normen te bespreken. In sommige gevallen kan er professionele hulp ingeschakeld worden om de content offline te halen. In Nederland kan de organisatie Helpwanted daarbij helpen.

Roddel-accounts

Veel middelbare scholen hebben last van roddel-kanalen op TikTok. Op die accounts worden vervelende roddels verspreid over leerlingen en leraren. Dit idee is gebaseerd op een Amerikaanse serie met de naam Gossip Girl. Scholen zeggen dat ze er niet veel tegen kunnen doen, omdat het vaak niet duidelijk is wie achter de roddel-accounts zit. De accounts worden soms verwijderd, maar kunnen ook snel weer aangemaakt worden. Ook op Snapchat en Instagram zijn roddel-accounts actief.

In een online artikel van RTL Nieuws stelt dhr. Pardoen van Bureau Jeugd en Media dat jongeren de risico’s van hun daden vaak niet overzien. “Roddels verspreiden is strafbaar, want je brengt iemand in diskrediet. Als leerlingen bijvoorbeeld seksueel getinte foto’s verspreiden, kunnen ze een zedenaantekening krijgen op hun strafblad. Die aantekening geldt ook voor minderjarigen voor de rest van je leven. Dan krijg je dus ook nooit een Verklaring Omtrent Gedrag.”, aldus dhr. Pardoen. Het verspreiden van een roddel; het lijkt misschien onschuldig, maar het kan dus een grote impact hebben.

Ongewenste content

Naast negatieve ervaringen met interactie met anderen, zoals hierboven beschreven, kunnen kinderen online natuurlijk ook allerlei ongewenste content tegenkomen. Denk aan naaktbeelden, gewelddadige beelden of dierenleed.

Seksuele content
Hoe zelfstandiger je kind online actief is, hoe meer kans het loopt op confrontaties met seksuele content. Uit onderzoek van het Jeugdjournaal blijkt dat circa 70% van de 9 tot 12-jarigen weleens (per ongeluk) naaktbeelden of seksueel getinte beelden ziet. Een klein percentage kinderen experimenteert zelf met het maken of versturen van sexy foto’s en filmpjes, al zijn dat meestal geen expliciete naaktfoto’s. Dit wordt sexting genoemd.

Shockerende content
Op internet gaan ook allerlei shockerende beelden rond. Er zijn gratis spelletjes, als Angry Birds, waarbij kinderen voordat ze naar een volgend level gaan een reclame te zien krijgen. Door advertenties te kijken kun je verder komen in het spelletje zonder ervoor te hoeven betalen. Deze reclame kan zomaar een filmpje met oorlogspropoganda van Israël zijn, met beelden van ontploffingen, gewapende soldaten en ontvoerde kinderen.

Het zien van heftige beelden kan grote gevolgen hebben voor kinderen: nachtmerries, niet kunnen slapen, stress, en zelfs PTSS. Wees als ouder dus alert als je kind opeens ander gedrag vertoont, angstig of schrikachtig reageert of minder goed slaapt. Dat kunnen signalen zijn dat je kind online iets heeft meegemaakt of gezien waardoor het is aangedaan.

Grooming

‘Grooming’ is de Engelse term voor verleiden. In deze context gaat dit over het via internet benaderen en verleiden van minderjarigen (onder de 16 jaar) door een volwassene met als uiteindelijk doel seksueel contact te hebben. Webcamseks valt daar ook onder. Grooming kan ook een langer durend proces zijn, waarbij de volwassene door regelmatig chat- en e-mailcontact langzaam het vertrouwen wint van het kind. Soms doet een volwassene zich voor als een leeftijdsgenootje om zo de seksuele drempels en remmingen van het kind te verlagen. Kinderen hebben na dit soort vormen van misbruik vaak last van nare gedachten en gevoelens. Ze kunnen bijvoorbeeld het misbruik op zichzelf gaan betrekken en denken dat zij anders hadden moeten handelen. Ze schamen zich ervoor en durven niet met hun ouders erover te praten.

Het is belangrijk om met je kind te praten over dit fenomeen, zodat je kind weet dat dit voor kan komen. En dat je kind altijd z’n grens mag aangeven en dat het nooit zijn of haar schuld is als iemand over grenzen heen gaat of als ze iets vervelends meemaken. Vertel ook dat volwassenen nooit iets seksueels met kinderen mogen doen.

>> Meer weten? In dit artikel op onze website lees je meer over grooming.

Vinger aan de pols

‘Wat kun je als ouder doen om je kind hiertegen te beschermen?’, vraag je je wellicht af na het lezen van dit artikel. Je kunt je kind niet helemaal behoeden voor de risico’s die op de loer liggen in de digitale wereld. Wat je wél kunt doen, is dit thema regelmatig bespreekbaar maken. Bereid je kind voor op de dingen die het online kan tegenkomen, bespreek de impact van online gedrag op de ander, geef je kind mee dat het altijd bij je terecht kan als er online iets naars voorgevallen is. Informeer zelf ook regelmatig naar wat je kind online doet en meemaakt. Net zoals je informeert hoe het op school geweest is, kun je ook vragen naar of er online nog bijzondere dingen gebeurd zijn.

Bronnen:

• Handleiding Online Weerbaarheid
• RTL Nieuws

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.