In maart jl. verscheen het kinderboek ‘Sina’, het tweede boek van de hand van Kinder- en Jeugdpsycholoog Evelien Speel uit Eijsden, met prachtige illustraties van Christiaan Helmig. Sina is een vervolg op het prentenboek ‘Oskar’ dat vorig jaar verscheen. Sina is een eekhoorntje dat te maken krijgt met verdriet. Het verhaal vertelt over de gevoelens die Sina ervaart en wat er daarbij gebeurt in haar lijfje. Het boek is mede bedoeld om ouders bewust te maken van hoe verdriet werkt bij jonge kinderen en om hen handvaten te bieden om hier spelenderwijs met hun kind over in gesprek te gaan. In dit interview met Evelien Speel lees je meer over omgaan met verlies en verdriet bij jonge kinderen.

Pendelen

“Kinderen verwerken hun emoties op een hele andere manier dan volwassenen. Ze doseren zelf wat ze aankunnen, omdat ze zouden ontregelen als ze teveel zouden toelaten. Dit maakt dat je bij kinderen vaak ziet dat ze van spel naar verdriet gaan, vragen stellen over wat er is gebeurd en vervolgens weer terug naar spel. Dat noemen we pendelen. Door te spelen, kunnen ze hun verdriet heel goed naar de achtergrond laten zakken. Wanneer ze ’s avonds naar bed gaan, valt de afleiding weg en dan zie je vaak dat het verdriet meer op de voorgrond treedt.”

Sensitief

“Kinderen letten heel erg op hun ouders. Ze hebben echt een soort antenne voor de emoties van de volwassenen om hen heen. Wat je vaak ziet als ouders heel erg opgaan in hun eigen verdriet en daardoor minder beschikbaar zijn voor hun kind, is dat het kind besluit om z’n verdriet binnen te houden. Het denkt dan als het ware papa en mama zijn al zo verdrietig, dan ga ik niet ook nog mijn verdriet laten zien, want dan maak ik hen weer verdrietig…”

Mismatch

“Het risico wat dan ontstaat, is dat ouders niet goed merken dat het verdriet waar het kind mee zit toch best groot is, waardoor ze dit niet goed oppakken met hun kind. Soms kan verdriet bij kinderen zich ook uiten in verminderde concentratie, meer dromerig zijn, moeite met het opnemen van informatie en vergeetachtigheid. Sommige kinderen krijgen juist een kort lontje, doordat ze zich niet goed voelen. Vaak is het uiten van boosheid om je af te reageren makkelijker dan het uiten van verdriet. Boosheid is dan eigenlijk een schil om het verdriet. Als ouders denken dat het wel meevalt met het verdriet, maar het kind laat wel negatief gedrag zien, kan het zomaar zijn dat het kind de nodige correcties gaat krijgen op dat gedrag, terwijl het eigenlijk gezien moet worden in z’n verdriet. Zo kan er een mismatch ontstaan tussen wat je als ouders biedt en waar je kind eigenlijk behoefte aan heeft.”

Normaal verdriet

“Wat je ook wel ziet gebeuren bij kinderen in reactie op verlies, is een terugval in ontwikkeling. Een kind wil dan bijvoorbeeld weer bij papa en mama in bed slapen. Of er is sprake van een terugval in zindelijkheid. Als het goed is, herstellen dit soort dingen weer vanzelf. Kinderen hebben altijd een natuurlijk herstel. Dus in de eerste maand mag je erop vertrouwen dat je kind z’n weg wel weer zal vinden. Zeker als ouders sensitief zijn en goed beschikbaar, gaat dat in de meeste gevallen helemaal goed.”

Ritme en regelmaat

“Waar je aan de ene kant dus het risico hebt dat ouders het verdriet van hun kind niet goed zien, heb je aan de andere kant het risico dat het juist heel groot wordt gemaakt. Als de omgeving heel geschokt reageert, kan dat erg ingewikkeld zijn voor kinderen. Als er te veel aandacht is voor het kind, is er onvoldoende ruimte om te kunnen pendelen. Daarom adviseer ik bijvoorbeeld ook altijd om kinderen niet te lang thuis te houden na een ingrijpende gebeurtenis. Voor kinderen is het heel belangrijk om naar school te kunnen gaan. Dat biedt hen houvast. Ook voor volwassenen die iets ernstigs overkomt, geldt dat het goed is om zo snel mogelijk weer het normale leven op te pakken. Als kinderen voldoende steun hebben, van volwassenen die er op een rustige manier voor hen zijn, kunnen ze veel aan. Maar ze moeten kunnen herstellen…”

Tips bij het omgaan met verlies en verdriet bij je kind

1. Wees je bewust van hoe kinderen omgaan met verdriet en dat dit anders werkt dan bij volwassenen.

2. Probeer open te staan voor wat je ziet bij jouw kind, om te kunnen afstemmen wat het nodig heeft. Dat kun je eventueel ook aan je kind vragen. Soms hebben kinderen geen behoefte om te praten over wat er gebeurd is of wat ze voelen, maar dan kunnen ze het bijvoorbeeld toch fijn vinden om samen iets leuks te doen of even een extra knuffel te krijgen. Het gaat om de afstemming.

In het boek Sina zie je dit terugkomen in de rol die de uil speelt in het verhaal. De uil is als het ware de veilige ouder die doorheeft dat het niet goed gaat en vraagt hoe het met Sina gaat. En dan zie je ook dat de tranen minder worden.

3. Zoals al eerder gezegd is het belangrijk om je kind na het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis ritme te blijven bieden. Kinderen ontlenen juist in die situaties veel houvast aan vaste structuur.

Wanneer hulp zoeken?

“Alle kinderen krijgen te maken met verlies; groot of klein. Maar voor sommige kinderen is het verdriet te groot en dan kan het nodig zijn om hulp te zoeken. In de eerste weken kun je het normale herstel afwachten, om te zien of het normale rouwproces op gang komt. Natuurlijk ben je na een maand niet klaar met rouwen, maar als het goed is ga je wel zien dat je kind stappen maakt. Dat het erover praat, dat de aandacht zich herstelt of dat het weer wat meer leeftijdsadequaat gedrag laat zien. Is dit niet het geval en zie je dat het rouwproces blokkeert, dat er ernstige gedragsmoeilijkheden ontstaan of de schoolresultaten blijvend kelderen, dan is het goed om begeleiding te zoeken.

>> Ben je benieuwd naar het boek Sina? Lees dan ook deel 1 van het interview met Evelien Speel.

Wil je het boek Sina of Oskar bestellen? Kijk dan hier!