Aan de Vrije Universiteit van Amsterdam (VU) wordt onderzoek gedaan naar kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar die veel druk en opstandig gedrag laten zien. In dit artikel lees je meer over dit gedrag en deelt Suzanne de Jong, promovenda aan de VU, 5 concrete tips voor ouders die aan de slag willen met het drukke en/of opstandige gedrag van hun kind!

Normaal

“Elk kind is weleens druk of ongeconcentreerd. Of wat opstandig met slecht luisteren, zich niet aan de regels houden en snel boos reageren. Dat is normaal en komt ook vaak voor. Zeker bij heel jonge kinderen, van 2 of 3 jaar, zie je dat ze nogal eens kunnen gaan slaan, schoppen of bijten als ze zich gefrustreerd voelen. Meestal neemt dit ‘agressieve’ gedrag af vanaf het derde levensjaar, omdat kinderen zich dan verbaal beter kunnen uiten en hun emoties beter leren controleren. Dan zie je vaak dat druk en opstandig gedrag nog maar af en toe voorkomt. Of in reactie op een grote of spannende gebeurtenis.”

Reden tot zorg

“Pas als je merkt dat het drukke of opstandige gedrag van je kind gedurende een langere periode aanhoudt, kan dat een reden zijn voor zorg. Zeker als je kind er ook echt ‘last’ van ondervindt in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld doordat het zorgt voor veel spanningen en conflicten tussen jullie als ouders en het kind. Of als je kind veel negatieve reacties krijgt van leeftijdsgenootjes op zijn/haar gedrag. Of als de schoolprestaties lijden onder het gedrag. Dit soort dingen kunnen redenen zijn om eens te gaan nadenken over het zoeken van professionele hulp in het omgaan met dit gedrag.”

Over de oorzaken van druk en opstandig gedrag

“Waardoor druk en opstandig gedrag veroorzaakt wordt?”, herhaalt Suzanne de gestelde vraag. “Dat kun je eigenlijk niet zo zeggen. Dat is altijd een combinatie van factoren. Stel je hebt een kind dat genetisch gezien aanleg heeft voor druk of opstandig gedrag. Dan kan dit door de omgeving verder versterkt worden, als de ouders ook steeds heel negatief reageren op dit gedrag. Maar het kan ook zijn dat een kind aanleg heeft en dat er heel veel dingen gebeuren in zijn/haar leven, waardoor het drukke gedrag toeneemt. Volgens de cijfers heeft ongeveer 7% van de kinderen in het dagelijks leven last van druk gedrag, al dan niet met een diagnose ADHD. Opstandig gedrag komt bij 11% van de kinderen voor. Waarbij je bij 3% van alle kinderen kunt spreken van een gedragsstoornis.”

Tip 1: Hou het positief

Door je kind telkens te corrigeren als het druk of negatief gedrag laat zien, geef je je kind als het ware steeds negatieve aandacht. Het kan gebeuren dat je kind op den duur gaat denken ‘ik kan het toch nooit goed doen voor papa en mama’. Hierdoor kan de relatie tussen jou en je kind verslechteren en vaak zie je het negatieve gedrag dan ook toenemen.

Vaak krijgen kinderen die druk of opstandig zijn meer negatieve aandacht dan kinderen die dit niet zijn. Terwijl juist voor deze groep kinderen het krijgen van positieve aandacht zo belangrijk is. Probeer dus aandacht te hebben voor (de kleine) dingen die wel goed gaan. Zodat je kind weet ‘dit gedrag vinden mijn ouders fijn’, wat de kans vergoot dat je kind dit gedrag vaker zal laten zien. Dit komt de relatie tussen ouder en kind ten goede en het leidt ertoe dat het zelfvertrouwen van het kind wordt vergroot. Dit is dus echt een belangrijke eerste stap in het veranderen van het gedrag van je kind!

Tip 2: Bied je kind structuur en duidelijkheid

Door je kind zoveel mogelijk structuur en duidelijkheid te bieden over wat er gaat gebeuren, weet je kind beter wat er van hem/haar verwacht wordt. Maak bijvoorbeeld een weekschema en bespreek ‘grote gebeurtenissen’ samen voor. Breng ook structuur aan in huis. Als je kind bijvoorbeeld ergens mee gaat spelen, zorg er dan voor dat ook alleen dat speelgoed op tafel ligt. Probeer de wereld als het ware zo voorspelbaar mogelijk te maken voor je kind. Ditzelfde geldt ook als een bepaalde situatie steeds lastig verloopt, bijvoorbeeld het naar bed gaan. Maak dan een schema met de verschillende stappen die je kind moet uitvoeren. Als je kind weet wat er in een bepaalde situatie van hem verwacht wordt, is de kans groot dat het zich hiernaar zal (proberen te) gedragen, waardoor het gedrag van je kind aanzienlijk zal verbeteren.

Tip 3: Maak het gewenste gedrag concreet

Kinderen die druk of opstandig zijn, horen heel vaak wat ze niet moeten doen. ‘Schreeuw niet zo’, ‘Ben es niet zo druk’ of ‘doe es normaal’. Maar met dit soort feedback kan het goed zijn dat je kind eigenlijk geen idee heeft welk gedrag dan wél verwacht wordt. Let er dus op dat je in je feedback zo concreet mogelijk benoemt wat het gewenste gedrag is! 

Tip 4: Ga bewust om met straffen en belonen

Belonen van gewenst gedrag is heel belangrijk als je ‘negatief gedrag’ van je kind wilt aanpakken. Maak een compliment of geef je kind een kleine beloning, zoals het toetje mogen kiezen of een kwartiertje langer mogen buiten spelen. Je kind weet dan niet alleen wat je niet wil zien, maar vooral ook wat je wél wil zien. Wij geven ouders ook het advies om voorzichtig te zijn met het geven van straf. Wat we vaak zien gebeuren is ‘nu heb je dit gedaan, nu mag je de hele week niet meer op de tablet’. Maar zo’n straf is veel te zwaar en voor je kind helemaal niet te overzien. Het stimuleert ook niet om je nog goed te gedragen, want je mag toch al de hele week niet meer. Kies dus voor een straf die snel volgt op het negatieve gedrag en die ook snel weer over is. Bijvoorbeeld ‘je hebt nu dit gedaan en daarom mag je het komende kwartier niet mee spelen. Probeer hoe dan ook zelf rustig te blijven en niet mee te gaan in de emotie van je kind.”

Tip 5: Pick your battles

Het is goed om balans te vinden tussen gedrag dat je echt niet wil zien en gedrag waarvan je denkt ‘niet zo ideaal, maar het hoeft ook weer niet direct gestopt’. Denk aan situaties waarbij je kind wat zit te klieren of op een vervelende manier aandacht vraagt. Bij gedrag dat je echt onacceptabel vindt, is het goed om er een consequentie aan te verbinden. Maar als het gedrag niet heel erg is, kun je het ’t beste negeren. Wanneer je dit consequent doet, leert je kind ‘hier krijg ik geen aandacht mee’ en meestal dooft zo’n gedrag dan vanzelf langzaam uit.

Ten slotte…

Bij al deze tips geldt dat het belangrijk is dat je ze consequent toepast en dat jullie ze als ouders ook allebei hetzelfde toepassen. Anders wordt het verwarrend voor je kind en bereik je het tegenovergestelde effect. Wat ook belangrijk is; begin klein! Ga niet in een keer 10 nieuwe regels invoeren, maar werk met kleine stapjes! En; als je echt het gevoel hebt ‘dit gaat niet goed’, blijf niet te lang proberen om het zelf op te lossen, maar schakel hulp in van een professional!