NACHTANGST BIJ PEUTERS/KLEUTERS: WAT IS HET EN WAT TE DOEN?

nachtangst peuters kleuters wat te doen

Wordt jouw kindje ook wel eens helemaal overstuur en in paniek wakker; huilen, krijsen, om zich heen slaan? Zonder dat het zich wil laten troosten? Misschien denk je dan aan een nachtmerrie. Maar juist als kinderen zich niet laten troosten en haast onbereikbaar lijken te zijn, kan er ook goed sprake zijn van wat we noemen ‘nachtangst’. In dit artikel lees je meer over nachtangst bij peuters en kleuters. Wat het precies inhoudt, hoe het ontstaat en – ook heel belangrijk – hoe jij er als ouder het beste mee om kunt gaan!

Wat is nachtangst?

Nachtangst, ook wel pavor nocturnus, night terrors of nachtelijke terreur genoemd, is een slaapprobleem dat veel voorkomt bij peuters en kleuters. Ongeveer 35% van de kinderen heeft zo nu en dan last van nachtangsten. Kenmerkend voor nachtangst is dat je kind, niet lang nadat het in slaap is gevallen, in paniek rechtop in bed zit. Het lijkt of je kind wakker is, maar in z’n gedrag is je kind onbereikbaar. Het is moeilijk contact te krijgen met je kind, het lijkt je niet eens te herkennen en ook het troosten van een kind dat nachtangst heeft, is haast onmogelijk. Soms kan je kind je zelfs wegduwen. Kinderen met nachtangst kunnen volledig overstuur zijn en juist doordat je zo moeilijk contact kunt maken, kan dit er soms wat angstaanjagend uitzien. Een ‘aanval’ van nachtangst kan heel kort (een paar minuten) tot een uur duren. Daarna valt je kind snel weer in slaap. Hoe intens het ook was; de volgende ochtend zal je kind zich er niets meer van herinneren. Sommige kinderen gaan ook slaapwandelen als ze een nachtangst hebben.

>> Lees ook het interview met slaapcoach Kim Steeghs over de meestvoorkomende slaapproblemen bij peuters.

Verschillen tussen machtmerrie en nachtangst

We weten allemaal uit eigen ervaring wat een nachtmerrie is, maar ‘nachtangst’ is bij veel ouders minder bekend. Daarom staan we eerst even stil bij de verschillen tussen nachtmerries en nachtangst:

  • Een kind dat een nachtmerrie heeft gehad en daardoor overstuur is, is doorgaans goed wakker. Een kind met een aanval van nachtangst lijkt wel wakker, maar is dat niet echt.
  • Na een nachtmerrie hebben kinderen doorgaans behoefte aan nabijheid van de ouder(s). Ze willen getroost worden en hebben vaak even wat geruststelling nodig om weer te kunnen gaan slapen.
  • Bij nachtangst is je kind nauwelijks te troosten. Pogingen je kind vast te houden, kunnen zelfs averechts werken en je kindje nog meer overstuur maken. Soms weert je kind je ook actief af.
  • Nachtmerries zijn akelige dromen die kinderen zich de volgende ochtend vaak nog kunnen herinneren, zeker wanneer ze wat ouder zijn. Kinderen met nachtangst kunnen zich niets herinneren van de aanval.
  • Nachtmerries treden op in de REM-slaap, die doorgaans plaatsvindt in het tweede deel van de nacht of de vroege ochtend. Nachtangsten ontstaan juist vaak vroeg in de slaap; zo’n 1 tot 3 uur nadat je kindje ging slapen.

Kenmerken van nachtangst

Hieronder een overzicht van kenmerken van nachtangst:

  • Huilen, gillen of krijsen
  • Onrustige bewegingen, slaan of schoppen
  • Boosheid of angst
  • Zich niet laten troosten
  • Versnelde ademhaling
  • Verhoogde hartslag
  • Zweten
  • Geopende ogen, maar niet wakker zijn

Een aanval van nachtangst kan een paar minuten tot wel een uur duren en kan dan van het ene op het andere moment weer stoppen.

wat is nachtangst

Hoe ontstaat nachtangst?

Nachtangst kan ontstaan vanaf de leeftijd van 18 maanden tot je kindje een jaar of 6 is. Maar meestal begint het rond de leeftijd van 3 jaar. Nachtangsten kunnen ontstaan als de overgang van de lichte slaapfase naar een wat diepere slaapfase niet helemaal soepel verloopt. Het kind ontwaakt niet echt, maar slaapt ook niet rustig verder. In die toestand kan het dan een soort paniekaanval krijgen. De rijping van de hersenen lijkt hierbij een rol te spelen. Vaak nemen nachtangsten vanzelf af, naarmate je kind ouder wordt. Ook erfelijkheid speelt een rol bij nachtangsten. Dus misschien eens navragen bij je (schoon)ouders of jij of je partner als kind ook last hebben gehad van nachtangsten? En ten slotte geldt dat vermoeidheid, spanningen en stress of een vervelende ervaring ook kunnen leiden tot nachtangsten. Zeker wanneer je kind daar gevoelig voor is. 

Wat doe je als je peuter of kleuter nachtangst heeft?

Voor jou als ouder kan het naar zijn om je kindje zo overstuur te zien en hem of haar niet te kunnen bereiken om het te troosten of kalmeren. In feite kun je niet heel veel betekenen voor je kindje wanneer hij/zij nachtangst heeft. Dat kan een machteloos gevoel geven. Vaak wil je dan als ouder tóch iets doen. Daarom zetten we een aantal do’s en don’ts voor je op een rij:

Wel doen als je kind nachtangst heeft:

  • Bij je kindje blijven en geduldig afwachten tot de nachtangst over is.
  • Sommige kinderen kunnen drukke bewegingen maken als ze nachtangst hebben. Daarom is het goed om als ouder aanwezig te zijn en erop te letten dat je kind zich niet bezeert als het om zich heen slaat of dat het door de drukke bewegingen uit bed valt. Ditzelfde geldt natuurlijk als je kind slaapwandelt. Wees dan extra alert op het creëren van een veilige omgeving en het sluiten van traphekjes.

Beter niet doen als je kind nachtangst heeft:

  • Je kind wakker maken. Dit kan namelijk averechts werken en de nachtangst juist verergeren (je kind raakt verder overstuur door je aanrakingen) of verlengen. Als kinderen wakker worden uit een nachtangst zijn ze vaak erg verward en gedesoriënteerd. Vaak hebben ze dan lang de tijd nodig voor ze zich weer rustig en ontspannen genoeg voelen om weer in slaap te vallen. Als je je kindje niet wakker maakt, zal het (als de nachtangst niet te lang duurt) na een paar minuutjes vanzelf weer verder slapen.
  • Ook je kind troosten wordt afgeraden, om de hierboven genoemde reden. Vaak is het zo dat troosten averechts werkt, doordat kinderen met nachtangst geneigd zijn afwerend te reageren. Ze gaan nog harder schreeuwen of drukker bewegen om je van zich af te slaan. Wil je toch proberen je kind te troosten? Laat het licht dan gedempt en praat zachtjes tegen je kind terwijl het in z’n bedje ligt. Wanneer je kindje hier niet heftig afwerend op reageert, kun je proberen om het over z’n gezichtje te aaien om het toch enigszins te kalmeren.

Hoe kun je nachtangst bij je peuter/kleuter voorkomen?

Het is niet mogelijk om nachtangst te ‘behandelen’. Als je kindje er regelmatig last van heeft, zijn er wel een aantal dingen die je kunt proberen om te ontdekken of je nachtangst daarmee kunt voorkomen. In ons artikel ‘Nachtangst voorkomen? 5 tips‘ gaan we hier uitgebreid op in. Hieronder vind je alvast een opsomming van deze vijf tips!

  • Maak je kindje wakker voor de aanval; zeker als je kind telkens rond dezelfde tijd last krijgt van nachtangst kan dit de moeite waard zijn.
  • Zorg voor een vast en rustig slaapritueel; soms kan het inbouwen van rust vóór het slapen ook zorgen voor een rustiger slapen van je kind.
  • Voorkom oververmoeidheid; want dit kan een oorzaak zijn voor het ontstaan van nachtangst bij je peuter of kleuter.
  • Kijk naar wat er speelt in het leven van je kind; spanningen en stress kunnen de oorzaak zijn van nachtangst.
  • Maak het niet te groot; kinderen hebben zelf doorgaans weinig last van hun nachtangsten.

Vragen? Chat met onze slaapcoach!

Nachtangsten zijn in principe onschuldig en zullen vanzelf verdwijnen. Maak je je toch zorgen hierover, heb je een vraag over nachtangsten of eventuele andere slaapproblemen van je kind? Elke maand organiseert het CJG043 in samenwerking met slaapcoach Babs van Nesselrooij en een jeugdverpleegkundige van de GGD een chatspreekuur over slaapproblemen bij kinderen. Tijdens dit chatspreekuur kun je gratis en anoniem al je vragen voorleggen aan een van onze experts. Zij denken graag met je mee en hebben altijd wel een handige tip of advies! In dit artikel lees je meer over dit speciale chatspreekuur over slaapproblemen en kun je ook terugvinden wanneer de volgende themachats ‘slaapproblemen’ gepland staan!

Chat met CJG043!We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.