Menstruatie-armoede; de laatste jaren kom je deze term steeds vaker tegen in onder andere tijdschriften, op televisie, online en ook in de politiek. Maar wat is het nu eigenlijk? In dit artikel leggen we uit wat menstruatie-armoede is, welk effect het heeft op tienermeiden, wat ertegen gedaan wordt en hoe hulp wordt geboden.

Een warme zomerdag…

Lena is 15 jaar oud en maakt zich klaar om te gaan zwemmen met haar vriendinnen. Heerlijk een frisse duik nemen op deze warme dag.  Ze heeft er zin in! Voor ze vertrekt gaat ze nog even vlug naar het toilet. Een paar minuten later appt ze haar vriendinnen dat ze zonder haar moeten gaan want ze voelt zich niet goed… Lena is ongesteld geworden. Er zijn geen tampons meer in huis. Haar ouders hadden er geen geld voor. Ze schaamt zich hiervoor en liegt daarom tegen haar vriendinnen. Het verhaal van Lena is verzonnen, maar er zijn meisjes en (jonge) vrouwen voor wie dit werkelijkheid is. Zij weten wat ‘menstruatie-armoede’ is.

Wat is menstruatie-armoede?

Meisjes zoals Lena maken zich elke keer dat ze menstrueren weer zorgen of ze bijvoorbeeld wel tampons of maandverband zullen hebben. Want menstruatie-armoede betekent dat het voor iemand niet mogelijk is om aan menstruatieproducten te komen. Meestal omdat er geen geld voor is. Naar schatting zijn er minstens 500 miljoen vrouwen over de hele wereld die dit elke maand meemaken. Zij kunnen niet op een comfortabele, hygiënische en zelfverzekerde manier menstrueren. Maar menstruatie-armoede gaat niet alleen over geld. In de breedste zin van het woord gaat het ook over schaamte en gebrek aan kennis over het onderwerp. Of bijvoorbeeld over het ontbreken van de privacy of de faciliteiten om je op hygiënische wijze te verschonen.

Menstruatie-armoede in Nederland

Bij ongeveer 1 op de 10 meisjes en vrouwen in Nederland is er sprake van menstruatie-armoede. Maar wat houdt dat in de praktijk dan in? Uit onderzoek in 2019 van De Bovengrondse onder vrouwen in Amsterdam, kwamen de volgende vormen van menstruatie-armoede naar voren:

• Er is soms geen geld voor maandverband of tampons. Vrouwen moeten dan bijvoorbeeld wc-papier gebruiken of oude lappen of kiezen er noodgedwongen voor om thuis te blijven van werk, vrienden of school.
• Soms is er wel geld, maar niet genoeg om de juiste producten te kopen.
• Wel geld hebben maar niet in staat zijn genoeg producten te kopen, waardoor er langer met hetzelfde product moet worden gedaan.
• Wel menstruatieproducten kopen maar daardoor moeten bezuinigen op andere basisbehoeften zoals verse groente en fruit.
• Geen pijnstillers kunnen betalen voor menstruatiepijn. 

Menstruatie & schaamte

Zoals hierboven al eens geschreven: Het gaat niet alleen over gebrek aan geld. Menstruatie-armoede kan ook betrekking hebben op schaamte en gebrek aan kennis over het onderwerp. Ook dit komt in Nederland nog regelmatig voor bij (tiener)meisjes. Ze zijn bang om door te lekken of te ‘ruiken’ als ze ongesteld zijn. Of ze vinden het gênant om aan vriendinnen te vragen of zij toevallig maandverband bij zich hebben. Laat staan om in de klas te vragen of ze even naar het toilet mogen omdat ze zich moeten verschonen. Tienermeiden ervaren nog te vaak onnodig negatieve gevoelens en stress door hun menstruatie. 

Taboe doorbreken

Er zou open en vrij over menstrueren gesproken moeten kunnen worden. Bijna alle (jonge) vrouwen en meisjes menstrueren op een bepaald moment in hun leven. Het is een natuurlijk en gezond proces voor vrouwen. Menstrueren is de normaalste zaak van de wereld. Om er geen taboe van te maken, kun je thuis al beginnen met open te praten over menstrueren. Praat al van jongs af aan met je dochter over de veranderingen in de puberteit. Let natuurlijk wel op wat je wanneer vertelt. Een kleuter vertel je niet hetzelfde als een tiener…

>>Lees ook eens: 9 tips voor een goed gesprek met je kind over een gevoelig onderwerp

Gevolgen van menstruatie-armoede in de puberteit

Algemeen

Over het algemeen is het leven van een puber al ingewikkeld genoeg, ongeacht het geslacht. Hun lichaam verandert, emoties kunnen alle kanten op vliegen, interesses veranderen en ga zo maar verder. Menstrueren doet daar voor meisjes nog een schepje bovenop! Het maakt het leven van je tienerdochter niet eenvoudiger. Je dochter moet er rekening mee houden. Zorgen dat ze bijvoorbeeld standaard een maandverbandje in haar schooltas heeft zitten. Ze kan last hebben van het Premenstrueel Syndroom (een verzamelnaam voor ernstige lichamelijke en emotionele klachten die je kunt ervaren in de periode voor je menstruatie). De hormonen spelen elke maand weer op waardoor ze (meer) puistjes kunnen krijgen en hun humeur sterk kan wisselen. Ook zonder de aanwezigheid van menstruatie-armoede is dat al een heleboel waar een pubermeid mee heeft te dealen!

School en sociaalleven

Meisjes die te maken hebben met menstruatie-armoede, kunnen niet ontspannen naar school gaan, sporten of iets leuks gaan doen met vriendinnen. Want wat als…? Ze blijven daarom vaak noodgedwongen thuis. Uit onderzoek dat Libresse samen met Edulin-Q deed blijkt dat 23% van de meisjes soms niet naar school gaat omdat ze ongesteld zijn. Bij ongeveer 10% van hen is dat omdat ze geen menstruatieproducten hebben. Vaak wordt er een smoesje bedacht omdat ze zich schamen. Als een kind geregeld thuis moet blijven kan het een achterstand oplopen op school met alle gevolgen van dien. Ook hun sociale ontwikkeling en contact met leeftijdsgenootjes kan bemoeilijkt worden.

Gezondheid

Als ouders helemaal geen geld voor menstruatieproducten hebben of niet genoeg geld om het juiste of om voldoende materiaal te kopen, kan dat gevolgen hebben voor de gezondheid van hun dochter. Om toch beschermt te zijn tegen het bloeden, wordt er gezocht naar andere oplossingen. Maar het gebruik van verkeerd materiaal of té lang gebruik van hetzelfde materiaal is niet alleen ongemakkelijk, het is ook onveilig. Het kan irritaties en allergieën veroorzaken, maar ook serieuze gezondheidsrisico’s zoals (levensbedreigende) infecties. Soms worden er wel menstruatieproducten gekocht, maar met het gevolg dat er geen geld meer is voor vlees, groente of fruit. Vitamines en mineralen die alle kinderen (en volwassenen) zo hard nodig hebben.

Menstruatie-armoede: Wat wordt ertegen gedaan?

Menstruatie-armoede is wereldwijd een onderwerp van gesprek. En terecht want iedere (jonge) vrouw zou menstruatieproducten moeten kunnen hebben. Ongeacht waar je woont in de wereld of wat je inkomen is. Sommige landen hebben ook echt actie ondernomen. Schotland is het eerste land dat in 2020 besloot dat in alle openbare- en overheidsgebouwen gratis menstruatieproducten beschikbaar moeten zijn. Nieuw-Zeeland volgde, daar zijn nu gratis maandverband en tampons op scholen te krijgen. En in Ierland heeft de Lidl het initiatief genomen om daar gratis producten te verstrekken. Onze regering heeft (nog) niet het voorbeeld van Schotland en Nieuw-Zeeland gevolgd. Zij steken in op een brede aanpak van armoede die dan bijdraagt aan afname van menstruatie-armoede. Gelukkig zijn er ook andere manieren om geholpen te worden. We sommen er een paar op:

• Het Nationaal Fonds Kinderhulp verstrekt op aanvraag individuele financiële hulp.
• Basisscholen kunnen via de Linda Foundation gratis producten aanvragen.
• Het Armoedefonds verstrekt gratis menstruatieproducten via lokale hulporganisaties, andere laagdrempelige locaties zoals buurthuizen of wijkcentra en MUP’s (Menstruatieproducten Uitgiftepunten).
• Particulieren die heel lokaal hun steentje bijdragen door bijvoorbeeld geld in te zamelen of door zelf kastjes op te hangen en te zorgen dat deze gevuld blijven met menstruatieproducten.

Wil je weten waar jij hulp kunt krijgen? Kijk dan eens voor een MUP bij jou in de buurt . Of neem contact op met bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon zoals je huisarts, maatschappelijk werk of welzijnsinstelling in jouw buurt. Zij kunnen je vaak helpen of doorverwijzen.

>> Ook interessant: thema ‘Grip Op Geld’

Bronnen:

• Armoedefonds
• Libresse
• Women Inc.
• Nationaal Fonds Kinderhulp

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.