KRIJG GRIP OP KINDERMISHANDELING MET PAKVAST-SPEL!

In gesprek met Annelies Snijders
In gesprek met Annelies SnijdersStafmedewerker Beleid en Kwaliteit MIK Kinderopvang & Medeontwikkelaar PAKVASt-Spel

In 2017 werd het PAKVASt-spel in opdracht van MIK-Kinderopvang ontwikkeld door een groep master pedagogiek studenten. Een spel, bedoeld om te spelen met het team van jeugdprofessionals, om het bewustzijn van signalen van kindermishandeling te vergroten. Zoals te kleine kleren of schoenen, een onfrisse geur, blauwe plekken, een taalachterstand of gedragsverandering of -problematiek. Maar vooral ook om de vaardigheden om deze signalen met ouders te bespreken, te versterken. Annelies Snijders, tevens stafmedewerker bij MIK, was een van de studenten die het spel ontwikkelden. In dit interview vertelt zij trots over het succes van het PAKVASt-spel! 

Knelpunten

 “Uit onderzoek blijkt dat bij kinderopvangorganisaties en bijvoorbeeld scholen relatief weinig signalen van kindermishandeling worden opgepikt en gemeld bij Veilig Thuis. Daarom zijn we in ons vooronderzoek middels interviews met medewerkers van MIK gaan verkennen wat hier de redenen voor zijn. Hieruit kwamen twee grote knelpunten naar voren; allereerst het herkennen van de signalen wat veel medewerkers aangaven lastig te vinden en vervolgens de vraag ‘hoe maak je zorgsignalen bespreekbaar?’”

Twijfelen

“Het is nu eenmaal zo dat signalen van kindermishandeling meestal niet heel duidelijk zijn. Een bepaald signaal kan namelijk op heel veel zaken wijzen. Is een blauwe plek bijvoorbeeld ontstaan door een val of een tik? Dit maakt dat medewerkers, als ze iets opmerkelijks signaleren, kunnen gaan twijfelen of dit wél of niet wijst op kindermishandeling. Door deze twijfel en de angst om een verkeerde inschatting te maken, zijn medewerkers geneigd zich wat afwachtend op te stellen en de zaak nog wat langer aan te kijken. Het feit dat veel medewerkers aangeven het erg lastig te vinden om vermoedens van kindermishandeling te bespreken met ouders, speelt daarin ook een rol. Dit geldt overigens niet alleen voor de kinderopvang, maar ook in het onderwijs en bij andere jeugdprofessionals”, voegt Annelies eraan toe.

Daar moeten we iets mee!

“Deze handelingsverlegenheid maakte dat pedagogisch medewerkers tijdens de interviews de behoefte uitspraken om in teamverband de benodigde kennis en vaardigheden te willen ontwikkelen en te willen oefenen met gesprekstechnieken. Dit was voor ons de aanleiding om het PAKVASt-spel te ontwikkelen. Want in spelvorm kun je vrijelijk oefenen, zonder dat er consequenties aan verbonden zijn. Het is een luchtige manier om in een veilige omgeving eens een heel andere aanpak te proberen en ontdekken hoe dat uitpakt. Bovendien kun je in een groepsspel ook leren van elkaar.”

Over het PAKVASt-spel

“Het PAKVASt-spel bestaat uit 50 casussen die we verzameld hebben uit de praktijk van de kinderdagverblijven en jeugdzorg. Deze hebben we onderverdeeld naar de verschillende soorten kindermishandeling die er zijn; huiselijk geweld, verwaarlozing, mishandeling, vechtscheiding en seksueel misbruik. Per thema zijn er een aantal makkelijke en een aantal meer complexe cases. Per case worden zes vragen voorgelegd die de professionals om de beurt moeten beantwoorden en indien van toepassing ook oefenen in een rollenspel. Deze vragen hebben betrekking op kennis, professionele houding, het bespreken van vermoedens met collega’s, het voorbereiden van het gesprek met ouders, het voeren van dit gesprek en het nabespreken van dit gesprek. Dit zijn meteen ook de stappen van de Meldcode Kindermishandeling, die medewerkers zich op deze manier meer eigen kunnen maken. Het spel bevat ook een uitgebreid antwoordenboek, waar de deelnemers naast antwoorden ook tips en suggesties kunnen vinden.”

grip kindermishandeling PAKVASt-spel

Eyeopener

“In het kader van mijn afstuderen heb ik onderzoek uitgevoerd naar de effecten van het PAKVASt-spel. Daaruit blijkt dat medewerkers die het spel tweemaal gespeeld hebben, aangeven signalen adequater te kunnen herkennen en ook meer vaardigheden te hebben ontwikkeld om sneller actie te ondernemen en signalen met ouders te bespreken. Maar wat de grootste eyeopener was voor veel professionals is het besef dat zij niet degenen zijn die hoeven te bepalen of er wel of geen sprake is van kindermishandeling. Daarmee maak je het veel te groot! Voor jou als pedagogisch medewerker in een kinderdagverblijf is het enkel je verantwoordelijkheid om alert te zijn op mogelijke signalen. En om – als je iets opvallends bemerkt, hoe groot of klein ook – dit concreet te maken en te checken bij collega’s om het vervolgens te bespreken met ouders. Op een open manier.”

Drempel

“Als je, zoals nu toch nog veel gebeurt, het gesprek met ouders uitstelt tot je ‘zeker weet’ dat het kindermishandeling is en je het gevoel hebt dat je ouders in een eventueel gesprek hiervan moet gaan overtuigen, maak je de drempel om in actie te komen enorm hoog. En daarmee blijven signalen onnodig lang liggen. Terwijl eigenlijk geldt: heb je een onderbuikgevoel, dan is dat niet voor niks! Pak het meteen vast, hoe klein het ook lijkt. Beter 10x te vaak ‘verkeerd’ gegrepen, dan 1x bij een echt geval van kindermishandeling te lang gewacht of niets gedaan. Roept iets een raar gevoel bij je op, probeer dan uit te kristalliseren waarom je dat gevoel hebt of waarom je je zorgen maakt. Bespreek dit met een collega, kijk nog een keertje samen naar het kind. En benoem het ook gewoon al eens in de wandelgangen naar ouders. Want ook dat brengt je waardevolle informatie. Je hoeft niet te wachten tot een ‘officieel’ gesprek.”

Van te kleine kleertjes tot ruziënde ouders

“En als je op deze manier met ouders in gesprek gaat, zul je ook ontdekken dat er vaak sprake is van een verborgen hulpvraag, waar je iets mee kunt! Want kindermishandeling komt helaas ook regelmatig voort uit onwetendheid of onmacht. Waar we in de praktijk bij kinderdagverblijven bijvoorbeeld vaak tegenaan lopen, zijn signalen van verwaarlozing. Zoals bijvoorbeeld een kindje dat structureel te kleine rompertjes of schoentjes draagt. Kinderen die altijd onfris ruiken. Of soms zelfs rotte tandjes hebben. Stuk voor stuk signalen die je in feite direct bespreekbaar moet maken met ouders. Want het belemmert het kind in zijn of haar ontwikkeling. Maar ook als ouders in scheiding liggen en je bemerkt als pedagogisch medewerker dat ouders zich over en weer negatief uitlaten over elkaar in bijzijn van het kind. En dan hoef je mensen echt niet de les te lezen. Het gaat erom dat je benoemt wat je ziet, wat dat volgens jou betekent voor het kind en dat je hier open over in gesprek gaat.” 

Professionele houding

“In die zin maakt het spel medewerkers ook bewust van hun eigen professionele houding. Kinderen op een kinderdagverblijf zijn nog zo jong. Ze kunnen zich zelf niet uiten. Dus ze zijn van jou afhankelijk als professional. Jij moet er iets mee doen! Als je dat beseft, kun je niet meer zo makkelijk denken van ‘ach, het zal wel meevallen, ik kijk het nog wel even aan’ of het erbij laten zitten als ouders het bijvoorbeeld geen probleem lijken te vinden dat hun kind niet zo fris ruikt. En daarmee kan het ook echt een preventieve werking hebben, als je signalen direct leert aan te pakken, zodra je ze ziet.”

Interesse?

Heb je interesse in het spel en wil je meer info? Neem dan een kijkje op: www.pakvast.com. De kostprijs van het spel is € 80,-