In deze gastbijdrage deelt Donate Gielissen (lactatiekundige) haar kennis over het kolven van moedermelk. Waarom kolven? Welke methodes zijn er? Hoe bewaar ik de gekolfde moedermelk? En wat zijn de voor- en nadelen? In dit artikel lees je het allemaal!

Wat is kolven?

Kolven of afkolven is dat je de moedermelk met een kolfapparaat of met de hand uit je borsten haalt, in plaats van dat je baby het uit je borsten drinkt. Op die manier kun je de moedermelk met de fles geven en/of bewaren voor een later tijdstip.

Het afkolven van moedermelk wordt gedaan om verschillende redenen en kan worden toegepast door middel van verschillende technieken.

Waarom kolven?

Er zijn verschillende redenen waarom een moeder kan overgaan tot het kolven van haar melk.

• Om de melkproductie op gang te brengen: Het kan zijn dat de baby na de geboorte nog niet of niet goed aan de borst drinkt. Je baby kan bijvoorbeeld nog niet sterk genoeg zijn, misselijk zijn of door medicatie versuft. Het is dan aan te raden om z.s.m. te starten met kolven, zodat de baby toch met moedermelk gevoed kan worden en de productie op gang wordt gebracht.
• Incidentele scheiding van moeder en kind: Soms komt het voor dat de moeder af en toe niet zelf kan voeden doordat de baby om bepaalde reden niet aan de borst kan drinken door bijvoorbeeld een vroeggeboorte, ziekte of aangeboren afwijkingen.
• Keuze van de moeder zelf: Sommige moeders voeden hun baby liever niet aan de borst, maar willen wel dat de baby moedermelk krijgt.
• Structurele scheiding van moeder en kind: Als de moeder met regelmaat langdurig een periode van huis is bijvoorbeeld vanwege werk.
• Een misbruikverleden: Nare seksuele ervaringen zoals bij misbruik kunnen een belemmering vormen om de baby (volledig) aan de borst te voeden.

Methodes om te kolven

Er zijn meerdere methodes om te kolven. Welke kolfmethode het meest geschikt is, is afhankelijk van de persoonlijke voorkeur van de moeder, maar zeker ook van de omstandigheden. Je kunt met de hand kolven of met een (elektrisch) hulpmiddel.

Afkolven met de hand

Op deze manier kolven is een makkelijke methode, waarbij je niks anders nodig hebt dan je eigen handen en het kan altijd en overal gedaan worden. Als lactatiekundige leer ik deze methode altijd aan. Ik merk dat het zelfvertrouwen van moeders groeit als het ze lukt. De melk kan worden opgevangen in een trechter of kom, of bij enkel wat stralen melk wegkolven in een doek. Het is wel belangrijk dat je geen pijn ervaart, door te hard te knijpen, wringen of wrijven. Hiermee kun je je onderliggende weefsel beschadigen.

Afkolven met een kolfapparaat

Kolfapparaten zijn er in vele soorten. Van handkolven tot volautomatische elektrische kolven. Welke kolf je kiest of nodig hebt is afhankelijk van de situatie. Hierbij is het belangrijk om te weten dat ook hier het kolven geen pijn mag doen! Het borstschild moet goed passen. Hierin word je tepel en een gedeelte van de tepelhof vacuüm in gezogen. Zowel een te groot als een te klein borstschild kan pijn en ongemak veroorzaken zoals kloven of onvoldoende stimulatie om de melk vrij te laten komen. Pijn kan ook een oorzaak zijn door spruw (schimmelinfectie).

>> lees ook Spruw bij baby’s: symptomen, oorzaken en behandeling!

Voor een juiste maat meet je met een liniaal of meetlint de diameter van je tepel. Meet je tepelhof niet mee. Tel bij het gemeten aantal millimeter 2 à 3mm op = maat borstschild. Neem de maat van de tepel vóór het kolven en niet tijdens. Vind je het lastig of twijfel je of je het goed hebt gedaan dan kan de kraamverzorgende of lactatiekundige deze ook meten middels een meetkaartje.

Kolfapparaten: handmatig of elektrisch

Een handkolf oftewel een knijpkolf zijn met je eigen hand soepel te bedienen, prima voor als je eens een enkele keer wilt kolven. Bij langdurig kolven is een elektrisch kolfapparaat aan te raden. Elektrische kolven zijn onder te verdelen in professionele huurkolven en kolven die zelf gekocht kunnen worden.

Professionele (huur) kolven worden veelal gebruikt in het ziekenhuis voor onder andere prematuur geborene of een baby die niet kan drinken (misselijk, medicatie/suf, ziekte of lichamelijke beperking). Deze kolven hebben een krachtige motor en zijn daardoor geschikt om de melkproductie (weer) op gang te brengen. Voor thuis kan de motor worden gehuurd maar de afkolfsets waar de melk mee wordt afgekolfd dient aangeschaft te worden door moeder zelf. In ziekenhuizen krijgen moeders deze afkolfsets zolang ze daar verblijven.

De kleinere elektrische kolven die je zelf kunt kopen zijn er in vele soorten: Enkele, dubbele, kolven die je moet vasthouden en tegenwoordig ook handsfree kolven.

Dubbelzijdig kolven heeft als voordelen dat de melk tegelijk in beide borsten toeschiet, de melkproductie beter wordt gestimuleerd en je minder lang bezig bent. Gemiddeld duurt dubbelzijdig kolven 10-15 minuten, maar er zijn ook moeders die binnen een paar minuten een gehele voeding kunnen afkolven.

Oefening baart kunst!

Het afkolven van melk is een vaardigheid die geleerd moet worden. Neem daarom ook je tijd en de rust. Het kan zijn dat je in het begin nog niks kolft, ook afhankelijk van de situatie waarin je hiermee start. Het begint merendeels met kleine hoeveelheden en met regelmatig oefenen zal de opbrengst geleidelijk toenemen.

Door middel van borstmassage, ontspanning en zo nodig warmte kun je de toeschietreflex stimuleren. Bij de ene moeder schiet de melk vlugger toe dan bij de andere.

Kolven: Hoe vaak en wanneer?

Hoe vaak je moet of wilt kolven verschilt per persoon en situatie. Hieronder zal ik enkele situaties beschrijven.

Kindje drinkt niet zelf

Als je in de situatie zit dat na de geboorte de baby niet kan of wilt drinken aan de borst of je wilt liever zelf de melk per fles geven i.p.v. aan de borst laten drinken, ga je net zo vaak kolven als dat de baby aan de borst zou gaan. Beginnend met minimaal 8x per dag afkolven inclusief de nacht. In de nacht heb je een hogere prolactine (hormoon dat zorgt voor de melkaanmaak), vandaar het belang van de nachtvoeding.

Productie is niet optimaal

Wanneer je baby wel aan de borst gaat, maar de productiehoeveelheid nog niet optimaal is, waardoor je baby bijvoeding nodig heeft, kun je na het drinken aan de borst beide borsten na kolven.

Af en toe een flesje willen geven

Zodra de baby goed aan de borst drinkt, kun je na een tijdje ook je melk eens afkolven en per fles geven, wellicht omdat je van huis bent, je partner de fles wilt geven of om andere redenen. Dan kolf je, afhankelijk of de baby 1 of 2 borsten drinkt, ook op deze manier af.

Voorraad aanleggen

Verder kan een reden zijn dat je melk wilt gaan afkolven om een voorraad op te slaan. De meeste vrouwen merken wanneer ze in de ochtend 1 of 2 borsten kolven of na kolven dit de meeste opbrengst geeft dan bijvoorbeeld in het begin van de avond. Het is een kwestie van uitproberen. Hoe meer je kolft hoe meer melk, algemeen gezien. De ene moeder kolft 1x per dag na en heeft 300cc en de andere moet 5x kolven om deze hoeveelheid bij elkaar te krijgen. Let wel dat je dit in balans houdt met wat je baby drinkt. Dus als je intens gaat kolven en veel melk gaat aanmaken, dan moet je dit ook weer rustig afbouwen door geleidelijk aan minder te kolven.

Hoeveel melk heeft je baby nodig?

Vanaf de 8^ste dag kun je een berekening maken om te weten hoeveel je baby zou moeten drinken namelijk 150 ml per kilogram lichaamsgewicht, gedeeld door het aantal voedingen. Dit geeft de hoeveelheid aan die je baby minimaal moet drinken per keer. Let wel op dat naarmate je baby ouder wordt de berekening veranderd. Het consultatiebureau kan je hier natuurlijk advies in geven.

Hoe bewaar je de gekolfde melk?

Om te weten hoe en hoelang je de afgekolfde melk kunt bewaren zijn richtlijnen opgesteld. Wanneer afgekolfde melk niet binnen enkele uren aan de baby wordt gegeven moet deze wel direct gekoeld bewaard worden. Afhankelijk van welke richtlijn (kraamzorg heeft als richtlijn 3-5 dagen en ook ziekenhuizen hebben hun eigen richtlijnen), moet deze moedermelk dan max. binnen 8 dagen gegeven worden. Invriezen van gekoelde afgekolfde moedermelk binnen 24 uur i.v.m. de antistoffen. Kleine porties moedermelk die goed zijn gekoeld mogen bij elkaar gevoegd worden. Je hebt vele soorten bewaarsystemen. Gebruik hiervoor zakjes, bakjes of flesjes die speciaal zijn gemaakt om moedermelk in te bewaren i.v.m. aantasting van de enzymen in moedermelk.

Kolven versus borstvoeding geven

Zowel je baby direct aan de borst laten drinken als afgekolfde melk is goed voor de baby. Wanneer je baby goed aan de borst drinkt krijgt een baby de hoeveelheid binnen die het nodig heeft. Een baby meldt zich grotendeels zelf wanneer het honger heeft. Aan kolven moet je denken, zodat je voldoende op voorraad hebt om je baby te voeden wanneer deze erom vraagt. Door borstvoeding te geven is er de directe binding met je baby. Echter soms heb je niet altijd de keus of maak je een andere overweging en dan gaat het erom dat je baby, op welke manier dan ook toch het goede van moedermelk binnenkrijgt. Bij het kolven is het net als bij borstvoeding belangrijk dat je borsten na afloop soepel aanvoelen. Sommige moeders vinden afkolven onhandig door de gebondenheid. Je kunt een tijdje niet van je plek af. Tegenwoordig zijn er gelukkig ook handsfree kolven op de markt, die je meer bewegingsvrijheid geven. Wat belangrijk is, is een goede voorbereiding door je bijvoorbeeld in te lezen of een cursus of workshop over borstvoeding te volgen. Daarnaast kun je met vragen altijd terecht bij een lactatiekundige IBCLC zowel op de praktijk of middels een huisbezoek (pre- als postnataal).

Ik wens je veel succes in de voorbereiding, voor of na de geboorte. Maar geniet vooral van het voeden van je kleintje! En geef je kleintje veel liefde en aandacht, want dit is net als voeding onmisbaar voor je baby!

Meer Informatie kun je onder andere vinden op Borstvoeding.com en Voedingscentrum.nl.

Met hartelijke groet,

Donate Gielissen

Over Donate Gielissen

Donate is sinds 1995 werkzaam bij Geboortezorg Limburg (voorheen GKD). Ze is begonnen in de kraamzorg en in 2004 lactatiekunde gaan studeren. Voor haar gevoel was er meer dan “gewoon borstvoeding”. Sindsdien werkt ze in de combinatie van kraamverzorgende en lactatiekundige IBCLC in een team met Karin Janssen en Gertie Roberts. Door deze combinatie kan ze op meerdere manieren ouders bijstaan rondom de zorg van de baby, het gezin en bij het geven van borstvoeding. Binnen Geboortezorg Limburg verzorgt ze tevens samen met haar collega’s informatieavonden over het geven van borstvoeding en houdt ze spreekuur op verschillende locaties. Je kunt Donate benaderen tijdens de zwangerschap en of na de geboorte. Voor meer informatie zie www.geboortezorglimburg.nl. 

Bron: La Leche League / Borstvoeding.nl