DE IMPACT VAN HUISELIJK GEWELD OP KINDEREN

In gesprek met Agine Bernhard
In gesprek met Agine BernhardVertrouwensarts Veilig Thuis

Wist je dat jaarlijks 200.000 kinderen in Nederland getuige zijn van huiselijk geweld? “Het komt veel vaker voor dan de meeste mensen denken. En in alle lagen van de bevolking”, vertelt Agine Bernhard, vertrouwensarts Veilig Thuis. Een belangrijk onderwerp dus om in het kader van het thema Lief & Leed eens wat langer bij stil te staan! 

Breder dan je denkt…

“Misschien is het goed om eerst uit te leggen wat we precies verstaan onder ‘huiselijk geweld’. Dit begrip is namelijk breder dan de meeste mensen denken. Huiselijk geweld is iedere vorm van geweld (fysiek maar ook verbaal), door iemand uit de huiselijke kring. Dat kan dus ook directe familie zijn of een huisvriend, een ex-partner, … Het gaat erom dat er geweld plaats vindt met iemand die regelmatig thuis over de vloer komt.”

Schadelijker dan je denkt…

“Wat ik ook belangrijk vind dat ouders zich realiseren, is dat verbaal geweld (schreeuwen, schelden) net zo schadelijk is voor kinderen als fysiek geweld. Dat maakt geen verschil! Een ander ‘misverstand’ is dat gedacht wordt dat huiselijk geweld minder schadelijk is dan fysieke kindermishandeling, omdat het zich niet direct op het kind richt. Ook dat is niet waar! Wanneer er sprake is van geweld tussen volwassenen is dat voor kinderen heel bedreigend. Ook, of misschien zelfs wel juist als het kind boven op zijn slaapkamer is. Kinderen betrekken namelijk alles op zichzelf. Als het kind er niet bij is, kan het gaan invullen dat de ruzie over hem/haar gaat of dat hij/zij het schuld is dat ouders ruzie hebben. Een laatste misvatting die ik graag uit de wereld zou helpen, is dat vaak gedacht wordt ‘hoe jonger het kind, hoe minder beschadigend het geweld is’. Ook daarbij geldt dat het tegenovergestelde waar is…”

De impact van structurele stress bij kinderen

“Feitelijk kun je zeggen ‘hoe jonger het kind, hoe schadelijker het geweld voor de ontwikkeling’. Jonge kinderen kunnen hun gedachten en emoties namelijk nog niet onder woorden brengen en uiten. Daardoor kunnen zij niet anders dan de stress in hun lichaam plaatsen. Een belangrijk voorbeeld daarvan is dat uit onderzoek is gebleken dat huiselijk geweld al van invloed is op de breinontwikkeling van ongeboren baby’s. Als het huiselijk geweld structureel is, kan deze schade zelfs van blijvende aard zijn!”

Vechten of vluchten

“Als wij mensen geconfronteerd worden met een bron van stress, wordt er in het lichaam een bepaald proces op gang gebracht. Voor de lichamelijke reacties maakt het niet uit of de bron van stress bij wijze van spreken een leeuw is of ouders die zich als leeuwen gedragen. In een stresssituatie geeft het lichaam ons twee keuzes: ‘vechten’ of ‘vluchten’. Voor kinderen geldt dat ze niet vechten, want daarin maken ze geen schijn van kans. Maar vluchten uit hun eigen huis kan ook niet. Dit betekent dat de stress niet beëindigd kan worden. En wanneer het stressniveau structureel op een hoog niveau blijft, heeft dat invloed op veel organen in het lichaam, waaronder ook het brein. Een structureel verhoogd stressniveau wordt in verband gebracht met diabetes, hart -en vaatziekten en sommige vormen van kanker. Ook zien we dat kinderen die langdurige hebben blootgestaan aan huiselijk geweld vaker kampen met problemen in de impulsbeheersing (waardoor zij zelf ook makkelijker agressief gedrag vertonen), concentratieproblemen, ADHD en PTSS.”

Veilige basis

“De gevolgen van structureel huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen zijn dus groot. Dan heb ik het niet over een enkele keer een ‘gewone’ ruzie. Kinderen moeten immers ook leren hoe je ruzie maakt en dit ook weer oplost. Maar wat belangrijk is, is dat de thuissituatie een veilige plek blijft voor het kind. Wanneer er sprake is van terugkerende agressie tussen de volwassenen waar het kind op moet vertrouwen, is dat wat de meest veilige plek zou moeten zijn, niet veilig meer. En als dat structureel is, dan doet dat iets met kinderen.” ‘Wat er wordt verstaan onder structureel?’, herhaalt Agine de gestelde vraag: “we weten niet precies hoe vaak en hoe lang huiselijk geweld moet plaatsvinden, voordat er blijvende schade ontstaat. Dat hangt natuurlijk ook samen met de kwetsbaarheid van het kind. Maar wat ik vooral wil benadrukken, is dat het nooit te laat is om een patroon te doorbreken!”

Geheimen en cirkels doorbreken

“Wanneer wij vanuit Veilig Thuis betrokken raken bij een gezin, is ons voornaamste doel dat ouders gaan beseffen dat huiselijk geweld niet kan. Dat het beschadigend is voor kinderen en dat het moet stoppen. De cirkel moet doorbroken worden. Want het grootste kwaad is dat het geweld een gezinsgeheim blijft. Dat moet het niet zijn. Een geheim geeft namelijk ook weer stress en eenzaamheid. Daarom is het belangrijk om erover te gaan praten. Het beste is als ouders er zelf over praten met hun kind(eren). Over zaken als ‘wat gebeurt er in ons gezin’, ‘hoe komt dat zo’ en ‘wat gaan we doen’. Je kunt hier ook familie of hele nabije vrienden bij betrekken. Als je dat te bedreigend vindt, kun je natuurlijk ook professionals erbij betrekken.”