Lijkt je kind extra gevoelig voor prikkels als geluid, licht, geuren en smaken? Kan je kind sfeer en stemmingen van anderen heel goed aanvoelen en snel geraakt zijn? Dan is je kind misschien hooggevoelig. Bijna 1 op de 5 kinderen is hoogsensitief blijkt uit onderzoek. Dit is een aangeboren karaktereigenschap en geen stoornis. Een eigenschap die voor bijzondere kwaliteiten, maar ook voor uitdagingen zorgt. Het opvoeden van een hooggevoelig kind kan dan ook best een uitdaging zijn. Belangrijk is dat je snapt wat je hooggevoelige kind voelt en ervaart, zodat je daar als ouder bewust op kunt inspelen. Hoe je hoogsensitiviteit bij je kind herkent? En wat belangrijk is om te weten in de opvoeding van een hoogsensitief kind? Ervaringsdeskundige en coach Renate Lambrix vertelt er meer over in deze gastbijdrage.

>> Lees ook het artikel: ‘Hooggevoelige kinderen opvoeden? Uitdagend en bijzonder!’ waarin Renate meer over haar eigen ervaringen met hooggevoeligheid en het opvoeden van haar hooggevoelige kinderen vertelt.

Wat is hooggevoeligheid?

Als je hooggevoelig bent, neem je meer dan gemiddeld genomen waar en komt alles wat er om je heen gebeurt ongefilterd bij je binnen. Zelfs het zachtste geluid en de meest subtiele geur merk je op. Het verwerken van en reflecteren op al die prikkels kost veel tijd en energie. Bij veel kinderen zorgt dit voor stress en angst. Maar het is zeker niet alleen een last. Het brengt juist ook hele mooie eigenschappen met zich mee. Zo zijn veel hoogsensitieve kinderen erg creatief en scherpzinnig, hebben ze veel oog voor detail, aandacht voor de mensen en de wereld om zich heen en een sterk ontwikkelde intuïtie. Als je bijvoorbeeld iets vraagt aan een hoogsensitief kind dan hoort het niet alleen je vraag, maar ook de toon en volume van je stem, ziet het je gezichtsuitdrukking daarbij, voelt het jouw emoties en probeert je verwachtingen in te schatten. Met al die informatie probeert het kind een zo goed mogelijk antwoord te geven.

Hoe herken je hoogsensitiviteit bij je kind?

Hoogsensitieve kinderen worden niet altijd begrepen door de omgeving. Ze kunnen als lastig of aanstellerig – “een dramaqueen” worden ervaren. En ze worden ook niet altijd opgemerkt, want niet alle hooggevoelige kinderen reageren namelijk hetzelfde. Veel hoogsensitieve kinderen zijn teruggetrokken en verlegen, maar de kinderen die hooggevoelig zijn en juist prikkels opzoeken (de hoogstimulatieve kinderen), zijn juist vaak druk, dwars en/of erg aanwezig. Het ene kind heeft bijvoorbeeld veel meer last van lichamelijke prikkels en het andere kind reageert sterker op sfeer. Ook maakt het een heel verschil of je kind introvert is of extravert. Over het algemeen geldt dat als je kind hoogsensitief is, het extra gevoelig is voor prikkels en veranderingen en het snel van slag en geraakt kan zijn. Een aantal kenmerken zal ik wat nader toelichten.

Kleine dingen met grote impact

Op het oog kleine dingen hebben een grote impact. Een juf of meester die even geïrriteerd reageert of een vervelende opmerking van een klasgenootje, een hooggevoelig kind kan hierdoor helemaal van slag zijn en overprikkeld raken. Met een driftbui of huilbui tot gevolg of het kind kruipt in zijn/haar schulp. Ook horen overdreven lijkende reacties erbij, de broek zit niet fijn, de trui kriebelt, de tandpasta is te pittig, het geluid van een sirene doet erg pijn aan de oren en kunnen ze snel geraakt zijn door gevoelige films of muziek.

Voedselovergevoeligheid

Hoogsensitieve kinderen zijn vaak gevoelig voor texturen in eten of voor etensgeuren, waardoor ze moeite kunnen hebben met eten. Ook een grotere gevoeligheid voor voedingsmiddelen kan ze parten spelen, allergieën of heftiger reageren op suikers, kleurstoffen, e-nummers door heel druk te worden zijn hiervan voorbeelden.

Veiligheid en verbinding

Meer dan gemiddeld hebben hooggevoelige kinderen behoefte aan veiligheid, orde, structuur en duidelijkheid. Ze kunnen moeite hebben met veranderingen en angstiger zijn dan gemiddeld, door hun levendige fantasie en doordat de wereld al snel overweldigend is voor ze. Meestal hebben ze ook meer slaap nodig om alle prikkels te kunnen verwerken. En is er een grotere behoefte aan liefdevolle verbinding voelen met de naaste om hem/haar heen. Samen met de benodigde structuur en duidelijkheid biedt dit hen veiligheid en geborgenheid.

Huil- en driftbuien

Overprikkeling uiten introverte kinderen vaak met teruggetrokken gedrag, verlegenheid, snel prikkelbaar zijn of met een huilbui. Extraverte kinderen kunnen spanningen uiten door juist heel druk te worden, of door opstandig en brutaal gedrag, door te schreeuwen, met spullen te gooien of andere vormen van driftbuien. Dit doen ze dan meestal thuis in hun veilige omgeving. Alle opgekropte gevoelens van die dag komen er dan vaak uit.

Wijs en zorgzaam

Hooggevoelige kinderen hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel. Ze kunnen zich het leed van anderen, dieren of de wereld enorm aantrekken. Ook voelen ze stemmingen van anderen en sfeer goed aan. Ze willen hier rekening mee houden en graag goed doen. En ze kunnen je verbazen met soms hele rake opmerkingen, niet passend bij hun leeftijd. Ze kunnen ouders een confronterende spiegel voorhouden, doordat ze precies voelen en zien wat er bij de ouders speelt.

Intens genieten

Ook is het geweldig om deze kinderen zo puur en intens te zien genieten van de mooie dingen van het leven. Mooie muziek, lekkere geuren, gezellige sfeer, mooie natuur… Door de diepgaande manier waarop ze alles verwerken, kunnen ze erg blij zijn met iets kleins, echt genieten van de natuur om hen heen of vol verrukking kijken naar een bloem.

Hoe ga je om met je hooggevoelig kind?

Kijk door de bril van hooggevoeligheid naar je kind en heb oog voor zijn/haar kwaliteiten en begrip voor hoe je kind de dingen en wereld om zich heen ervaart. Probeer overprikkeling zoveel mogelijk te voorkomen. Alle hoogsensitieve kinderen zijn gebaat bij de “ouderwetse” 3R’s: ‘Rust, Reinheid en Regelmaat’. Doseer het aantal prikkels en overgangen, plan niet te veel activiteiten en zorg dat je kind genoeg slaapt. Zorg voor een opgeruimd huis met liefst gesloten kasten, haal overbodigheden weg. En zorg voor een duidelijke dagstructuur waarin je niet te veel van je kind verwacht. Stem dit natuurlijk af op de leeftijd en het karakter van je kind. Naarmate ze ouder worden, kunnen ze meestal ook beter omgaan met prikkels, dan hele jonge kinderen. Hoogstimulatieve kinderen hebben juist ook prikkels nodig om zich goed te voelen.

Tijdig ruimte voor verwerking prikkels

Maar overprikkeling hou je niet helemaal tegen. Zorg op tijd voor ruimte voor je kind voor de verwerking van prikkels, zodat het zenuwstelsel weer tot rust kan komen. Dit doe je door bijvoorbeeld:

• Knuffelen (als je kind dat wilt).
• Veel de natuur in te gaan.
• Massage van voeten en benen.
• Rustige muziek of kindermeditatie, dit werkt heel goed voor het slapen gaan.
• Even rustig tekenen. Je kunt ook eens vragen om te tekenen waar het over denkt of hoe het zich voelt. Dit is soms makkelijker voor je kind, dan erover praten.
• Praat je kind wel gemakkelijk, dan kun je ook eens vragen hoe het voor hem/haar voelde.
• Met lego bouwen.
• Schommelen
• In bad of onder de douche gaan
• Voorlezen
• Een hut bouwen, waar het zich in kan terugtrekken
• Wat dan ook, als het maar voor je kind rustgevend werkt.

Leer je kind omgaan met zijn gevoelens

Bescherm je kind waar nodig en daag hem/haar uit waar mogelijk. Respecteer de gevoeligheid van je kind, maar ga het niet cultiveren. Probeer teveel overprikkeling te voorkomen, maar stop ze ook niet in een glazen kastje. Groei ligt net buiten je comfortzone en dat geldt voor hoogsensitieve kinderen net zo goed. In de pedagogiek noemen we dit ‘de zone van de naaste ontwikkeling’. Door ze af en toe in situaties te brengen die veel of spannend voor ze zijn (bijv. kermis, kinderfeestje, of een sportclub), leren ze ook waar hun grenzen liggen en hoe ze met overprikkeling om kunnen gaan. Zolang je maar goed naar je kind kijkt en zorgt dat jij de veilige haven bent waar je kind naar terug kan keren als het teveel wordt en je bereid bent om een eventuele uitbarsting van emoties op te vangen.

Stoom afblazen bij overprikkeling

Soms is je kind al te veel overprikkeld en krijgt hij/zij een huilbui of woedeaanval. In zo’n situatie heeft je kind vaak geen controle meer over zijn/haar gedrag. Er komt dan niets binnen bij je kind van wat je zegt. Probeer dan ook om niet te veel tegen hem/haar te praten op zo’n moment. Een gevoelserkenning geven, kan helpen dat je kind sneller weer tot rust komt. Zeg bijvoorbeeld iets als: “Het wordt je even allemaal teveel, hè?” of: “Je bent echt heel boos, hè?”. Zorg voor de mogelijkheid om stoom af te blazen als de spanning al wat te hoog is opgelopen door bijvoorbeeld:

• Even samen flink op de grond stampen;
• Oud papier laten verscheuren;
• Even heel hard mee laten zingen met een favoriet liedje;
• Lekker wild dansen;
• Stoeien;
• Buiten ravotten;
• Of je kind juist een poos helemaal met rust te laten en zich terug te laten trekken.

Gewenst gedrag benoemen

Een hooggevoelig kind vraagt heel wat meer van ouders dan gemiddeld. Het gedrag van je kind kan je op z’n tijd irriteren, zeker als je zelf ook (hoog)gevoelig bent. Probeer toch geduldig te blijven door je te realiseren dat, hoe overdreven een reactie voor jou ook lijkt, dit wel echt de beleving van je kind is. Neem je kind serieus. Als je last hebt van het gedrag van je kind, benoem dit dan op een rustige toon en vanuit de ik-vorm. Kritiek komt namelijk hard aan en maakt je kind vaak helemaal overstuur. Dus bijvoorbeeld: “Ik heb er last van als je zo hard zingt, mijn oren kunnen daar niet zo goed tegen. Wil je je stem wat zachter gebruiken?” Dan spreek je op een positieve manier uit wat je van je kind verwacht.

Ouder van een hooggevoelig kind? Denk ook aan jezelf!

Het opvoeden van een hooggevoelig kind brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Wees niet te streng voor jezelf, als je je niet altijd aan je eigen ideaal kunt houden. Jij bent ook maar een mens. Probeer te accepteren dat het leven en dus ook het opvoeden van kinderen, met ups en downs gaat. En misschien wel het belangrijkste van alles: zorg goed voor jezelf. Doordat een hoogsensitief kind zoveel extra van je vraagt, is je batterij ook sneller leeg. Met een lege batterij, is het heel moeilijk om je geduld steeds te bewaren. Zorg dus zelf voor genoeg ontspanning door voldoende slaap, rust en leuke dingen te doen. Als jij niet lekker in je vel zit, voelt je kind dit direct en zal dit in zijn/haar gedrag spiegelen. Dus als je merkt dat het moeizaam gaat met je kind, kijk eerst even naar hoe het met jullie als ouders gaat en begin met daaraan te werken.