OVER HEVIGE EMOTIES EN/OF ‘MOEILIJK’ GEDRAG VAN JE KIND
Ervaart jouw kind vaker hevige emoties? Of laat het in reactie op bepaalde triggers of situaties gedrag zien dat je moeilijk vindt om mee om te gaan? Dan kan het helpend zijn om iets meer te weten over hoe emoties werken bij kinderen. In dit artikel van kind- en jeugdpsycholoog Evelien Speel uit Eijsden lees je er meer over!
Over emoties bij kinderen
Evelien: “Wat belangrijk is te weten over emoties bij jonge kinderen, is dat kinderen nog niet zo goed zelf kunnen herkennen en benoemen wat ze voelen of welke situaties lastig voor ze zijn. Bij het reguleren van hun emoties hebben ze dus ondersteuning en begeleiding van een volwassene nodig. Het gevoel van verbinding is in die zin heel belangrijk voor kinderen in situaties die stressvol zijn en emoties oproepen. De aanwezigheid van een volwassene die het kind begrijpt en woorden kan geven aan wat er gebeurt en welke reactie dat bij hen teweegbrengt helpt kalmeren en helpt het samen beter begrijpen. Reageert je kind heel emotioneel? Probeer de achterliggende oorzaak te begrijpen, straal uit dat je er bent voor je kind. Kalm aanwezig zijn en samen het gevoel verdragen is belangrijk. Probeer als ouder wat mee te deinen. ‘Hè, wat vervelend allemaal, ik zie dat je heel boos bent omdat …’. is vaak al genoeg. Praten heeft pas zin als je kind gekalmeerd is. Dat is een tweede punt wat belangrijk is te weten over emoties bij kinderen…”
Stress-raampje
“Een onrustig brein kan namelijk geen informatie opnemen,” vervolgt Evelien haar verhaal. Als ik het over dit soort dingen heb met ouders en kinderen in mijn praktijk, geef ik vaak uitleg over de theorie van ‘the window of tolerance’, het ‘stress-raampje’. Iedereen heeft zo’n raampje. En zolang de stress niet te hoog is en je gewoon binnen dat ‘raampje’ functioneert, kun je goed nadenken, oplossingen bedenken, samenwerken etc. Maar als je te veel spanning ervaart, ‘schiet je uit je raampje’. Dan gaat het ‘denk-brein’ offline en kun je alleen nog maar voelen en daarop reageren. Dan komen de primaire reacties van vechten, vluchten, verstoppen of bevriezen naar boven. En als je denk-brein offline is, is er maar één ding belangrijk en dat is dat je ruimte krijgt om te kalmeren. Vaak gaat het daarop mis. Ouders willen praten, terwijl het kind uit z’n stress-raampje is. ‘Er is geen land mee te bezeilen’ zeggen ouders dan. En dat klopt dan feitelijk ook, want het denk-brein is offline. Praten heeft dus geen zin en gaat niet lukken. Als een kind uit z’n raampje schiet, zal je eerst moeten gaan kijken hoe je kind weer terug in z’n raampje kan komen. Daarna pas kun je gaan kijken naar wat jij als ouder wilde en wat er nodig is. Maar het allermooiste is natuurlijk als je als ouder oog kunt hebben voor de signalen die voorafgaan aan het moment dat je kind uit z’n raampje schiet. Dat je bijvoorbeeld aan een bepaalde lichaamshouding of gelaatsuitdrukking kan zien dat je kind spanning ervaart. Als je daar taal aan kunt geven en je kind dan al kunt begeleiden, kun je een uitbarsting voorkomen. Dat is voor alle betrokkenen natuurlijk het fijnste!”
Oog voor spanning
“In mijn praktijk waar ik werk als kinder- en jeugdpsycholoog zie ik veel kinderen die om allerlei verschillende redenen spanning ervaren. En als wij mensen te maken hebben met spanning of angst, gebeurt er van alles in ons lichaam om ons te helpen met die spanning om te gaan. Dit zijn de zogenoemde vlucht-, vecht-, verstop-, of bevriesreacties die ik net ook al even noemde. Deze reacties uiten zich bij kinderen in een bepaald gedrag. Zoals bijvoorbeeld boosheid, huilen, opstandig gedrag, niet meer luisteren, zelf willen bepalen of juist je heel stil en onopvallend gaan gedragen. Dit soort emotionele reacties of gedrag wordt door ouders vaak als ‘moeilijk’ of ‘ongewenst’ ervaren. En vanuit die blik gaat men dan ook reageren op het betreffende gedrag van het kind. Door het kind bijvoorbeeld te corrigeren. Waardoor er makkelijk een vicieuze cirkel kan ontstaan. Het kind zit immers nog steeds met die spanning in z’n lijf, die door de boze reactie van de ouder vaak alleen maar toeneemt. Zo ontstaan er onbedoeld ingewikkelde situaties waarin de verbinding tussen ouder en kind onder druk komt te staan. Terwijl die verbinding juist zo belangrijk is om kinderen te kunnen ondersteunen in het reguleren van hun emoties! Wat ik in mijn werk miste, was een middel dat ouders van vrij jonge kinderen kan helpen om elkaar beter te vinden in dit soort situaties. Ik ben ervan overtuigd dat het een enorm verschil kan maken als ouders zich meer bewust zijn van de werkelijke oorzaak achter de hevige emotie of het ‘moeilijke gedrag’ van je kind. Dat is voor mij de aanleiding geweest om samen met Christiaan Helmig de kinderboekenserie “Oskar” te maken.
Meer over de boeken lees je in het interview ‘Oskar – Het kinderboek om met je kind te praten over emotionele reacties bij spanning‘ en ‘Sina – Het kinderboek om met je kind te praten over verdriet en verlies‘
Sensitiviteit en responsiviteit
Evelien: “De boeken gaan in feite over sensitiviteit; de gevoeligheid van ouders om de signalen van hun kind op te merken en juist te interpreteren. En over responsiviteit; het vermogen om hier vervolgens ook adequaat op te reageren. Ik hoop dat ouders na het lezen van de boeken ‘de goede bedoeling’ van bepaald gedrag van hun kind beter kunnen gaan zien. Vaak zit achter negatief gedrag van kinderen namelijk een poging tot emotieregulatie. Een kind dat ‘nee’ zegt kan natuurlijk gewoon ongehoorzaam zijn. Maar het kan ook een uiting van stress zijn, van niet mee willen of kunnen in de drukte en alles wat wij als volwassenen van kinderen vragen. Door in zo’n situatie boos te reageren, raak je de verbinding met je kind kwijt en mis je de kans om je kind te helpen om zich wél te kunnen voegen. Een ander typisch voorbeeld uit mijn praktijk is dat van een tiener die niet wil praten en na herhaaldelijk aanspreken door ouders wegloopt uit het gesprek. Als je weet dat het ‘denkbrein’ uit gaat op het moment dat de spanning te hoog oploopt, zal je anders kijken naar dit ‘niet willen praten’. En als je het weglopen kan zien als een teken dat je kind het heel moeilijk heeft en het op dat moment niet meer aan kan, zal je ook anders reageren dan wanneer je het interpreteert als teken van desinteresse of gebrek aan respect.”
Over Evelien Speel
Als kinder- en jeugdpsycholoog heb ik de afgelopen 30 jaar veel ervaring opgedaan in de behandeling van kinderen en jongeren en het werken met gezinnen. In mijn praktijk werk ik systemisch georiënteerd, wat inhoudt dat ik het belangrijk vind om de klacht of het probleem te begrijpen in de grotere context van het gezin en de dagelijkse leefomgeving. In de behandeling maak ik gebruik van psychotherapeutische technieken uit verschillende richtingen, waardoor EMDR, cognitieve gedragstherapie, oplossingsgerichte therapie, sensorimotor psychotherapy, speltherapie, ouder-kind interactietherapie, ACT en mindfulness.
Workshop ‘Al die emoties, wat kunnen we ermee?’
Mijn kind ontploft vaak. Mijn kind blijft lang in de emotie hangen. Mijn kind is faalangstig. Mijn kind huilt snel. Mijn kind reageert snel fel. Herkenbaar? Dan is de gratis ouderbijeenkomst ‘Al die emoties, wat kunnen we ermee?’ van Trajekt wellicht iets voor jou! Kijk hier voor nieuwe startdata.