HET KNOOPPUNT OP SCHOOL

wat houdt knooppunt onderwijs in

Veel problemen van kinderen en jongeren spelen zowel thuis, als op school, als in de vrije tijd. Vaak worden deze problemen door verschillende diensten en hulpverleners opgepakt. Dit vergroot het risico groot dat partijen langs elkaar heen werken. Bovendien is de verbinding tussen zorg en onderwijs daardoor ook vaak miniem. Een aantal jaar geleden werd geconcludeerd dat het wenselijk is dat onderwijs en zorg meer samen optrekken. Zodat voor het kind (en het gezin) een meer passend arrangement geboden wordt. Verbinding is daarbij noodzakelijk! Daarom werden de knooppunten in het onderwijs in het leven geroepen. Wat dit precies inhoudt en hoe het in z’n werk gaat, lees je in dit artikel!

Een knooppunt op elke School in Zuid-Limburg

Sinds het schooljaar 2017-2018 heeft elke basisschool in Zuid-Limburg een zogenaamd ‘knooppunt’. De knooppunten in het Voortgezet Onderwijs zijn momenteel volop in ontwikkeling. ‘Knooppunt’ is de naam voor de samenwerking tussen allerlei partijen die betrokken zijn bij kinderen en jeugdigen. Vanuit deze samenwerking gaan deze partijen op regelmatige basis rond de tafel om te sparren over leerlingen waar op dat moment zorgen over bestaan. Hoe vaak een knooppunt bij elkaar komt, bepaalt de school en is afhankelijk van het aantal leerlingen en de problematiek die er speelt.

Uitgangspunten van het knooppunt

Een belangrijk uitgangspunt van het knooppunt is dat de betreffende leerling (zeker als het kind ouder is dan 12 jaar) en de ouders ook aan tafel zitten. Er wordt altijd mét de betrokkenen gesproken en niet over hen! Een ander uitgangspunt van het knooppunt is dat zorgen in een zo vroeg mogelijk stadium besproken worden. Niet pas op het moment dat ze zo groot geworden zijn dat school eigenlijk al in handelingsverlegenheid zit.

Op maat

Per overleg van het knooppunt bepaalt de school welke leerlingen besproken zullen worden in het knooppunt. Een aantal partners zijn standaard aanwezig bij het knooppunt overleg. Dit zijn de zorgcoördinator of intern begeleider van school, het schoolmaatschappelijk werk, de jeugdgezondheidszorg, een consulent van team Jeugd en ouders. Indien gewenst kunnen ook andere partijen uitgenodigd worden, zoals bijvoorbeeld een leerplichtambtenaar of een hulpverlener die al bij het gezin betrokken is. Elke school heeft zijn eigen vaste contactpersoon vanuit het schoolmaatschappelijk werk, de jeugdgezondheidszorg en team Jeugd. Dit helpt om de lijnen kort te houden. En zo kan een school ook makkelijk tussen de knooppunten door even contact zoeken om te sparren. In die zin is de samenwerking die vanuit het knooppunt ontstaat dus meer dan enkel het op gezette tijden samen rond de tafel zitten.

Knopen in plaats van advies

Tot een aantal jaren geleden werd er in het onderwijs gewerkt met zogenaamde Zorgadviesteams (ZAT’s). Net als bij de knooppunten kwam in de ZAT’s een vaste groep professionals op vaste tijden bij elkaar om te praten over de zorgleerlingen. Anders dan bij het knooppunt waren de betreffende leerlingen en hun ouders hier niet bij aanwezig. En zoals de naam het al zegt; het geven van advies stond centraal in de ZAT’s. Ook dit is een belangrijk verschil; bij een knooppunt zitten de externe professionals niet aan tafel om advies te geven; bij een knooppunt is het doel samen met alle betrokkenen ‘knopen’ te maken. Oftewel tot gezamenlijke en concrete afspraken en besluiten te komen.

Samen aan de slag

Een nadeel van de oude ZAT-structuur was dat zorgen over een leerling vaak lang een interne aangelegenheid van de school bleven en pas laat kenbaar werden gemaakt. Dan werd bijvoorbeeld voor een schoolverlater een weerbaarheidstraining aangevraagd vanwege zorgen over de overstap naar het voortgezet onderwijs. Terwijl in het gesprek hierover dan duidelijk werd dat dit kind in groep 4 ook al kwetsbaar was op sociaal-emotioneel gebied. Het doel van het knooppunt is om al heel vroeg – in dit voorbeeld dus al in groep 4 – samen met ouders te gaan nadenken over ‘hoe gaan we met z’n allen aan de slag met deze zorgsignalen?’.

Hoe functioneert een knooppunt?

De zorgen op tafel

Wanneer een kind voor het eerst in een knooppunt besproken wordt, zijn meestal de leerkracht en intern begeleider beide aanwezig om uit te leggen wat de aanleiding is om met z’n allen rond de tafel te gaan. Aan ouders wordt gevraagd of zij de zorgen herkennen en hoe zij hier tegenaan kijken. Misschien lopen zij thuis tegen dezelfde dingen aan, of juist niet? Hoe gaat het in andere omgevingen (bij een vereniging of clubje, bij vriendjes en familie) met het kind?

Inventariseren en objectiveren

Vaak worden er door school zogenaamde gedragsvragenlijsten uitgedeeld aan betrokkenen die het kind goed kennen. Dit om een beter beeld te krijgen van hoe het gedrag van het kind door iedereen wordt beleefd. Niet alleen kun je dan verschillen in beleving zien tussen bijvoorbeeld school, ouders en de voetbalclub. Maar je kunt ook de scores vergelijken met de normgroep van kinderen van die leeftijd. Als de scores van een kind er op een bepaald onderdeel uitspringen, kan dat een reden zijn om nader onderzoek aan te vragen. Of – als de signalen voldoende helder zijn – op dat vlak hulp in te gaan zetten.

Zoeken naar passend aanbod

Wanneer helder is wat er aan de hand is, wordt er met alle betrokkenen gezocht naar mogelijke oplossingsrichtingen. Is er inzet van (professionele) hulp of begeleiding nodig? En wat zou dan het meest passend zijn?  Er wordt altijd geprobeerd in eerste instantie zo laagdrempelig mogelijk in te zetten. Zijn er bijvoorbeeld mogelijkheden om oplossingen of steun te vinden binnen het eigen netwerk? Of zijn er voorzieningen in de buurt van bijvoorbeeld Trajekt, die passend zouden kunnen zijn? Misschien zouden een aantal gesprekken met de betrokken schoolmaatschappelijk werker kunnen helpen? Of is het goed als de jeugdgezondheidszorg wat extra consulten inplant? Kan maatschappelijk werk misschien iets betekenen voor ouders?

Licht waar het kan, zwaar als het moet

Het doel is zoveel mogelijk de eigen kracht van het kind en de ouders te stimuleren, zodat ze zelf weer verder kunnen. Dit gebeurt het liefst met inzet van laagdrempelige, lichte ondersteuningsvormen. Daar waar dit niet kan of afdoende blijkt te zijn en waar meer gespecialiseerde hulp nodig is, is team Jeugd aan zet om een inschatting te maken en de juiste zorgaanbieder te selecteren. Denk hierbij aan inzet van begeleiding thuis of op school. Of behandeling en diagnostiek binnen de geestelijke gezondheidszorg.

>> Meer over de werkwijze van team Jeugd lees je in dit interview met jeugdconsulent Birgit Daemen van team Jeugd Maastricht en Valkenburg a/d Geul.

Afspraken in het gezinsplan

Afspraken die in het knooppunt gemaakt worden, worden vastgelegd middels een gezinsplan (volgens de methodiek 1Gezin1Plan1Regisseur). In dit plan wordt aangegeven welke zorg en ondersteuning noodzakelijk is en hoe onderwijs en zorg daarbij op elkaar afgestemd worden. Er worden doelen gesteld en afspraken gemaakt. Die vervolgens in een volgend knooppunt overleg geëvalueerd en waar nodig bijgesteld worden.

Chat met CJG043!We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.