Tijdens de zwangerschap verandert er onder invloed van hormonen veel in je lichaam. Zo ook de functie van de bekkenbodemspier. Rondom de zwangerschap is de bekkenbodemspier vaak te zwak, met allerlei klachten ten gevolg. Zoals ongewild urineverlies, moeite droog het toilet te halen, ongewild een windje laten of ontlastingsverlies bij bewegen of bij aandrang. Er zijn ook vrouwen die vanwege een verminderde functie van de bekkenbodem pijn ervaren bij het vrijen, veel minder voelen tijdens het vrijen of niet meer tot een orgasme kunnen komen. Ook bij aanhoudende rug/bekkenklachten of een verzakking kan de oorzaak een verminderde bekkenbodemspier zijn. In dit artikel wil ik graag mijn kennis over het belang van goede bekkenbodemspieren met je delen! 

Urineverlies en andere ‘oeps-momentjes’

Je hebt er vast weleens iets over gehoord. Misschien heb je het zelf ervaren of ervaar je het nog steeds? Van die ‘oeps-momentjes’ bij het sporten tijdens of na de zwangerschap. Waarbij je wat druppels urine verliest of het toilet niet droog haalt. ‘Dat hoort erbij’ wordt dan gezegd, alsof je maar moet accepteren dat het nu eenmaal zo is. Maar niets is minder waar. Het hoort er inderdaad wel bij, maar dat betekent niet dat je er niets aan kunt doen of zelfs niets aan moet doen!

Over de bekkenbodemspier

De bekkenbodemspier is een spier, de naam zegt het al, die onder in je bekken op de bodem ligt, in je kruis. Zoals je op onderstaand plaatje ziet, heeft deze spier drie doorgangen; voor de plasbuis, je vagina en je anus. Hierdoor heeft de spier een functie bij plassen, vrijen, bevallen en ontlasten. Daarnaast heeft de bekkenbodemspier ook een functie bij het dragen van de organen zoals de darm, baarmoeder en blaas en geeft hij voor een deel stabiliteit aan rug en bekken. De bekkenbodemspier kan te zwak (niet sterk genoeg) zijn maar kan ook te stijf zijn (overactief). Beiden leiden tot klachten. Vergelijk de bekkenbodemspier maar met een trampoline: op een te slap gespannen trampoline kun je niet goed springen maar op een te strak gespannen trampoline ook niet.

De bekkenbodemspier & zwangerschap

Rondom de zwangerschap is de bekkenbodemspier vaak te zwak: enerzijds door de hormonen in de zwangerschap, anderzijds door de vaginale bevalling omdat je kindje door de bekkenbodem heen gaat. Dit laatste gaat meestal gepaard met meer of minder schade aan de bekkenbodem. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zwangerschap en bevalling leiden tot een verminderde functie van de bekkenbodem. Dit betekent dat je last kunt hebben van ongewild urineverlies maar ook van moeite hebben met droog het toilet te halen. Of dat je ongewild een windje laat, of wellicht ongewild wat ontlastingsverlies hebt bij bewegen of bij aandrang. Misschien heb je wel een ‘zwaar gevoel’ in je vagina dat wijst naar een verzakking van een van de organen (darm, baarmoeder, blaas). Misschien ervaar je pijn bij het vrijen, voel je veel minder tijdens het vrijen of kun je niet meer tot een orgasme komen? Of heb je rug/bekkenklachten die niet minder worden. Al deze klachten kunnen wijzen op een verminderde functie van de bekkenbodem.

Bekkenbodemklachten na de bevalling; wat kun je doen?

Letsel aan je bekkenbodem kun je vergelijken met bijvoorbeeld letsel aan je enkel: bij het sporten heb je flink je enkel verzwikt hierdoor kun je er een tijdje niet op lopen. Na natuurlijk herstel kun je weer je dagelijkse dingen doen, maar om weer zonder klachten te kunnen sporten is er ‘revalidatie’ nodig. Daarmee bedoel ik dat je de spier moet trainen. Dit is voor de bekkenbodem niet anders. Na verloop van tijd treedt er een bepaalde mate van natuurlijk herstel op en nemen de klachten af. Maar, daarnaast dien je zelf te trainen (met of zonder begeleiding) om het herstel optimaal te krijgen. Herstelt de bekkenbodem na een bevalling niet optimaal, dan kunnen klachten blijven bestaan of in de toekomst gaan ontstaan. In de menopauze neemt de kracht in alle spieren af. Als je bekkenbodemspier niet helemaal hersteld is na een bevalling kun je alsnog de klachten krijgen zoals hierboven beschreven. Kortom: ja, de klachten horen erbij. Maar het is wel verstandig om er iets aan te doen!

Je bekkenbodem trainen voor optimaal herstel na de bevalling

Het is belangrijk dat de bekkenbodemfunctie na een zwangerschap weer zo herstelt als vóór de zwangerschap. De bekkenbodemspier is moeilijk te trainen omdat je hem niet kunt ‘zien’. Je mist daardoor de visuele feedback, de controle of je hem goed aanspant. Een veelvoorkomend ‘probleem’ bij het herstellen van de bekkenbodemspier na de zwangerschap en bevalling is dat veel vrouwen de spier niet weten te ‘vinden’. Hierdoor weten ze niet hoe ze de spier kunnen aanspannen, wat maakt dat de revalidatie niet goed kan plaats vinden en de spier niet optimaal kan herstellen.

Je bekkenbodemspier testen en trainen

Wil je testen of jouw bekkenbodemspier sterk genoeg is? Dat kan op de volgende manier: doe net alsof je plas of ontlasting wilt ophouden. Als dit lukt – dit wil zeggen dat je de spier goed kunt aanspannen en intrekken én goed kunt loslaten, dan kun je testen hoelang je dit kunt.

Span je bekkenbodemspier aan (zonder dat je billen te veel meedoen) en tel het aantal seconden dat je dit volhoudt. Haal je de 8-10 seconden niet gemakkelijk dan kan het zijn dat je bekkenbodem niet voldoende sterk is. Je kunt de spier dan trainen: stel dat je de spier gemakkelijk 5 seconden kunt aanspannen dan doe je als oefening 4 seconden aanspannen, 10x herhalen en 3 series achter elkaar, 1-2 x per dag. Merk je dat dit gemakkelijk gaat dan probeer je dit 5 seconden totdat het gemakkelijk 8 seconden lukt. Op dat moment is je spier functioneel. Je kunt dit bijvoorbeeld oefenen tijdens het tanden poetsen of als je een baby hebt onder het voeden (wel pas na de toeschietreflex). De meeste vrouwen hebben 3 maanden nodig om tot de 8 seconde te komen.

Bekkenproblemen; wanneer zoek je hulp?

Het is aan te bevelen een consult aan te vragen bij een bekkenfysiotherapeute als je 6 weken na de bevalling ongewild urine- of ontlastingsverlies ervaart. Dit kan zijn bij inspanning, bijvoorbeeld bij tillen of bij sporten (‘stress’ incontinentie) of bij aandrang (‘urge’ incontinentie). Ook zou ik je adviseren om een consult aan te vragen als je een zwaar gevoel (bal-gevoel) ervaart in je kruis dat toeneemt in de loop van de dag en als gemeenschap niet meer voelt zoals voorheen. Ditzelfde geldt bij pijn in je bekken/kruis/buik regio rondom je zwangerschap.

Wat kan een bekkenfysiotherapeut voor je betekenen?

Een geregistreerde bekkenfysiotherapeut kan je helpen bij het optimaliseren van de bekkenbodemfunctie. Zij is gespecialiseerd in bekkenbodemklachten en heeft daarvoor naast de opleiding tot algemene fysiotherapie een 3-jarige master gevolgd. Een bekkenfysiotherapeut onderzoekt je bekkenbodemfunctie. Hierdoor kan ze specifieke oefeningen en adviezen geven. Voor bekkenfysiotherapie heb je geen verwijzing nodig van een arts. Als je aanvullend verzekerd bent, wordt de therapie vergoed door de zorgverzekeraar. Als je niet aanvullend verzekerd bent, maar wel urineverlies ervaart, dan wordt het vergoed vanuit de basisverzekering, waarbij eerst je eigen risico verbruikt wordt. Hiervoor is wel een verwijzing van de arts nodig.

Over Charlotte Schambergen

Charlotte is moeder van vier kids én eigenaar van Bekkencentrum Schambergen in Maastricht en Parkstad. Na de opleiding fysiotherapie en bewegingswetenschappen is ze in 1998 gestart met een fysiotherapie praktijk in Kerkrade samen met haar partner. Haar interesse ging al snel uit naar de zwangeren (ondertussen zelf zwanger) met pijnklachten maar ook naar preventie en coaching van zwangeren. Ze heeft zich daar verder in gespecialiseerd en uiteindelijk de master-opleiding Bekkenfysiotherapie gevolgd. Door haar achtergrond als bewegingswetenschapper geeft Charlotte nu ook les op de master opleiding bekkenfysiotherapie aan de SOMT University in Amersfoort. Samen met drie andere collega’s vormt Charlotte Bekkencentrum Schambergen; een educatief en behandelcentrum voor zwangeren en voor mensen met bekkenbodem-gerelateerde klachten.

Meer weten? Neem een kijkje op de website van Fysiotherapie Schambergen!