EENZAAMHEID ONDER JONGEREN

eenzaamheid jongeren

Een praatje aanknopen met een leeftijdsgenoot of voorstellen om samen iets te ondernemen? Het lijkt zo simpel, toch vindt een grote groep jongeren dit lastig en voelt zich daardoor eenzaam. Uit recent onderzoek blijkt dat tussen de 40 tot 70% van de 12 tot 25-jarigen zich soms eenzaam voelt en circa 10% van de jongeren chronische (gedurende meerdere jaren) gevoelens van eenzaamheid heeft. Lees in dit artikel wat eenzaamheid precies is, welke gevolgen dit kan hebben en wat eraan te doen is.

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid is een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat je minder sociale contacten hebt dan je zou willen (sociale eenzaamheid) of dat je relaties minder openhartig zijn dan dat je zou willen (emotionele eenzaamheid). Je hebt het gevoel dat je nergens bij past en voelt geen band met de mensen of de wereld om je heen.

Je eenzaam voelen is een persoonlijke ervaring. Een gevoel van eenzaamheid kan voortkomen uit de behoefte aan meer contact. Het eenzame gevoel kan ook voortkomen uit het onvermogen om daadwerkelijk contact te maken of te voelen. En tenslotte kan ze voortkomen uit de perceptie of evaluatie van de persoon in kwestie als het gaat om de kwantiteit en kwaliteit van de contacten. Deze weging van de contacten in aantal en waarde kan negatief uitpakken en dan voelt iemand zich eenzaam.

Wat veroorzaakt eenzaamheid bij jongeren?

In de adolescentiefase ervaren jongeren grote veranderingen. Denk aan lichamelijke veranderingen, het losmaken van ouders, ontwikkelen van de eigen identiteit, een andere school en als ze op kamers gaan een nieuwe woonomgeving. Waarbij er vaak minder contact is met vrienden van vroeger en weer een nieuw netwerk, of dit nu op de middelbare school, mbo, hogeschool of universiteit is, moet worden opgebouwd. Dat je je dan soms alleen kunt voelen, is niet vreemd.

Van je alleen voelen tot je eenzaam voelen is voor jongeren een kleine stap. Juist in de puberteit ben je kwetsbaar voor gevoelens van eenzaamheid. Je hebt nog niet zoveel levenservaring, dus is het lastig om met dit soort gevoelens om te gaan. En er wordt al wel veel van je gevraagd. Je neemt psychologisch afstand van je ouders en richt je meer op leeftijdgenoten, zeker als jonge puber in de vroege adolescentie. Toch durf je ook onder vrienden niet altijd helemaal jezelf te zijn. Je wilt er immers zo graag bij horen.

wat doen tegen eenzaamheid jongeren

Grote behoefte erbij te horen

Uit onderzoek blijkt dat voor adolescenten het gevoel van erbij willen horen (veel) groter is dan voor mensen in andere leeftijdsgroepen. Een grote vriendenkring lijkt het summum. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit voor alle jongeren geldt. Juist als de behoefte om erbij te horen veel groter is dan de mate van tevredenheid die je ervaart met de sociale relaties om je heen gaat het mis en kun je je eenzaam voelen.

Zich buitengesloten en afgewezen voelen is voor veel pubers en adolescenten (bijna) het ergste dat hen kan gebeuren. Het vervelende gevoel dat dit oproept, kan ervoor zorgen dat je in een neerwaartse spiraal terechtkomt. Niet iedereen kan op dit negatieve gevoel reageren met een positief gebaar naar anderen. Je kunt je in de steek gelaten voelen door anderen. De wereld wordt dan een meer vijandige plek, waarin je vooral een bedreiging ziet en je moeite krijgt met het vertrouwen van anderen. Sommigen krijgen een negatief zelfbeeld. Het negatieve gevoel van eenzaamheid richt zich dan niet alleen op de ander, maar ook op het zelf: het gevoel dat je tekort schiet, dat je niet de moeite waard bent. Hierdoor hebben ze minder vertrouwen in hun eigen vaardigheden, bijvoorbeeld op sociaal gebied. Ze denken dat ze er minder goed in zijn.

Eenzaamheid in 3 categorieën

Eenzaamheid kan heel veel verschillende oorzaken hebben. Zo kunnen veranderingen in persoonlijke omstandigheden (overlijden, scheiding, verlies van werk of huis), persoonlijke eigenschappen (sociale vaardigheden, zelfbeeld, zelfvertrouwen) of onrealistisch hoge verwachtingen van sociale relaties, los van elkaar of in samenhang, ten grondslag liggen aan gevoelens van eenzaamheid.

Volgens Gerine Lodder, onderzoeker gedragswetenschap en ontwikkelingspsycholoog aan de Universiteit van Tilburg, is de eenzaamheid onder jongeren samen te vatten in 3 categorieën:

  • Er is geen toegang tot sociaal contact of sociale steun.
  • De jongeren vinden het moeilijk om contact te maken en om vriendschappen te onderhouden.
  • Ze hebben een negatieve kijk op zichzelf en op de wereld.

Is het vergroten van het netwerk de oplossing?

We weten uit onderzoek dat jongeren die zich eenzaam voelen, vaak op zoek zijn naar manieren om mensen te ontmoeten in een veilige omgeving. Maar ontmoeting alleen is soms niet genoeg. Omdat er onderliggende problemen kunnen zijn, zoals met de vaardigheid om contact te maken of negatieve bagage die het positief waarderen van die contacten belemmeren. Ontmoeting kan dan de problemen zelfs vergroten, omdat het een bevestiging kan opleveren: ‘zie je wel, het werkt weer niet, ik kan het niet’.

Wat zijn gevolgen van eenzaamheid bij jongeren?

De gevolgen van eenzaamheid worden vaak onderschat. Juist voor adolescenten is eenzaamheid een groot probleem. Niet alleen staat tijdens de adolescentie de ontwikkeling van je sociale zelf centraal, ook je persoonlijke zelf ontwikkelt zich. En dat gebeurt in interactie met anderen. Daarbij is de sociale controle ook voor jongeren belangrijk. Eenzame jongeren onttrekken zich daar grotendeels aan. Wanneer jongeren langere tijd eenzaam zijn kan dit ernstige gevolgen hebben. Denk aan mentale problemen zoals depressie, laag zelfvertrouwen, verminderd cognitief functioneren en suïcidale gedachten. Gedragsproblemen zoals overvloedig drinken, roken en drugsgebruik.  Lichamelijke problemen zoals verhoogde stressreacties en slaaptekort. En maatschappelijke problemen zoals grotere zorgbehoefte, voortijdig schoolverlaten en delinquentie.

Gezamenlijke aanpak

Veel jongeren schamen zich wanneer ze zich eenzaam voelen en vinden het moeilijk om dat toe te geven. Ouders die een goede band hebben met hun kind weten vaak goed of hun kind wel of niet (ernstig) eenzaam is (Lodder, 2016). Hierop mag je als ouder dus best vertrouwen en is in ieder geval reden om het gesprek aan te gaan met je kind. Maar ook de omgeving, de maatschappij moet in beweging komen. Gelukkig wordt er steeds meer media-aandacht aan dit belangrijke onderwerp besteed. Dit als reactie op de duizenden tweets over eenzaamheid die jongeren plaatsten in navolging van de 25-jarige Nadï uit Nijmegen in september 2019. Stichting Join us heeft een landelijk meldpunt voor eenzame jongeren geopend: eenzamejongeren.com. En het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport erkent inmiddels ook het probleem van eenzaamheid bij jongeren.

Bronnen:

Chat met CJG043!We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.