Het vieren van Sinterklaas doen we al eeuwen maar er is veel veranderd met de tijd. Wat als een kerkelijke viering begon is nu een groots kinderfeest, waar ook volwassenen nog graag aan mee doen. Maar weet jij eigenlijk nog wat we vieren met Sinterklaas? Waarom kinderen hun schoen zetten en we pakjesavond doen? In dit artikel gaan we terug in de tijd en leggen we het ontstaan van de Nederlandse sinterklaastradities aan je uit! 

Sinterklaas wie kent hem niet?

Sint-Nicolaas, Sint of Sinterklaas, was in de vierde eeuw na Christus een bisschop in het plaatsje Myra (Turkije). Toen nog gewoon Nicolaas genoemd. Maar zo gewoon was hij volgens de overleveringen niet. Zo zou hij onder andere op wonderbaarlijke wijze drie gedode scholieren weer tot leven hebben gewekt en zeelieden hebben gered uit zware stormen. Iets waar menig superheld jaloers op zou zijn ;-). Ondanks wat twijfels – Nicolaas zou niet overal als weldoener worden omschreven – zou hij veel goeds hebben gedaan. Na zijn dood op 6 december 342 n.C. werd hij door de Katholieke Kerk heiligverklaard. Dacht jij ook dat we zijn verjaardag vierden? Niet dus! Het tegenovergestelde is waar, we vieren zijn sterfdag!

Gooi iets in mijn schoentje…

In Europa eren veel mensen dan al Sinterklaas. Ze deden dit anders dan nu, alhoewel sommige dingen je bekend zullen voorkomen. Zo weten we dat in de 15^de eeuw ter ere van Sint-Nicolaas geld uitgedeeld werd aan de armen. Zij mochten op 5 december hun schoen zetten in de kerk. De volgende dag vonden ze deze gevuld terug. Later gingen ook kinderen thuis hun schoen zetten. Vaak zaten er de volgende dag kleinigheidjes in zoals iets lekkers, een centje of bij de rijkere families zelfs ‘echte’ cadeaus. En zo was het ‘schoentje zetten’ geboren.

Dag Sinterklaasje…

Nederland verandert op een gegeven moment van een voornamelijk Katholiek land, naar een vooral Protestants land. En het werd verboden om Heiligen te eren. Sinterklaas vieren mocht dus niet meer. Maar het feest was al zo populair onder de bevolking, dat vele families het stiekem toch nog deden. Na 1800 werd het verbod opgeheven en werd Sinterklaas geleidelijk aan het feest zoals we dat we nu kennen. 

Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht….

Het Sinterklaasfeest ontwikkelde zich niet overal op dezelfde manier in Europa. En het is niet zeker wat de oorsprong is van de knecht. Wel is duidelijk dat de eerste afbeeldingen van de knecht uit een boek van 1850 komen (Sint Nikolaas en zijn knecht – Jan Schenkman) Hij werd afgebeeld als een donkere man met kleurige kleding. De knecht hield zich toen meer op de achtergrond terwijl sinterklaas de kinderen bestraft. Later werd deze rol van straffer ‘overgenomen’ door zijn knecht. Dat sluit ook meer aan bij de verhalen over Sinterklaas die in de verschillende landen de ronde doen. In deze verhalen was er naast de Sint bij allemaal een soort ‘bad cop’ aanwezig. Hij knapte het vuile werk op terwijl Sinterklaas de brave kinderen beloonde. De knecht van Sinterklaas is in de loop der eeuwen veel veranderd. Zwarte Piet zoals we de knecht in Nederland kende is veranderd naar een Roetveegpiet. Piet is ook geen kwaadaardig persoon meer maar juist vriendelijk en ze hebben allemaal een ander karakter en uiterlijk gekregen om meer diversiteit te creëren. Er is nog steeds veel kritiek over het uiterlijk en de stereotypering van de knecht van Sinterklaas. De discussie is nog niet over dus we zullen moeten afwachten welke veranderingen er nog meer zullen komen. Misschien komt er wel een moment dat er helemaal geen Piet meer is.

Heerlijk pakjesavondje is gekomen…

Na de Tweede Wereldoorlog werd het Sinterklaasfeest steeds meer binnen de eigen familie gevierd en minder in de kerk. De welvaart nam toe en gezinnen kregen meer te besteden. Er konden dus meer of grotere cadeaus gekocht worden! Het schoentje was niet meer groot genoeg en nam een nieuwe vorm aan: Pakjesavond. In plaats van te wachten tot de volgende ochtend, werden de pakjes de avond van 5 december al uitgepakt. En zo werd 6 december uiteindelijk de dag waarop de Sint ons land weer verlaat.

Wie zoet is krijgt… een surprise

Hoe zijn we van je schoen zetten en pakjesavond, uitgekomen bij surprises maken voor elkaar? Waarschijnlijk is lang geleden begonnen met het geven van een klein cadeautjes (een centje, ring of oorbellen) die men in bijvoorbeeld een appel of aardappel stak. Deze deden de ze dan in de schoen van diegene voor wie het was bedoeld, zodat ze zeker wisten dat ze het cadeautje zouden vinden. Met de tijd veranderde de ‘verpakking’ van de cadeaus. En toen eind 19^de eeuw papier-maché werd ontdekt werden de verpakkingen steeds origineler. En zo heeft de surprise zijn intrede gemaakt.

Halverwege de 20^ste eeuw groeit de populariteit voor surprises pas echt. Onder gezinsleden werden lootjes getrokken en middels een surprise en gedicht werd je op je nummer gezet of terecht gewezen. Deed je niet goed je best op school? Was je niet lief voor je moeder? Kwam je te laat uit het werk? ‘Sint’ sprak je eropaan. Vandaag de dag wordt er nog wel geplaagd maar de surprises en gedichten zijn veel vriendelijker. In de surprises steken we steeds meer tijd om er iets moois van te maken.

Bronnen:

• IsGeschiedenis;
• NPO Kennis;
• MAX Vandaag.

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.