Zowel volwassenen als kinderen en jongeren brengen heel wat uren per dag door achter een computer. Tel daar nog de uren tv-kijken en het gebruik van je mobiele telefoon of tablet bij op en je komt tot de conclusie dat we toch best wel veel naar een beeldscherm staren met z’n allen! Kan dit kwaad? Wij zochten het voor je uit en zetten de belangrijkste effecten van langdurig beeldschermgebruik voor je op een rij!

Sociale binding

Doordat kinderen en jongeren veel tijd doorbrengen achter een beeldscherm, is er vaak minder contact met mensen in het ‘echte’ leven. Hierdoor kan de sociale verbinding achterblijven. Kinderen en jongeren kunnen daardoor gevoelens van eenzaamheid en depressie gaan ervaren. Ook kunnen kinderen en jongeren via beeldschermmedia geconfronteerd worden met zaken, die hun emotionele welzijn niet ten goede komt. Denk aan online pesten of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor het zelfbeeld van kinderen en jongeren.

Overmatig mediagebruik op jonge leeftijd is geassocieerd met problemen op taalvlak, cognitief en sociaal-emotioneel functioneren. Mogelijk doordat kinderen bij veel gebruik ook vaker niet leeftijdsadequate media gebruiken, en er minder of slechtere interactie met ouders is. De toenemende inzet van (mobiele) media als oppas vormt daarmee een extra risico voor de gezonde ontwikkeling. Vroeg, veel, en verkeerde media benutten zijn voorspellers van later minder ontwikkelde executieve functies en minder sociale vaardigheden.

Verslavingen

Beeldschermgebruik kan soms leiden tot verslaving. Wanneer er veel naar een beeldscherm wordt gekeken, komt er meer dopamine vrij. Dopamine speelt een rol bij het ervaren van genot, blijdschap en welzijn. Bij jongeren zien we deze verslavingen vaak in de vorm van problematisch gebruik van internet, social media, online videogames of online porno. Jaarlijks worden er honderden jongeren specialistisch behandeld voor één van deze verslavingen. Deze verslavingen gaan vaak gepaard met aandachtsproblemen, angst, depressie en regelovertredend of agressief gedrag. Over problematisch gebruik van beeldschermen, lees je verder in dit artikel meer.

>> Lees ook eens ons artikel: Stoppen met gamen steeds een strijd?

Naast bovengenoemde sociaal-emotionele effecten van beeldschermgedrag, zijn er ook fysieke effecten gemeten.

Oogproblemen

Een groot deel van de kinderen die langdurig achter een beeldscherm zitten, heeft last van vermoeide, branderige, droge en tranende ogen. Langdurig beeldschermgebruik kan ook leiden tot hoofdpijn, wazig- en dubbelzien. Het weinig buiten zijn en veel bezigheden op een dag waarbij een kind naar een punt dichtbij de ogen kijkt – bijvoorbeeld lezen, op een smartphone kijken – zijn daarnaast belangrijke risicofactoren van myopie (bijziendheid). Dit is de snelst toenemende oogafwijking wereldwijd. Het ontstaat in de jeugd, met een piekincidentie tussen 13-15 jaar. Myopie in ernstige mate kan later in het leven vaak leiden tot structurele afwijkingen van het netvlies en kan ernstige slechtziendheid veroorzaken. Onder het motto ‘voorkomen is beter dan genezen’, wordt geadviseerd dat kinderen zich aan de 20-20-2 regel houden: na 20 minuten dichtbij kijken, 20 seconden in de verte kijken, plus 2 uur per dag naar buiten.

Slaapproblemen

Het is aangetoond dat kinderen en jongeren die langer blootgesteld worden aan schermen, zoals televisie, mobiele telefoons, tablets, computer, spelcomputers, vaker een kortere slaapduur hebben en vaker last hebben van slaapproblemen. De 3 belangrijkste oorzaken: door een mentale, emotionele en psychische staat van arousal (verhoogde staat van alertheid) kan schermgebruik de slaap verstoren; de duur van schermgebruik voor het naar bed gaan, kan direct ten koste gaan van de slaapduur en beeldschermgebruik onderdrukt de melatonineproductie.

Melatonine in je lichaam zorgt ervoor dat de lichaamstemperatuur daalt, waardoor het lichaam weet dat het nacht is en gaat rusten. Wanneer er melatonine in het bloed komt, worden we suf en vallen we in slaap. Doordat er door veelvuldig beeldschermgebruik minder melatonine wordt aangemaakt, liggen slaapproblemen op de loer. Slaapgebrek is van invloed op het functioneren van het lichaam en daardoor mogelijk ook op ons concentratievermogen (schoolprestaties), onze stofwisseling (overgewicht) en stemming (somberheid of prikkelbaarheid).

Motorische problemen

De motorische fitheid is de afgelopen jaren afgenomen bij kinderen. Doordat kinderen meer tijd besteden zittend achter een beeldscherm, wordt er minder tijd geïnvesteerd in lichamelijke activiteiten als buitenspelen. Het snel stijgende aantal zituren en beeldschermuren tijdens de groeifase van kinderen zorgt ervoor dat de ontwikkeling van het steun- en bewegingsapparaat niet goed kan verlopen. Er is een duidelijke relatie aangetoond tussen de lichaamshouding van kinderen tijdens het gebruik van smartphone, tablet of laptop en het ontstaan van klachten als nek- en rugpijn.

Overgewicht

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er een verband bestaat tussen beeldschermgebruik bij kinderen en de Body Mass Index (BMI). Meer schermtijd leidt vaak tot minder bewegen en daardoor ook een hoger BMI. Ook gezondheidsproblemen als diabetes type 2, hart- en vaatziekten en beroerte kunnen zich op latere leeftijd voordoen ten gevolge van jarenlang langdurige beeldschermgebruik.

Wil je weten wat je als ouder kunt doen om deze negatieve gevolgen te voorkomen of te beperken? Lees dan ook ‘8 tips voor verantwoord beeldschermgedrag’.

Voordelen?

Gelukkig is het niet alleen maar kommer en kwel, er zijn ook positieve effecten van beeldschermgebruik en dan specifiek gamen wetenschappelijk aangetoond. Naast het plezier dat je kind beleeft aan gamen, hebben games onder meer ook positieve effecten op de eenvoudige en complexe cognitieve functies van je kind. Denk dan aan ruimtelijk inzicht, geheugen en taalcompetenties, reactievermogen, probleemoplossend vermogen en ingewikkelde informatie interpreteren. Daarnaast wordt de fijne motoriek, met name de oog-handcoördinatie door gamen flink verbeterd. Spelen is sowieso goed voor de ontwikkeling van kinderen en dat geldt dus ook voor digitaal spelen. De positieve kanten en risico’s van gamen, kun je zien in deze afbeelding.

Problematisch beeldschermgebruik

Het beeldschermgebruik kan problematisch worden als je kind problemen ervaart bij het onder controle houden van het eigen (game)gedrag en dit van invloed is op andere gebieden. Vind je kind het moeilijk om te stoppen en speelt/kijkt het meestal langer en meer dan van tevoren gepland? Lijkt het in het hoofd veel ermee bezig te zijn, laat het andere activiteiten eronder lijden en slaapt je kind zelfs te weinig? Uit onderzoek is gebleken dat problematisch beeldschermgebruik samenhangt met verlaagde schoolprestaties en depressieve gevoelens, maar soms ook met eenzaamheid en een negatief zelfbeeld.

Balans belangrijker dan tijd

De crux zit hem in de balans. Pas als het beeldschermgebruik andere activiteiten en hobby’s in de weg gaat staan, dan slaan de voordelen om in negatieve effecten. Slaagt je kind erin om prioriteiten te stellen en bijvoorbeeld eerst het huiswerk af te maken alvorens te gaan gamen? Maakt het voldoende tijd vrij voor sport of andere hobby’s? En heeft het ook voldoende ‘real-life contact’ met leeftijdsgenoten? Dan is het niet zo erg als je kind daarnaast ook een aantal uur per dag voor een beeldscherm zit. Zie je dat je kind het lastig vindt om deze balans zelf te bewaken? Dan ligt hier wel een belangrijke taak weggelegd voor jou als ouder.

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.