 CREATIVITEIT BIJ KINDEREN
Vaak wordt gedacht dat creativiteit te maken heeft met het maken van een ‘mooi kunstwerk’ of goed kunnen tekenen. Maar creativiteit is niet hetzelfde als ‘lekker knutselen’. Wat is creativiteit dan wel? Hoe werkt dat bij jonge kinderen en waarom is het belangrijk om hier aandacht aan te besteden in de opvoeding van je kind? Dat lees je in dit artikel. In mijn andere gastbijdrage deel ik een aantal concrete tips om de creativiteit van je kind te stimuleren!
Wat is creativiteit eigenlijk?
Creativiteit wordt ook wel omschreven als ‘scheppend vermogen’. Dus het maken van iets dat er nog niet is. Dat klinkt hoogdravend, maar het valt mee. Bij creativiteit en creatieve processen gaat het erom iets te maken waarvan het eindresultaat nog onbekend is. En dat vraagt vaak om een heel andere manier van denken dan wij in onze resultaatgerichte maatschappij gewend zijn. Toch is het loslaten van de focus op het eindresultaat een belangrijke voorwaarde om tot een creatief proces te komen. Voor een creatief proces is daarnaast ook ruimte en tijd nodig. Ruimte om de fantasie te mogen uiten en materiaal te onderzoeken. En tijd om ideeën te kunnen uitproberen en te veranderen. Voor volwassenen kan het best nog een uitdaging zijn om een creatief proces aan te gaan zonder concreet einddoel en zonder oordelen als ‘goed of fout’.
Creativiteit bij kinderen
Bij kinderen komt creativiteit naar voren in een maakproces waarin het kind ontdekt, verwondert, ontdekt, onderzoekt en experimenteert, zonder dat het eindresultaat bekend is. Voorbedachte knutselwerkjes hebben in die zin dus ook weinig met creativiteit te maken. Bij kinderen komt een creatief proces vaak vanzelf op gang door ze materialen aan te reiken, waar ze iets mee kunnen gaan maken. En die materialen hebben we vaak ‘gewoon’ in huis. Denk aan takjes uit de tuin, bladeren, papier, karton, klei, verf, hout, restjes stof, wol en meer. Juist wanneer het eindresultaat niet bekend is, heeft een kind de ruimte om eigen keuzes te maken. ‘Wat kan ik ermee?’ en ‘Wat wil ik ermee maken?’. Dat zijn vragen die kinderen zichzelf van nature snel stellen. Ze zijn vaak ook niet zo bang om iets uit te proberen. Kinderen zijn van nature inventief, worden geprikkeld door het onbekende en denken in mogelijkheden. Dit zijn fantastische eigenschappen voor een creatief proces!
>> Lees ook mijn artikel: Inspiratie om je kind creatief aan de slag te laten gaan met materialen die iedereen in huis heeft!
De rol van volwassenen
Kinderen staan veel onbevangener in situaties dan volwassenen. Dat is ook niet gek want wij hebben al veel geleerd, gezien en meegemaakt in ons leven. Ook willen we als volwassene onze kinderen graag iets leren. En hen behoeden voor vervelende situaties. Vaak is dat goed. Voor de creativiteit is het echter een nadeel om al te weten hoe iets werkt en waarvoor iets bedoeld is. Er valt dan niks meer te onderzoeken en ontdekken. Als kinderen al weten wat er moet gebeuren of wat er van ze verwacht wordt, hoeven ze hun fantasie immers niet meer te gebruiken.
Kinderen hebben het vermogen om, in voor ons waardeloze materialen, volop mogelijkheden te zien. Dat is een eigenschap die we vaak ook zo leuk vinden aan kinderen. Het is fantastisch om te zien dat een kind een uur kan spelen met een kartonnen doos. Die kartonnen doos kan voor het kind van alles zijn. Een boot, een huis, een kattenbak of een grot waar de beer zijn winterslaap houdt. Je kan je voorstellen dat je de fantasie afremt als je zegt; ‘nee, dit is een kartonnen doos, geen kasteel.’
Toch zijn we als volwassenen (onbewust) vaak wel een remmende factor in het creatieve proces van kinderen. Bijvoorbeeld als je de vraag ‘wat maak je?’ stelt aan een kind. Dit is een goedbedoelde vraag die interesse toont, zo denken we. Maar eigenlijk zeg je met die vraag dat het ‘iets’ moet worden. Dat er naar een eindresultaat moet worden gewerkt. Terwijl het in een creatief proces feitelijk draait om de keuzes die een kind maakt. Heel vaak is een kind met allerlei materialen gewoon aan het experimenteren en ontdekken; ‘hoe ga ik dit karton doormidden krijgen?’ Of het kind wil verven en onderzoekt de kleuren en de textuur van de verf op zijn papier. Vaak is het niet bezig met het maken van iets specifieks.
Creativiteit is leren
Tijdens creatieve processen worden veel verschillende ontwikkelingsgebieden van kinderen gestimuleerd. Denk aan zelfvertrouwen, motoriek en inventiviteit. Kinderen gaan experimenteren en uitproberen. Hierdoor leren kinderen dat iets wel of niet werkt. Werkt het niet? Dan proberen we wat anders. Doordat er geen eindresultaat wordt verwacht, kan het ook niets fout doen. Dit is prettig voor het kind. Wanneer het lukt om te maken wat het wilde, geeft dat een enorm trots gevoel. Dit gevoel is groter wanneer zij de keuzes zelf hebben gemaakt in plaats van wanneer er iets is voorgezegd. De motivatie om iets te maken komt dan ook helemaal vanuit het kind. Dit wordt ook wel intrinsieke motivatie genoemd. Om echt te kunnen leren is deze vorm van motivatie belangrijk. Het zorgt ervoor dat informatie beter beklijft. Misschien herken je dit ook wel bij jezelf?
>> Lees ook: 7x zo stimuleer je het gevoel van zelfvertrouwen bij je kind
Verborgen kwaliteiten
Tijdens creatieve processen heb ik ervaren dat er kwaliteiten van kinderen naar boven komen waar je je voorheen nog niet bewust van was. Voor kinderen is het waardevol om dit te ervaren omdat zij hierdoor leren vertrouwen op zichzelf. Die vaardigheid nemen ze mee in hun verdere leven en dat komt goed van pas in onze snel veranderende maatschappij. Een maatschappij waarin straks steeds meer creativiteit gevraagd wordt om ‘de problemen van morgen’ op te lossen, in beroepen die nu nog niet eens bestaan! Belangrijk dus om de creativiteit van je kind te stimuleren. Hoe je dat doet? In het artikel ‘Tips om de creativiteit van je kind te stimuleren’ lees je hier meer over!
Over Fenna Kruijsse
Fenna Kruijsse is opgeleid aan de kunstacademie en heeft jaren in onderwijs en kinderopvang gewerkt. Met projectbureau Buiten de Lijntjes biedt zij kunst educatieve projecten voor onderwijs, kinderopvang en particulieren. Daarnaast begeleidt zij ook volwassenen die willen leren hoe ze een creatief proces bij kinderen kunnen stimuleren. Zowel thuis als op school.
Wil je meer leren over creativiteitsontwikkeling bij kinderen? Ik kijk heel graag met je mee naar de mogelijkheden bij jou thuis, op school of bij de kinderopvang.
