ANDERS OMGAAN MET DE BOOSHEID VAN JE KIND; NIET STRAFFEN MAAR VERBINDEN!

In gesprek met Kiona Boersma en Renske Leenders
In gesprek met Kiona Boersma en Renske LeendersGZ-psychologen bij Moventis GGZ

In onze maatschappij zijn we geneigd om zogenaamde negatieve emoties, zoals boosheid, verdriet of angst, zo snel mogelijk onder controle te krijgen en ‘weg te poetsen’. Denk aan een kind dat huilt en getroost wordt met woorden als ‘stop maar met huilen, het is al goed!’. Of een kind dat boos is en corrigerend op de trap wordt gezet en pas terug mag komen als het afgekoeld is. Renske Leenders en Kiona Boersma van Moventis GGZ hebben een andere kijk op emoties en de manier waarop we daarmee om zouden moeten gaan. Zij geloven in een lichaamsgerichte aanpak. Wat dat precies inhoudt en betekent in het omgaan met de boosheid van je kind? Dat lees je in dit interview! 

Lichaamsgericht werken

Renske: “In onze praktijk werken we veel met heel jonge kinderen, zelf met baby’s. Dat vraagt om een andere aanpak. Want de allerkleinsten zijn de taal niet of niet voldoende machtig om met een cognitieve aanpak te kunnen werken. Baby’s kunnen nog niet praten, maar ze communiceren wel met hun hele lijf. Volwassen doen dat eigenlijk ook, maar zijn als het ware ‘verleerd’ om dit bewust te ervaren. Met taal en woorden proberen we zo snel mogelijk grip te krijgen op onze emoties om deze onder controle te houden. Terwijl het zo zinvol is om wel goed te luisteren naar je lijf. Om zo proberen te voelen en snappen wat de reden is dat je lichaam een bepaald signaal geeft.”

>> Lees meer over de lichaamstaal van baby’s in het artikel ‘Herken jij de lichaamstaal van je baby?

Waarom mag een kind niet boos zijn?

“Zo werkt dat ook bij jonge kinderen; zij ervaren allerlei emoties, maar hebben nog niet de taal en cognitie om deze te begrijpen en er woorden aan te geven. Als een kind vanuit een bepaalde emotie een bepaald gedrag laat zien, waarom dan niet proberen te begrijpen wat je kind daarmee wil duidelijk maken? Waarom mag een kind niet boos zijn? Er is immers altijd een reden waarom een kind boos is. En daarmee bedoel ik niet dat het de bedoeling is kinderen ongeremd uit hun plaat te laten gaan, maar wél dat je deze emotie kunt toelaten binnen bepaalde kaders. Leer je kind boos zijn zonder dat het onveilig wordt voor zichzelf of z’n omgeving. Dat is waar het volgens ons om draait”, aldus Kiona.

Dubbele boodschap

“Alle emoties hebben een belangrijke functie. In die zin zijn emoties vaak een ‘normale’ reactie op een bepaalde prikkel. Als je bijvoorbeeld boos bent, is dat vaak omdat iemand over je grens is gegaan. Enerzijds willen we dat onze kinderen goed voor zichzelf kunnen opkomen. Zeker bij meisjes. Maar als je je kind ook leert dat het niet boos mag zijn, is dat eigenlijk een tegenstrijdige boodschap, omdat je daarmee dan het signaal geeft dat een ander dus wél over je grens mag gaan. Vaak is het zo dat ouders de boosheid van hun kind graag zo snel mogelijk ‘opgelost’ willen hebben, omdat ze dit zelf moeilijk vinden om te verdragen. Ze proberen een oplossing te vinden om de boosheid zo snel mogelijk te laten afnemen, met onvoldoende oog voor de reden achter de boosheid. Een kind heeft lang niet altijd behoefte aan een directe oplossing voor het probleem, als ouders die wel zien. Kinderen willen het gevoel hebben dat iemand emotioneel beschikbaar voor hen is. Iemand die hun emotie ziet, de emotie kadert en begeleidt en begrip toont. Als je dat kunt geven als ouder, kalmeren kinderen vaak zelf en kunnen ze ook prima zelf een oplossing bedenken voor de reden van de boosheid.”

omgaan met emoties kind

 Krijsend op de vloer in de supermarkt

“Een klassiek voorbeeld is denk ik wel het beeld van een peuter die krijsend op de grond ligt in de supermarkt, omdat het z’n zin niet krijgt. De primaire reactie van veel ouders zal zijn ‘ik moet dit stoppen en laten zien dat ik een goede ouder ben’. Terwijl dergelijk gedrag van je kind natuurlijk niets zegt over of je wel of geen goede ouder bent. Toch zijn veel ouders op zo’n moment heel erg bezig met wat anderen ervan zouden vinden en dat maakt dat je zelf ook onrustig wordt als ouder. Hoe krijg je je kind in zo’n situatie weer met de voetjes op de grond? Niet door te straffen, want dat levert alleen nog maar meer stress op voor het kind. Wel door rustig te blijven en de situatie voor je kind te kaderen. Door op je hurken naast je kind te gaan zitten, even fysiek contact te maken door ‘m aan te raken en dan iets te zeggen als: ‘ik weet dat je die koekjes heel lekker vindt, maar we kunnen ze niet gaan kopen. Ik snap ook dat je daar nu boos over bent’. En dan proberen je kind verder te begeleiden; ‘zullen we eens even verder lopen? Want we moeten ook nog een toetje kopen. Ga je mee de toetjes zoeken?” Belangrijk is om in elk geval verbinding te blijven houden met je kind en te begrijpen waarom het boos is”, aldus Renske. In dit geval bied je een alternatief voor wat er wel kan in de situatie in plaats van de boosheid te stoppen.

Disregulatie: als een rode lap voor een stier…

Kiona: “Als kinderen heel boos worden, kunnen ze soms ‘uit hun raampje schieten’ om het zo maar even te zeggen. Dan lijkt het alsof ze niet meer te bedaren zijn. Veel ouders hebben in dat soort situaties ook het idee dat ze geen contact meer kunnen maken met hun kind. Je kind lijkt totaal niet te horen wat je zegt. Alsof je een rode lap voor een stier houdt. Dat is wat we noemen ‘disregulatie’ en veel ouders hebben er moeite mee als dit bij hun kind aan de hand is. Al herkennen veel ouders dit mechanisme ook wel bij zichzelf”, vult Renske aan. “Je ziet dat ouders soms ook niet meer kunnen reguleren en heel boos worden, in reactie op dit gedrag van hun kind. Dan heb je twee onrustige breinen en twee onrustige lijven bij elkaar. Dat is een ingewikkelde combinatie.” 

anders omgaan boosheid kind

Waarom praten niet helpt bij hevige emoties

“Als kinderen of volwassenen ontregeld raken, werkt de ‘gewone’ aanpak niet. Bij zulke hevige emoties hoor je letterlijk niet meer wat er gezegd wordt. En ook het logisch redeneren gaat minder goed, omdat er door de emoties en stress minder bloedtoevoer is naar de delen van het brein die verantwoordelijk zijn voor het rationele denken. In een hevige emotie kun je daar dus minder een beroep op doen. Dit maakt ook dat het geen zin heeft om met iemand te willen praten die erg emotioneel is. Het komt niet aan en de ander zal zich ook niet goed kunnen verwoorden om uit te leggen wat er aan de hand is. Zeker bij kinderen en ouders die traumatische ervaringen hebben meegemaakt, speelt dit vaak en is het goed om hier rekening mee te houden.”

Hoe je je kind kunt helpen bij hevige emoties

“In het algemeen geldt dat jonge kinderen hun emoties nog niet zelf kunnen reguleren. Dit heeft ermee te maken dat hun ‘executieve functies’ nog niet rijp zijn. Het reguleren van emoties vraagt bepaalde vaardigheden van het brein, die bij kinderen nog in ontwikkeling zijn. Dit betekent dat ze hun omgeving nodig hebben om hun emoties te reguleren. Als je een kind dat volledig overmand wordt door z’n emotie op een strafstoeltje zet, of op de trap in de gang, laat je je kind letterlijk alleen en kun je ‘m niet helpen z’n emoties te co-reguleren. Je kind moet dan zelf zien te dealen met zijn emoties. Dat is moeilijk voor kinderen. Zeker voor kinderen die een bepaalde beperking of bagage hebben.

kind helpen leren omgaan emoties

Wat wij adviseren in zo’n situaties is om juist wel aanwezig te blijven bij je kind en actief verbinding te maken door dingen te zeggen als; ‘Ik ben bij je, je mag best even boos zijn. Als je iets van me nodig hebt, dan zeg je het maar’. Hierbij is het natuurlijk heel belangrijk dat je als ouder zelf ook rustig kunt blijven of snel weer rustig kunt worden. Zeker voor ouders die zelf ook veel hebben meegemaakt kan dit lastig zijn, omdat het hen ook veel moeite kost hun eigen emoties te reguleren en de emoties van hun kind te verdragen. Daarom werken wij in onze behandeling ook vrijwel altijd met het hele systeem en niet met alleen het kind.”

>> Lees ook het interview: ‘Executieve Functies: Noodzakelijk om te kunnen leren en zelfstandig te functioneren!

Spelen met emoties

“In de praktijk betekent dat dat we met ouders en kinderen gaan oefenen met het reguleren van emoties. We geloven dat een negatieve emotie uit je lijf moet, om te voorkomen dat deze zich vast gaat zetten in je lijf met lichamelijke klachten als gevolg. Zo ook bij boosheid. En vaak doen we dat met een zogenaamde ‘speeltaak’ die gekoppeld is aan het stresssysteem van je lichaam. Dan gaan we bijvoorbeeld met een kind ‘de boosheid als een vuurpijl uit het lichaam schieten’ door te springen en dansen. Of we verbeelden de boosheid als een emmer sop die zo vol is dat ie over het randje gaat. Laat zo’n kind maar eens flink spetteren met dat sop als het boos is. Vaak is dat een kwestie van 10 minuten en dan neemt de hevigheid van de emotie vaak af. Emoties blijven zelden uren aanwezig. Het is goed dat ouders zich dat realiseren. Wat we ook adviseren, is ‘doe dit soort oefeningen om spanningen te ontladen niet alleen als de nood hoog is. Oefen deze taken als je lichaam ontspannen is, zodat je er gemakkelijk een beroep op kunt doen als de stress hoog is’.

De kracht van beweging

“Kinderen hebben beweging nodig. Ouders ervaren dat vaak als onrust, die ze willen controleren. Toch is het goed om als ouder kalm te blijven en niet in de stress te schieten omdat je kind hyperactief is. Bewegen is namelijk heel goed om negatieve energie en spanningen uit je lijf te krijgen. Maak daar gebruik van en ga even samen een blokje om. Of laat je kind even touwtjespringen of voetballen als het hyperactief of boos is. Waar we trouwens niet zo’n voorstander van zijn, is om kinderen ongeremd op een boksbal te laten rammen om stoom af te blazen. Je wil je kind immers niet leren dat het z’n boosheid enkel kwijt kan door erop los te slaan. Boksen kan wel een krachtig middel zijn als je het inzet in een therapeutische setting, waarbij het doel is leren je lichaam te leren kennen en om te gaan met de verschillende lichaamssignalen die horen bij negatieve emoties.

Workshop ‘Al die emoties, wat kun je ermee?’

Mijn kind ontploft vaak. Mijn kind blijft lang in de emotie hangen. Mijn kind is faalangstig. Mijn kind huilt snel. Mijn kind reageert snel fel. Herkenbaar Dan is de gratis ouderbijeenkomst Al die emoties, wat kunnen we ermee? iets voor jou. Deze bijeenkomst wordt met regelmaat verzorgd door ervaren opvoedondersteuners van Trajekt. Tijdens de workshop ga je samen met een aantal andere ouders actief aan de slag met het thema ‘Al die emoties, wat kunnen we ermee?’. De trainers zorgen voor een goede balans tussen theorie en praktijk. Er is veel ruimte om je eigen voorbeelden in te brengen, om zo met en van elkaar te leren! Klik hier voor het complete overzicht van ouderworkshops van Trajekt en de bijbehorende startdata.