ALS PARTICULIER OEKRAÏENSE VLUCHTELINGEN OPVANGEN – ERVARINGSVERHAAL
Op 24 februari 2022 viel het Russische leger Oekraïne binnen. Miljoenen mensen uit Oekraïne sloegen op de vlucht en gingen op zoek naar een veilig onderkomen. In Nederland doen gemeenten hun best om de opvang voor Oekraïense vluchtelingen zo goed mogelijk te organiseren. Daarnaast zijn er ook particulieren die bereid zijn vluchtelingen op te vangen in hun huis. Zo ook Tonnie Wierikx uit Maastricht. Wij gingen met haar in gesprek over wat haar hiertoe deed besluiten en wat haar ervaringen tot dusver zijn. Tonnie hoopt daarmee lezers te kunnen inspireren die overwegen om ook als particulier Oekraïense vluchtelingen op te vangen.
Als wij het niet doen, doet niemand het…
“Toen de oorlog begon, stond hier carnaval voor de deur. Ik wilde aanvankelijk dan ook niks horen over de oorlog. Na de covid-periode had ik echt behoefte om even alles los te laten, vrolijk te zijn en volop carnaval te vieren. Na carnaval waren we – zoals velen – allebei ziek thuis en hebben we intensief het nieuws gevolgd. Vreselijk, die beelden van vluchtelingen. Na een dag zei ik tegen mijn man ‘zullen wij ons niet ook gewoon opgeven om mensen bij ons thuis op te vangen?’ Hij zei ‘dat is goed’. En dat was het; geen discussie. We hadden allebei zoiets van ‘als wij het niet doen, in onze situatie, dan doet niemand het…’
Ruimte
“Ons huis is er namelijk heel erg geschikt voor. Twee jaar geleden hebben we op zolder een zelfstandige woonruimte met keukenblok en douche ingericht voor onze jongste zoon. Die had vanwege het corona-beleid gekozen voor een tussenjaar, maar was ook toe aan wat meer zelfstandigheid. Eind vorig jaar is hij toch uit huis gegaan, waardoor deze verdieping ongebruikt was. Wanneer je leest over particuliere opvang wordt er altijd voor gewaarschuwd dat je je moet realiseren dat het lang kan duren. En dat je vluchtelingen ook privacy moet kunnen bieden, omdat mensen toch graag hun eigen plekje willen hebben. Tja, dat hebben we hier…”
Gewend
“En het past ook bij ons, omdat we ons huis al vaak hebben opengesteld voor andere mensen. Voor vrienden die tijdelijk onderdak zochten na een echtscheiding bijvoorbeeld. Ook als we geen kamer meer vrij hadden, was het toch vaak ‘je kan wel tijdelijk bij ons’. Zolang wij vloeroppervlakte hadden en de ander nam een eigen bedje mee, was er veel mogelijk… Desnoods in de muziekkamer in de kelder!”, voegt Tonnie er lachend aan toe.
In ons vorige huis hebben we ook een tijd een B&B gehad. Dan gaven we mensen gewoon onze voordeursleutel. Ontbijt was in onze eigen woonkamer… Ook hebben we een periode studenten in huis gehad. Dus ja, we zijn er wel aan gewend om mensen binnen te laten in onze leefomgeving en hen te vertrouwen. En in onze ervaring gaat dat eigenlijk ook altijd goed…”
Intensief
“Verder moet je natuurlijk de tijd hebben om ze een beetje te begeleiden”, vervolgt Tonnie haar verhaal. Zeker in de eerste weken was dat best intensief. Er is dan een hoop te regelen. Doordat wij de taal spreken en bekend zijn met de instanties hier, zijn dat dingen die wij grotendeels opgepakt hebben. Dat kost wel tijd. Dus dat zijn denk ik wel de dingen waar je over na moet denken voordat je deze stap zet; ‘heb je tijd, plek en privacy voor beide partijen?’ Je moet ook eens kunnen zeggen ‘vandaag niet’.”
Duidelijkheid
“Dat weet ik ook van het andere vrijwilligerswerk dat ik doe; duidelijkheid is heel belangrijk. Je moet je eigen grenzen in de gaten houden en erop letten dat het niet te groot is of teveel tijd in beslag neemt. Dan hou je het langer vol. Je hoort soms ook van particulieren die Oekraïense vluchtelingen opnemen en hen dan overal mee naar toe nemen. Die allerlei grote activiteiten plannen samen. Of bijvoorbeeld alle dagen samen eten. Dat zou bij mij niet passen. Ik wil zelf ook vrijheid voelen.”
En dan…?
Voor Tonnie en haar man was dus snel duidelijk dat ze Oekraïense vluchtelingen wilden gaan opvangen. En dan? Tonnie: Op Facebook vond ik al snel de groep Oekraïne vluchtelingen.nl. Hier kwamen alle burgerinitiatieven en oproepen van vluchtelingen samen. In die groep verschenen directe oproepen van vluchtelingen. Bijvoorbeeld ‘we staan nu in Boedapest op het station voor de trein naar München en we verwachten over twee dagen in Nederland te zijn. Dat was dan van een moeder met een baby en een moeder met een meisje van 7. Ik heb hen laten weten wat ons aanbod was en een paar dagen later waren ze hier.”
Babyuitzet
“Volgens mij hoorden we zaterdag dat ze zouden komen en maandag kwamen ze aan. In die dagen zijn we als een dolle aan de slag te gaan om alle benodigde spullen in huis halen. Via allerlei groepen op Facebook kwam ik aan een Maxi Cosi, een kinderwagen, kinderbedjes. Ik heb zelfs nog gegoogled op wat je allemaal nodig hebt voor een babyuitzet”, lacht Tonnie. “Maar ook pannen en andere praktische dingen die mijn zoon had meegenomen toen hij uit huis ging.”
Hulp
“Daarbij hebben we ook heel veel hulp gekregen van vrienden, vrienden van vrienden en zelfs onbekenden die met spullen voor de deur stonden. Er waren mensen die zeiden ‘we gaan niks overmaken aan Giro 555, wij gaan jullie steunen; ‘wat heb je nodig?’. Een iemand kwam 10 pakken luiers brengen, een ander babyvoeding. Dat is ook wel een tip: ‘Je moet hulp durven vragen, want in je eentje is het echt teveel om te regelen…”
Een heel leven in een kofferbak…
“Tijdens de reis verliep alle communicatie via Facebook Messenger. Soms hadden ze wifi, soms niet. In Duitsland is alles heel goed geregeld wat dat betreft; daar zijn op de stations wifipoints ingericht en accu’s om de gsm op te laden. Er wordt eten verzorgd en er is begeleiding voor wie daar behoefte aan heeft. In Nederland zijn dat soort dingen allemaal nog niet geregeld. Na een lange reis kwamen ze dan aan in Aken. Met de baby op de arm, geen draagzak of buggy. Een groot koffer op wieltjes, een grote rugzak en het meisje van 7 met een klein koffertje. Bizar; dan realiseer je je dat hun hele leven op dat moment in een kofferbak past…”
De eerste dagen
“Na aankomst in Maastricht hebben we hen snel de ruimtes laten zien en toen hebben wij ons teruggetrokken. We hadden basisboodschappen gedaan, zodat ze zelf vooruit konden. En wifi is natuurlijk belangrijk voor ze; zodat ze kunnen communiceren met de dierbaren in hun thuisland. De volgende dag hebben we wel samen gegeten. Dan merk je wel dat taal een barrière is. Hun Engels is niet zo goed. Bij de communicatie tijdens de reis hebben ze waarschijnlijk veel gebruik gemaakt van Google Translate. Het is voldoende om basale afspraken te maken, maar je kunt niet echt dingen uitwisselen.”
Taal & afspraken
“Daarom heb ik al vrij snel iemand uitgenodigd die Oekraïens spreekt om meerdere dingen tegelijk met hen te kunnen bespreken en zodat zij ook hun vragen konden stellen. Daarvoor had ik een hele lijst met punten gemaakt. Heel praktisch; kun je bij je geld komen, werken je betaalpassen, heb je financiële ondersteuning nodig, hoe zit het met persoonlijke benodigdheden? Maar ook praktische afspraken rondom het verblijf hier in huis; we hoeven niet te weten waar je bent, je hoeft niet te zeggen of je wel of niet thuis bent. Wat dingen over ons dagritme qua werk, hobby’s, wanneer we naar bed gaan. Maar ook over hoe dingen in Nederland geregeld zijn rondom bijvoorbeeld afval, zuinig zijn met energie, dat kinderen in Nederland buiten op straat spelen.”
School
“Ik heb de buren verteld dat een meisje van 7 bij ons zou komen wonen. En inmiddels staan al regelmatig buurtkinderen aan de deur met de vraag of ze buiten kan komen spelen. Ze gaat ook al naar school in Nederland. Er zijn twee taalklassen in de stad. Toevallig kon ze nog mee in de groep op de Odaschool die in maart gestart is. Er zit nog een Oekraïens en een Russisch kindje bij haar in de klas. Via hen gaan ze op zaterdagmiddag naar de Rus-school in Wyck. Daar gebeurt van alles vanuit de Slavische cultuur; dansen, zingen, knutselen. En ook voor de ouders is het een contactmoment. Ik wist niet dat dit aanbod er was, maar kennelijk bestaat dit initiatief in Eindhoven ook.”
Zoeken
“En zo is dat met heel veel dingen; ik heb de indruk dat voor vluchtelingen die in het MECC verblijven heel veel georganiseerd wordt en dat er nauwelijks aandacht is voor de groep vluchtelingen die bij particulieren verblijft. Het aanbod vanuit het MECC is voor deze groep niet toegankelijk. En als opvanggezinnen moeten we alles zelf uitzoeken. Bij de instanties worden we van het kastje naar de muur gestuurd. Ik heb daarom op Facebook zelf maar een groep opgestart ‘Oekraïne Maastricht’, waar we onderling tips kunnen uitwisselen. Die groep telt inmiddels al ruim 80 leden. Ik denk dat er in Nederland veel meer mensen particulier worden opgevangen dan men vermoedt. Het wordt ook nog niet geregistreerd namelijk…”
Regeldingen
“Waar je tegenaan loopt? Van alles; in ons geval moest het baby’tje de DKTP-prik krijgen bijvoorbeeld. Dan bel je met de GGD en hoor je eerst ‘oh ja hoor, komt goed, ik ga het even bespreken’. En dan bellen ze later terug dat men het toch graag gedegen wil gaan aanpakken en dat we pas welkom zijn als men alles officieel geregeld heeft voor deze groep. Of een afspraak maken bij de huisarts, wat dan volgens de assistente alleen kan als ze verzekerd zijn en een BSN-nummer hebben. Artsen zijn vaak niet op de hoogte van de regelingen die er zijn om subsidie te krijgen voor deze patiëntengroep. Maar ook het inschrijven bij de gemeente bleek een hele opgave, omdat de kinderen geen paspoort hebben. Nu hoorden we onlangs dat de geboortebewijzen vertaald moeten worden door een beëdigd vertaler. Er zijn ook gemeenten die zeggen ‘dat hoeft niet’ of ‘wij regelen de vertaling’. En zo zie je dat elke gemeente het op een andere manier regelt.”
Goede dingen
“Maar er gebeuren ook hele mooie dingen hoor. Zo biedt Kringloop Maastricht bijvoorbeeld gratis kleding aan op vertoon van hun paspoort. En ook de Babybank in Maastricht was heel behulpzaam; daar kon men gewoon gaan uitzoeken. Men mag gratis reizen met de bussen van Arriva op vertoon van hun paspoort. Kappers die een actie doen en gratis knippen. Sportactiviteiten die worden georganiseerd voor kinderen…”
Bedrukt
“Wat denk ik ook nog belangrijk is voor mensen om zich te realiseren voordat ze hieraan beginnen, is dat de mensen die je over de vloer krijgt wel heel dankbaar zijn, maar dat je ook gasten in huis haalt die niet blij zijn. Je kunt proberen om het zo makkelijk en fijn mogelijk voor ze te maken. Maar de aanleiding waarom ze hier zijn is natuurlijk niet leuk. Je merkt dat ze wel proberen om blij te zijn en te lachen als je iets leuks onderneemt. Maar ze zijn toch bedrukt en bezorgd over wat er gebeurt in hun land en over de dierbaren die ze hebben achtergelaten.”
Toekomst
“De dames die wij opvangen zijn allebei psycholoog. Ze hebben samen een praktijk en ondersteunen via Teams nog hun cliënten in Oekraïne. Het contact leggen met hun land gaat vooralsnog vrij goed. Het meisje heeft de eerste dagen zelfs nog online les gevolgd bij haar eigen school. En ook is er contact met de kinderarts voor het baby’tje.
Ik heb de indruk dat deze mama het ook zwaarder heeft dan de andere. Ze is natuurlijk nog volop aan het ontzwangeren. Ze heeft een zware bevalling gehad, naar ik heb begrepen. En is nu natuurlijk toch alleen verantwoordelijk voor de zorg voor het kleintje; alle nachtvoedingen. Maar ook de eerste keren; tandjes, leren kruipen, waar haar man niet bij kan zijn. De bezorgdheid over zijn welzijn. De andere dame is gescheiden en lijkt iets meer ontspannen te zijn. Ik kan me voorstellen dat voor haar het perspectief dat het misschien allemaal wat langer gaat duren ook makkelijker is. Uiteindelijk weet niemand hoe het zich zal ontvouwen en is het toch ook een kwestie van in het hier en nu leven…”
Handige websites & Facebookgroepen
Websites
De site om mee te starten als je informatie zoekt over hulp aan/voor Oekraïense vluchtelingen
De officiële instantie die particuliere opvang reguleert mocht je daarvoor kiezen:
