Als de temperaturen weer langzaam stijgen en iedereen meer naar buiten gaat, komen de waarschuwingsberichten via verschillende kanalen weer binnen: “Pas op voor teken!”. Mensen die huisdieren hebben zoals een hond of een kat zullen teken wel vaker hebben gezien. Teken zitten namelijk in de natuur en je huisdier is een makkelijk ‘lopend buffet’ als deze door de planten struint. Maar wat is een teek nu eigenlijk en waarom worden we er elk jaar weer aan herinnert dat we moeten opletten of we geen tekenbeet hebben opgelopen? In dit artikel vertellen we je alles over de teek, de ziekte van Lyme en welke voorzorgmaatregelen je kunt treffen.

Wat is een teek en hoe ziet een teek eruit?

Een teek is een platte spinachtige parasiet; wat wil zeggen dat ze leven van het bloed van dieren maar als het zo uitkomt ook van mensen. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen. Daar leven ze in hoog gras en tussen bladeren. Teken zijn heel klein, soms niet groter dan een speldenknopje. Een niet volgezogen teek is ongeveer tussen de 1 en 3 millimeter groot. Een volgezogen teek kan wel 1 centimeter worden. Teken hebben meestal een donkerbruine kleur, maar soms ook grijzig of rood. Als ze opzwellen worden ze meestal meer grijzig-beige. Een teek valt onder de spinachtigen en heeft dan ook 8 pootjes. Behalve in het stadium van de larve, dan heeft het er nog maar zes. De teek heeft 4 levensfases: Ei, larve, nimf en volwassen teek.

Waarom je moet oppassen voor teken?

Teken kunnen de zieke van Lyme veroorzaken. Een ziekte die vervelende klachten kan veroorzaken, vooral als je er niet snel genoeg bij bent. We zullen uitleggen hoe het oplopen van de bacterie in zijn werk gaat en wat de gevolgen kunnen zijn.

Besmetting met de Lyme-bacterie

Zoals hierboven beschreven, heeft een teek 4 levensfases. In de laatste drie fases van zijn leven heeft een teek bloed nodig om te groeien. Dat is het moment dat ze op zoek gaan naar een (klein) dier of mens: de gastheer. Als deze gastheer besmet is met de lyme-bacterie (de bacterie Borrelia burgdorferi), kan de teek ook besmet raken. Teken dragen dus niet van nature de lyme-bacterie met zich mee maar lopen dit op door het bloed op te zuigen van een besmette gastheer.

Als de teek is volgezogen laat hij zich weer op de grond vallen en leeft hij verder op de bodem tussen gras en bladeren. De teek ontwikkelt zich daar verder naar de volgende levensfase. Vervolgens heeft hij weer bloed nodig en gaat de teek weer op zoek naar een bloedmaaltijd. Als de teek besmet is geraakt met de lyme-bacterie dan kan hij op dat moment de bacterie ook overbrengen op zijn gastheer. Vooral nimfen en volwassen vrouwtjesteken kunnen de ziekte van Lyme overbrengen. De volwassen vrouwtjesteken leggen vervolgens eitjes en gaan dood. De eitjes zijn niet besmet.

Ongeveer 1 op de 5 teken dragen de bacterie met zich mee. Wat fijn is om te weten is dat niet elke besmette teek het virus overdraagt op zijn gastheer.

De ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme wordt dus veroorzaakt door de Borrelia burgdorferi bacterie. Ben je besmet geraakt met de ziekte van Lyme, dan kun je last krijgen van een vlek of kring rondom de plek van de tekenbeet. Andere mogelijke verschijnselen zijn koorts en eventueel spier- en gewrichtspijn. Op lange termijn krijg je soms andere huidklachten, zenuwklachten, gewrichtsklachten of hartklachten. In Nederland vinden er jaarlijks zo’n miljoen tekenbeten plaats. 2 op de 100 mensen met een beet krijgen ook echt de ziekte van Lyme; ongeveer 27000 in totaal. De ziekte van Lyme wordt behandeld met antibiotica. Door zo snel mogelijk te behandelen, verklein je de kans op langdurige klachten.

Hoe beschermen je jezelf en je kind tegen teken?

Teken worden vaak geassocieerd met de lente of zomer, maar het tekenseizoen loopt ongeveer van maart tot en met oktober; dan zijn ze het meest actief. Het is wel zo dat het risico op een tekenbeet groter wordt bij mooi weer omdat we meer naar buiten gaan en minder bedekt zijn. Je zou natuurlijk de plekken zoals bossen, weilanden, parken, tuinen en duinen kunnen vermijden, ware het niet dat naar buiten gaan en in de natuur zijn gezond is. De meeste kinderen vinden het ook heerlijk om buiten te spelen: huttenbouwen, voetballen, verstoppertje spelen, naar de speeltuin gaan, of in bomen te klimmen… Laat teken jezelf en je kind dus niet tegenhouden! Wees wel verstandig en alert.

Met de volgende voorzorgsmaatregelen kun je de risico’s op tekenbeten verminderen:

• Wees bewust van de plekken waar teken zich graag ophouden.
• Zorg dat je op de wandelpaden blijft en niet door de planten en struiken gaat struinen.
• Trek kleding aan waardoor het voor een teek lastiger is om tot op je huid te komen: dichte schoenen, lange sokken, een lange broek, een shirt met lange mouwen en bijvoorbeeld een pet.
• Een lichte kleur kleding maakt het makkelijker om een donkere teek op te merken.
• Stop je broek in je sokken en je shirt in je broek.
• Als je lange haren hebt, draag deze dan in een staart.
• Je kunt eventueel een middel met DEET gebruiken, maar lees goed de gebruiksaanwijzing, zeker als je het voor je kind wilt gebruiken.

Deze tips bieden geen garantie dat je geen tekenbeet oploopt. Daarnaast zijn ze niet altijd even praktisch uit te voeren, zeker niet bij kinderen! Zie je je kind bijvoorbeeld in hartje zomer al het bos in gaan met lange broek, sokken en lange mouwen?! Het blijft dan ook belangrijk om het lichaam van je kind en van jezelf grondig te controleren op teken als je in de natuur bent geweest.

Wil je het risico op tekenbeten bij jou in de buurt inschatten? Kijk dan eens op de tekenradar. Hierop is voor een periode van 10 dagen vooruit de activiteit van nimfen in Nederland te volgen.

Hoe controleer je op teken(beten)?

Ben je met je kind in de natuur geweest? Check dan voor je naar huis gaat je kleding op lopende teken. Deze kun je gewoon vastpakken en weggooien. Of als je durft kun je hem net je nagel dooddrukken. Doe bij thuiskomst je kleding in de was, om te voorkomen dat een eventueel binnengeslopen teek alsnog de weg naar je lichaam vindt. Het advies is te wassen op 60 graden of de kleding in de droger te doen om eventuele teken te doden.

Vervolgens is het lichaam aan de beurt. Een teek zit graag op warme, vochtige plekken op het lichaam. Controleer daarom met extra aandacht de volgende plekken op het lichaam: liezen, knieholtes, oksels, bilspleet, de randen van het ondergoed, achter de oren en rond de haargrens in de nek en eventueel de scheiding. Bij kinderen zitten teken vaker op het hoofd dan bij volwassenen. Als de teek niet snel genoeg een van deze lievelingsplekjes vindt, neemt hij al rap genoegen met een andere plek. De teek kan uiteindelijk dus overal zitten. Controleer daarom uitgebreid je hele lichaam en dat van je kind. Je kunt eventueel een spiegel gebruiken voor lastige plekjes.

Een tekenbeet, wat nu?

Het kan natuurlijk zijn dat je, ondanks de genomen voorzorgsmaatregelen, een tekenbeet ontdekt. En hoewel je misschien paniek voelt opkomen is het belangrijk rustig te blijven, zeker als je er een ontdekt bij je kind. Je wilt je kind niet de stuipen op het lijf jagen ;-). Het is belangrijk de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Hoe langer hij al in de huid zit, hoe groter de kans is dat de teek ziekteverwekkers over heeft kunnen dragen.

Hoe verwijder ik een teek?

Heeft je kind of jijzelf een teek opgelopen, blijf dan vooral zelf kalm en voer de volgende stappen uit om de teek correct te verwijderen:

• Ontsmet de teek NIET voordat je hem weghaalt.
• Neem een puntig pincet waarmee je de teek goed bij de kop kunt vastpakken. Er zijn ook andere tekenverwijderaars te koop, bijvoorbeeld bij de drogist of apotheek. Gebruik het product volgens de gebruiksaanwijzing. Je kunt een vergrootglas gebruiken om de teek op je huid beter te zien.
• Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop beet en trek hem er langzaam uit. Blijft er een stukje van de kop van de teek in de huid achter? Dat is ongevaarlijk. Dat komt er vanzelf weer uit, net als bij een splinter.
• Ontsmet het beetwondje (dus nádat je de teek hebt verwijderd) met 70% alcohol of jodium.
• Schrijf de datum en de plaats op het lichaam waar je gebeten bent op.
• Houd de huid rondom de beet drie maanden in de gaten. Let op het ontstaan van een rode ring of andere klachten die kunnen duiden op de ziekte van Lyme.

Wanneer moet ik naar de huisarts?

Als je de teek binnen 24 uur heb verwijderd dan is de kans heel klein dat je de ziekte van Lyme hebt opgelopen. Je hoeft dan ook niet naar de huisarts of medicijnen te nemen. Wanneer is het wel verstandig of noodzakelijk om zo snel mogelijk contact op te nemen met je huisarts?

• Als het je niet zelf lukt om de teek te verwijderen.
• Wanneer je denkt dat de teek al meer dan 24 uur in de huid vastzit, overleg dan met de huisarts of behandeling nodig is.
• Er ontstaat een rode kring of vlek op de huid die groter wordt.
• Je krijgt klachten zoals koorts, hoofdpijn, moeheid en spierpijn.
• Ook als je last krijgt van een of meerdere pijnlijke gewrichten.
• Zenuwklachten zoals tintelingen en gevoelloosheid of krachtverlies.

Tekencheck: Jong geleerd is oud gedaan

Tekenbeten wil je dus zoveel mogelijk vermijden. Maar met gepaste alertheid en de genoemde voorzorgsmaatregelen hoef je echt niet de natuur en buitenlucht te mijden! Het risico op ziektes is klein als een teek binnen 24 uur wordt verwijderd. Leer je kind daarom van jongs af aan een ‘tekencheck’ te doen. Is je kind nog jong dan doe je dat als ouder volledig zelf. Laat je kind op een gegeven moment wel zelf meezoeken. Dan raakt hij er aan gewend. En hoe ouder je kind wordt hoe meer verantwoordelijkheid je hem of haar kunt geven, totdat hij of zij dit helemaal zelf kan.

Dus onthoud: Heeft je kind lekker buiten gespeeld in bijvoorbeeld het bos, een tuin of de duinen? ‘s Avonds voor het douchen of voor het aantrekken van de pyjama…Tekencheck! 🙂

Bronnen:

• RIVM.nl;
• KiiND;
• Tekenradar;
• Week van de teek.

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.