Naarmate een kind ouder wordt, worden sociale vaardigheden steeds belangrijker. Ze helpen bij het aangaan van contacten en vriendschappen, het samenwerken met anderen en dragen daarmee ook bij aan het opbouwen van zelfvertrouwen. Maar wat verstaan we eigenlijk precies onder sociale vaardigheden? Waarom zijn ze zo belangrijk en hoe verloopt de ontwikkeling van sociale vaardigheden eigenlijk door de verschillende leeftijdsfasen heen? Dat lees je in dit artikel! In het vervolgartikel vind je tips om de sociale vaardigheden van je kind te stimuleren. 

Wat zijn sociale vaardigheden?

Sociale vaardigheden worden omschreven als gedragingen en communicatievormen die mensen (of in dit geval kinderen) helpen om succesvol te communiceren en interactie te hebben met anderen. Er is een heel breed scala aan vaardigheden die kinderen – naarmate ze ouder worden – moeten ontwikkelen, die allemaal bijdragen aan het opbouwen van sterke sociale vaardigheden. Hieronder vind je een opsomming:

Communicatievaardigheden

Sociale vaardigheden beginnen bij het ontwikkelen van communicatievaardigheden. Hierbij gaat het niet alleen over het op een goede manier kunnen verwoorden van de eigen gedachten en gevoelens, maar ook om het kunnen luisteren naar en aandacht geven aan wat anderen zeggen. Ook het juist kunnen interpreteren van non-verbale communicatie (lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en oogcontact), maakt deel uit van de communicatievaardigheden die vereist zijn voor het ontwikkelen van sterke sociale vaardigheden.

Empathie & omgaan met emoties

Bij empathie gaat het om het vermogen zich te kunnen inleven in de gevoelens of het perspectief van een ander en hier vervolgens op een goede manier op te kunnen reageren. Hierin is het ook belangrijk dat kinderen signalen van ‘spanning of conflict’ in een interactie leren herkennen. Kan je kind bijvoorbeeld zien als een ander kind zich ongemakkelijk voelt en daar zijn/haar gedrag op aanpassen?

Regulatie van de eigen emoties

Sociale vaardigheden gaan niet alleen over het omgaan met de emotie van de ander, maar zeker ook over het kunnen reguleren van de eigen emoties. Zaken die daarbij belangrijk zijn, zijn impulscontrole (niet direct boos worden, of iets afpakken wat je zelf wil hebben), frustratietolerantie (geduldig kunnen omgaan met situaties die niet meteen gaan zoals gewenst) en ook emoties kunnen uiten op een gepaste manier.

>> Lees ook: Leer je kind in 6 stappen zijn boosheid te beheersen en woedeaanvallen te voorkomen

Begrip van sociale normen

Een belangrijke voorwaarde voor het ontwikkelen van sterke sociale vaardigheden, is een goed begrip van bepaalde sociale normen. Denk aan beleefdheidsvormen, zoals ‘alsjeblieft’ en ‘dank je wel’ zeggen. Maar ook het kunnen wachten op je beurt; geduld hebben om een ander de ruimte te geven. En de vaardigheid om je aan bepaalde regels en afspraken te houden (bijvoorbeeld tijdens een spel of in de klas) maken deel uit van de sociale vaardigheden van een kind.

Vriendschappen opbouwen en onderhouden

Dit is misschien het aspect waar je als eerste aan denkt, als het gaat over sociale vaardigheden; het vermogen om vriendschappen op te bouwen en te onderhouden. Dit vraagt om de vaardigheid om een gesprekje te beginnen of een ander kind uit te nodigen om mee te spelen. Ook vriendelijkheid is daarin belangrijk; dat je kind een basishouding heeft van aardig en behulpzaam zijn naar anderen. Bij het opbouwen en onderhouden van vriendschappen hoort echter ook het kunnen omgaan met afwijzing; begrijpen dat dit erbij kan horen en hiermee om kunnen gaan zonder boos te worden. 

>> Lees ook: 6 tips voor als je kind weinig of geen vriendjes heeft

Samenwerken

Al op heel jonge leeftijd maakt ‘samenwerken’ een belangrijk deel uit van de sociale vaardigheden van een kind. Dat begint bij het leren om speelgoed of aandacht te delen met anderen. Wanneer kinderen wat ouder zijn, heeft samenwerken veel meer betrekking op het vermogen om in een groep te werken aan een gezamenlijk doel, zoals het bouwen van iets of een spel spelen. Ook het kunnen omgaan met verschillende rollen in een groep is iets wat kinderen dan moeten leren.

Omgaan met conflicten

Een ander belangrijk aspect van sociale vaardigheden is het vermogen om op een goede manier te kunnen omgaan met conflicten. Kinderen moeten leren om ‘problemen’ te bespreken; wat is er gebeurd en waarom is daardoor een ‘probleem‘ ontstaan?. Ook moeten ze – in het zoeken naar een oplossing – leren onderhandelen over een weg die voor alle partijen acceptabel is. Ten slotte is het ook belangrijk dat kinderen leren om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag en excuses kunnen maken als ze iets verkeerd hebben gedaan.

>> Lees ook: 4 tips voor als je kind vaak ruzie heeft

Kritisch denken en sociale situaties beoordelen

Een laatste aspect van sociale vaardigheden is het vermogen om kritisch na te denken en sociale situaties te beoordelen. Dit wordt steeds belangrijker naarmate je kind ouder en zelfstandiger wordt. Dan moet het steeds meer zelf oplossingen kunnen bedenken voor sociale uitdagingen. Ook het weerstaan van groepsdruk; nee kunnen zeggen is een belangrijk onderdeel hiervan.

Kortom: wanneer we het hebben over sociale vaardigheden, hebben we het dus over een heel pallet aan gedragingen en communicatieve vermogens, die zich natuurlijk niet allemaal tegelijkertijd ontwikkelen. Daarom gaan we later in dit artikel verder in op het verloop van de ontwikkeling van sociale vaardigheden over de verschillende leeftijdsfasen van een kind. Dat geeft inzicht in welke zaken je wel of niet zou mogen verwachten van een kind op sociaal gebied op grond van zijn/haar leeftijd. Maar eerst staan we kort stil bij het belang van het ontwikkelen van sterke sociale vaardigheden.

Waarom zijn goede sociale vaardigheden belangrijk?

Uit onderzoek blijkt dat sterke sociale vaardigheden bijdragen aan het gevoel van zelfvertrouwen en welzijn van een kind. Kinderen die deze vaardigheden beheersen, kunnen makkelijker vrienden maken en behouden. Ze leren beter samenwerken in groepssituaties, zoals op school of bij hobby’s. Ze voelen zich meer verbonden met anderen, wat een positief effect heeft op hun mentale gezondheid. En het hebben van goed ontwikkelde sociale vaardigheden draagt ook bij aan het vergroten van de kans om succesvol te zijn in hun latere leven, zowel sociaal als professioneel.

De ontwikkeling van sociale vaardigheden per levensfase

De sociale vaardigheden van kinderen ontwikkelen zich niet in één keer. Dit is een proces dat doorloopt over de verschillende leeftijdsfasen; van peuter, naar schoolkind tot puber. Met de opmerking dat elk kind zich natuurlijk in zijn eigen tempo ontwikkelt, delen we hieronder een overzicht van een aantal algemene mijlpalen in de sociale ontwikkeling, die je kunt verwachten per leeftijdsfase

De sociale ontwikkeling van peuters en kleuters

• Wat kun je verwachten?
  • Peuters beginnen te begrijpen wat delen is, maar vinden het nog lastig om dit consequent toe te passen.
  • Kleuters ontwikkelen het vermogen om samen te spelen en simpele regels te volgen in spelletjes.
  • Ze leren emoties beter te herkennen, maar hebben nog moeite om hun eigen gevoelens te beheersen.
• Focus: Ontwikkelen van geduld, leren delen en eenvoudige sociale interacties zoals samen spelen.

>> Lees ook: 7 tips om je peuter het samen spelen te leren

De sociale ontwikkeling van kinderen van 6-8 jaar

• Wat kun je verwachten?
  • Kinderen in deze leeftijd beginnen echte vriendschappen te ontwikkelen, gebaseerd op wederzijds vertrouwen en gedeelde interesses.
  • Ze begrijpen steeds beter hoe hun gedrag anderen beïnvloedt en ze leren omgaan met sociale regels.
  • In deze fase gaan kinderen steeds meer goedkeuring van leeftijdsgenootjes zoeken en kunnen ze gevoelig zijn voor kritiek.
• Focus: Samenwerken in groepen, het oplossen van kleine conflicten en empathie ontwikkelen.

De sociale ontwikkeling van kinderen van 8-10 jaar

• Wat kun je verwachten?
  • Kinderen beginnen complexere sociale situaties te begrijpen en leren beter omgaan met emoties.
  • Vriendschappen worden hechter en kinderen zoeken vaak naar exclusiviteit binnen hun vriendengroep.
  • Ze ontwikkelen een sterker gevoel voor rechtvaardigheid en morele kwesties.
• Focus: Het oplossen van conflicten op een constructieve manier en leren omgaan met teleurstellingen in sociale situaties.

>> Lees ook: 6 tips om je kind te leren omgaan met teleurstelling

De sociale ontwikkeling van pre-pubers (10-12 jaar)

• Wat kun je verwachten?
  • Pre-pubers worden zelfstandiger en zijn meer geïnteresseerd in het ontwikkelen van hun eigen identiteit binnen een groep.
  • Ze beginnen meer belang te hechten aan vriendschappen en groepsacceptatie, wat kan leiden tot groepsdruk.
  • Ze kunnen kritischer worden tegenover zichzelf en anderen.
• Focus: Zelfvertrouwen versterken, omgaan met groepsdruk en het herkennen van gezonde vriendschappen.

>> Lees ook: 7x zo stimuleer je het gevoel van zelfvertrouwen bij je kind!

De sociale ontwikkeling van pubers (12-15 jaar)

• Wat kun je verwachten?
  • Pubers zoeken naar autonomie en experimenteren met sociale rollen binnen vriendengroepen.
  • Sociale acceptatie wordt een belangrijke bron van zelfvertrouwen, en afwijzing kan extra hard aankomen.
  • Ze ontwikkelen meer complexe empathie en leren andere perspectieven beter begrijpen.
• Focus: Leren omgaan met sociale druk, emotionele communicatie en balans vinden tussen persoonlijke waarden en groepsnormen.

>> Lees ook: Onzekerheid bij pubers, wat kun je eraan doen? 5 tips!

De sociale ontwikkeling van jongeren (15-18 jaar)

•  Wat kun je verwachten?
  • Jongeren beginnen relaties op te bouwen die dieper en intiemer zijn, zowel vriendschappelijk als romantisch.
  • Ze worden beter in staat om langdurige conflicten op te lossen en emotionele steun te bieden aan anderen.
  • Ze werken aan hun sociale identiteit en het vinden van hun plaats in de samenleving.
• Focus: Emotionele volwassenheid, het opbouwen van hechte relaties en het omgaan met verantwoordelijkheden in sociale situaties.

We hopen je met dit artikel wat meer inzicht te hebben gegeven in de ontwikkeling van sociale vaardigheden bij kinderen. Wil je meer weten over hoe je de sociale vaardigheden van je kind kunt stimuleren? Lees dan het artikel ‘Tips voor ouders om de sociale vaardigheden van hun kind te stimuleren’. Heb je een specifieke vraag of zou je graag even sparren over de sociale ontwikkeling van jouw kind? Maak dan gebruik van ons wekelijkse chatspreekuur; elke maandag- en dinsdagavond tussen 20.00 en 21.30 uur via www.cjg043.nl/chat/.

Bronnen:

• NJI;
• Kijk op Ontwikkeling;
• Gezonde Kinderopvang.

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.