7 TIPS VOOR LEERKRACHTEN IN HET OMGAAN MET PESTEN

In gesprek met Marlies Kraan
In gesprek met Marlies KraanVan Kanjerkraan Praktijk voor Orthopedagogiek Epen

In 2018 was het thema van de landelijke Week tegen Pesten ‘Laat je Zien!’. Een oproep aan alle leerkrachten om te investeren in écht contact met kinderen. Om daarmee vertrouwen te winnen en de drempel voor leerlingen om de leerkracht te betrekken als er sprake is van pestproblematiek te verlagen. Op dit moment durven leerlingen slechts in 4% van de pestgevallen naar de leerkracht te stappen om te vertellen wat er zich afspeelt in de klas. Dat is veel te weinig en moet anders!

Wij gingen in gesprek over dit thema met Marlies Kraan van Kanjerkraan, Praktijk voor Orthopedagogiek in Epen. In deze praktijk wordt gewerkt vanuit de visie van de Kanjertraining. In dit artikel lees je hoe het gedachtegoed en de methodiek van de Kanjertraining kan helpen om pestproblematiek te voorkomen. Hieronder een aantal concrete tips van Marlies Kraan voor leerkrachten in het omgaan met pesten.

Tip 1: Neem het serieus

Als er signalen van pesten komen, ga op onderzoek uit. Ga gesprekken aan, met kinderen apart of in kleine groepen. Vraag kinderen ‘zie jij dat ook gebeuren?’ of ‘wie of wat zou kunnen helpen als het nog een keertje gebeurt?’. Vertel kinderen dat ze geen klikspaan zijn als ze iets komen melden. En dat kinderen die gepest worden hulp nodig hebben, maar dat jij als leerkracht niets kunt doen als je het niet ziet of weet. Wat daarbij wel heel cruciaal is, is dat je de signalen die je krijgt goed terugpakt met de groep. Anders worden de melders alsnog ‘klikspanen’ en zijn zij het volgende slachtoffer voor de pestkoppen.

Tip 2: Wees alert

Zorg dat je voortdurend oplet op wat er in je klas gebeurt. Tijdens de lessen, in de pauzes op het schoolplein of in de gymzaal. Maar zeker ook als de klas zelfstandig aan het werk is. Gebruik die tijd niet om je mails bij te werken, maar zorg dat je ziet wat er in de groep gebeurt. Hoe is de dynamiek? Wie heeft welke rol? Daar kun je zoveel waardevolle informatie uithalen, die je vervolgens weer kunt gebruiken als ingang voor je gesprekjes met leerlingen of met de klas. Bevraag kinderen op hun gedrag en maak ze bewust van de gevolgen daarvan. Laat ze zien dat ze een keuze hebben en ander gedrag vaak veel meer positieve reacties oplevert.

Tip 3: Investeer in de relatie met je leerlingen

De relatie die je onderhoudt met alle individuele leerlingen in je klas is zo bepalend voor de sfeer in de groep. Werk aan die relatie door regelmatig 1-op-1-gesprekjes te voeren met kinderen die dat nodig hebben. Toon interesse, vertel ook eens iets over je zelf. Bouw aan de relatie en van daaruit kun je vervolgens ook veel makkelijker in gesprek gaan over bepaald gedrag. Je zult zien dat kinderen dan op een gegeven moment ook ‘voor jou’ hun gedrag aanpassen en daarmee uiteindelijk dus ook voor zichzelf. Maar vergeet ook zeker de kinderen die je nooit hoort niet! Soms kunnen bij dat soort kinderen ook depressieve klachten spelen.

Tip 4: Voer gesprekken met je klas

Naast de individuele gesprekken met leerlingen, is het ook belangrijk om zo nu en dan gesprekken met de hele klas te voeren. Bijvoorbeeld over of er een groepsapp is voor de klas en wat daarop gebeurt. Hoe men dat ervaart en of er ook weleens vervelende dingen zijn voorgevallen. Het is belangrijk dat kinderen de ruimte voelen om te melden als er online iets gebeurt dat niet gepast is. Digitaal pesten heeft vaak namelijk een grotere impact dan pesten op het schoolplein. Dit komt doordat het kind de vervelende tekst steeds opnieuw kan teruglezen, wat van invloed kan zijn op het zelfbeeld en zelfvertrouwen. Ook is de impact vaak groter doordat pesters en meelopers online makkelijker kwetsende dingen durven te zeggen en het publiek online doorgaans ook groter is. Je kunt zo’n groepsgesprekken ook gebruiken om samen een groepsapp vorm te geven waar jij als leerkracht ook deel van uitmaakt en die op een positieve manier gebruikt wordt. Zo krijgen kinderen meteen ook een voorbeeld van hoe je op een goede manier contact maakt in de digitale wereld.

Tip 5: Wees je bewust van je eigen rol

Als leerkracht heb je een heel bepalende rol in de positionering van bepaalde kinderen in de klas. Door het kind dat moeite heeft met rekenen bijvoorbeeld steeds voor het bord te zetten om sommen te maken, zet je zo’n kind letterlijk en figuurlijk neer als ‘de dombo met rekenen’. Wat een voedingsbodem kan zijn voor pestgedrag. Of door het ongeremde kind ten overstaan van de klas aan te spreken op z’n negatieve gedrag, bevestig je het kind ten opzichte van de groep in die rol.

Tip 6: Focus op het gewenste gedrag

We zijn vaak geneigd om vooral te focussen op het ongewenste gedrag. Terwijl het bij kinderen vaak veel effectiever is om te benoemen wat je liever wil. En leer de klas ook om elkaar op die manier aan te spreken. ‘Kom in ons groepje erbij zitten, maar we willen wel ons werk goed kunnen doen’, kan een prima afspraak zijn. Die ook veel beter werkt dan de druktemakers bij elkaar achter in de klas te zetten, zodat de rest er geen last van heeft. Want juist als kinderen de overtuiging hebben dat ze toch nooit iets goed kunnen doen, gaan ze zitten klieren.

Tip 7: Betrek ouders

Als er sprake is van pestproblematiek, zorg dan dat je ouders erbij betrekt. Je kunt zoiets namelijk niet alleen oplossen. Het is belangrijk dat ouders, van zowel het pestslachtoffer als de pester, weten wat er gebeurt en waar hun kind mee bezig is. En dat je met alle betrokkenen in gesprek kunt gaan over hoe hier samen uit te komen op een goede manier. Ouders spelen een belangrijke rol bij het aanleren van ander gedrag bij hun kind. Want dat is uiteindelijk toch waar het om gaat bij dit soort dingen; het aanleren van sociale vaardigheden.

Onderwijs is topsport

Tot slot: onderwijs is topsport. Als je als leerkracht ook aandacht wil hebben voor de groepsdynamiek in de klas en je je leerlingen hierin echt wil begeleiden, moet je er de hele dag écht zijn, met 100% aandacht. En als die tijd er niet is of als je het gevoel hebt dat de problematiek je kennis en ervaring te boven gaat, roep dan de hulp van professionals in! Er zijn genoeg praktijken die kunnen helpen, want je kunt nu eenmaal ook niet alles als leerkracht!

Meer weten?

Lees ook het interview ‘Pesten pak je samen aan! met Marlies Kraan.

Meer informatie over de Kanjerkraan vind je op: www.kanjerkraan.nl. En voor meer informatie over de Kanjertraining kun je terecht op: www.kanjertraining.nl.