‘Nu Niet Zwanger’ is een programma van de GGD dat zich richt op het bespreekbaar maken van de thema’s kinderwens, seksualiteit en anticonceptie bij ‘kwetsbare’ vrouwen of stellen. Vrouwen die kampen met allerlei problemen zoals bijvoorbeeld verslaving of schuldenproblematiek, vrouwen die dakloos zijn, of van wie eerder een (of meerdere) kind(eren) uit huis werd(en) geplaatst.

Sinds januari 2019 is het programma ‘Nu Niet Zwanger’ dat al in zo’n 50 andere gemeenten in Nederland loopt, ook actief in Zuid-Limburg. Tot op heden hebben zo’n 60 vrouwen/stellen gebruik gemaakt van het programma. Net als ‘Voorzorg’ en ‘Stevig Ouderschap’ maakt ‘Nu Niet Zwanger’ deel uit van het landelijke actieprogramma ‘Kansrijke Start’. Projectleider Renee Klaassen en ‘Nu Niet Zwanger-verpleegkundige’ Desi Hollman vertellen over dit succesvolle initiatief!

Terug naar het begin…

“Misschien goed om eerst iets te vertellen over hoe ‘Nu Niet Zwanger’ ontstaan is?”, opent Renee het gesprek. “Het programma is namelijk in 2014 ontwikkeld door een Connie Rijlaardam, OGGZ-verpleegkundige, in Tilburg. Zij zat aan tafel met zeven verschillende hulpverleners, voor een mevrouw, die voor de tweede keer in twee jaar tijd zwanger was. Het eerste kindje was uit huis geplaatst, omdat de betreffende mevrouw dakloos en drugsverslaafd was. En nu zat men weer met dezelfde betrokkenen aan tafel, omdat ze opnieuw zwanger was. Kennelijk had niemand van de betrokken hulpverleners zich verantwoordelijk gevoeld om de onderwerpen kinderwens, seksualiteit en anticonceptie met haar te bespreken. En dit bleek geen op zichzelf staand voorval te zijn. Zodoende is die verpleegkundige gestart met een pilot, die heel succesvol verliep. Sindsdien zijn er verschillende steden en regio’s gestart met Nu Niet Zwanger. En nu dus ook onze regio!”

Een eerlijk gesprek

“Het doel van het programma ‘Nu Niet Zwanger’ is om (potentiële) ouders, vrouwen én mannen, te ondersteunen om de regie te nemen over hun kinderwens. Dit doen we door het gesprek aan te gaan over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie’ vertelt Desi. “Het is niet ons doel om mensen hun kinderwens af te pakken, maar wel om hen te laten inzien dat het misschien beter past op een later moment. Zodat men eerst het leven weer wat terug op de rit kan krijgen. Door bijvoorbeeld die schulden aan te pakken of een opleiding te volgen. Eigenlijk willen we deze vrouwen eerst weer meer grip laten krijgen op hun leven, zodat andere dingen ook makkelijker gaan. Want doorgaans nemen de problemen toch vaak toe als er een kindje komt als mensen al in een kwetsbare situatie bevinden. En dat wil je voorkomen…”

Aansluiten

“De kern van wat ik doe als ‘Nu Niet Zwanger-verpleegkundige’ is heel goed aansluiten bij de vrouw die ik tegenover me heb”, vervolgt Desi haar verhaal. “Ze worden – met toestemming – bij ons aangemeld door een van hun eigen hulpverleners. Daarna neem ik contact op en vraag of we het er een keertje over kunnen hebben. Thuis, op een openbare locatie, of tijdens een wandeling in het bos; het kan allemaal. We beginnen altijd bij het bespreken van een eventuele kinderwens. Veel vrouwen vinden dat heel prettig en vaak komt er ook een heel verhaal. Toch is dit een onderwerp dat vrijwel nooit aan bod komt, wat eigenlijk vreemd is, want hulpverleners bemoeien zich werkelijk met van alles! Soms heeft een vrouw er een uitgesproken mening over, dat ze geen (volgend) kind wil. Dan is het makkelijk. Maar soms blijken vrouwen wel degelijk een kinderwens te hebben. En dan ga je in gesprek over hoe zij op dit moment in het leven staat en probeer je daarin een stukje bewustwording te creëren. 

Ambivalentie bespreekbaar maken

“Op het moment dat een vrouw in een kwetsbare situatie wel een kinderwens heeft, gaan we de ambivalentie bespreken. Dan is het ‘ik hoor dat je graag een kindje wilt, maar er zijn ook schulden en er is al een kindje uithuisgeplaatst. Wat betekent dat voor jou en je baby?’. Of iemand is verslaafd aan drugs maar heeft ook een kinderwens. Wat betekent dat voor haar en haar baby? Welke gezondheidsrisico’s zijn er? Het is niet ons doel om iemand wat aan te praten, maar wel om het reëel te bekijken. Je hebt een kinderwens, maar hoe moet dat dan? Bij deze cases heb je meerdere gesprekken nodig. En als gaandeweg duidelijk wordt dat iemand echt heel graag een kindje wil, gaan we kijken wat dan nodig is. Bijvoorbeeld een verwijzing naar Voorzorg. We gaan hoe dan ook nooit een kinderwens bij iemand uit het hoofd praten. Het gaat erom aan te sluiten, anders kun je beter niet gaan!”, aldus Desi.

Regulier waar het regulier kan

Renee: “Wat ook nog belangrijk is om te vertellen, is dat een van de uitgangspunten van ‘Nu Niet Zwanger’ is dat je regulier werkt waar het regulier kan. Dus bij voorkeur gaat een hulpverlener die al in contact is met de betreffende cliënt(en) het gesprek aan om deze onderwerpen te bespreken. Vaak hebben deze mensen al contact met heel veel hulpverleners, dus je wil liefst niet nóg iemand erbij. Voor henzelf is het vaak ook fijner om hierover in gesprek te gaan met iemand die ze al kennen. Mocht die om welke reden dan ook niet haalbaar zijn, kan men ‘Nu Niet Zwanger’ inschakelen. We kunnen dan consultatief meedenken of de gesprekken of begeleiding rond dit thema overnemen.”

Deskundigheidsbevordering

“In dit kader is een belangrijk onderdeel van het programma ‘Nu Niet Zwanger’ dat we aandachtsfunctionarissen opleiden bij instanties die regelmatig in aanraking komen met onze doelgroep. Denk aan MEE, Leger des Heils, Vanget. Sinds januari hebben 18 professionals uit de regio de training tot aandachtsfunctionaris gevolgd. En we hopen dat dit aantal steeds verder gaat toenemen. We kunnen met ons ‘Nu Niet Zwanger’ team immers niet alle gesprekken zelf voeren. In deze gratis training van 3 uur en de landelijk ontwikkelde e-learning van 2.5 uur leren professionals hoe ze deze thema’s bespreekbaar kunnen maken. Ook leren ze over de verschillende vormen van anticonceptie. En er wordt stil gestaan bij hoe je dit thema in je eigen organisatie op de kaart kunt zetten. Hoe je collega’s kunt betrekken en ondersteunen bij het bespreekbaar maken van dit onderwerp. Ook organiseren we regelmatig intervisiebijeenkomsten voor professionals die de training gevolgd hebben.”

Bewustwording

“Naast deskundigheidsbevordering zetten we ook actief in op bewustwording bij hulpverleners dat dit onderwerp vrijwel nooit besproken wordt en dat dit eigenlijk een gemiste kans is. Zoals gezegd bemoeien hulverleners zich met van alles, waarom is het dan nog niet normaal om daar ook naar te vragen? Als je het wel hebt over zaken als schulden, verslaving. Dan is kinderwens toch een veel zachter onderwerp? Heel vaak komt er ook echt een mooi gesprek tot stand als je hierop insteekt. Voor een bewindvoerder bijvoorbeeld zou een eventuele kinderwens eigenlijk ook een onderwerp van gesprek moeten zijn, aangezien gezinsuitbreiding behoorlijke impact heeft op de financiële situatie. Wij hopen dat door bewustwording het steeds normaler wordt om ook deze thema’s bespreekbaar te maken. Het idee is dat wij dan als verpleegkundigen van ‘Nu Niet Zwanger’ enkel in beeld komen bij speciale cases, als er vraag is naar financiële vergoeding van anticonceptie of als men gebruik wil maken van ons netwerk van medisch specialisten (gynaecologen, verloskundigen).

Korte lijnen

Renee: “Vanuit het ‘Nu Niet Zwanger programma’ hebben we een breed netwerk opgebouwd in de regio met gynaecologen, huisartsen, verloskundigen en apotheken. We zien natuurlijk het liefste dat iemand naar de eigen huisarts gaat om anticonceptie te laten plaatsen, maar als dat niet kan of gaat, kunnen we snel schakelen met professionals uit ons netwerk. Het is fijn dat deze lijnen heel kort zijn, zodat je direct kunt schakelen en soms ook buiten kantooruren terecht kunt. Bij deze doelgroep kan dat echt het verschil maken. Vanuit het programma is er ook budget om de kosten die hierbij gemaakt worden indien nodig te vergoeden.”

Bij de hand

“En ook op praktisch gebied is er vanuit het programma de mogelijkheid om iemand, als dat nodig is,  letterlijk bij de hand te nemen”, vult Desi aan. “Om bijvoorbeeld samen naar de gynaecoloog te gaan of het spiraaltje te gaan ophalen bij de apotheek. Hoewel de trend tegenwoordig is om in te steken op eigen kracht en eigen regie, geldt bij deze vrouwen vaak dat ze zo kwetsbaar zijn, dat ze het gewoon niet zelf geregeld krijgen. In tegenstelling tot sommige andere hulpverleners hebben wij in dit kader de ruimte om te bieden wat nodig is. Je wil immers voorkomen dat iemand zwanger wordt omdat het reizen met OV zo’n issue is dat iemand het spiraaltje niet laat plaatsen.”

Meer weten of contact?

Ben je een professional en wil je meer weten over het programma ‘Nu Niet Zwanger’? Heb je interesse in het volgen van de gratis training tot aandachtsfunctionaris? Of heb je een case waarover je wil sparren met een ‘Nu Niet Zwanger-verpleegkundige’? Klik hier voor meer informatie!