Iedereen wordt wel eens boos; niet alleen volwassenen, ook kinderen. Dat wordt vaak goed duidelijk vanaf het moment dat de peuterpuberteit haar intrede doet. Ook oudere kinderen en pubers kunnen behoorlijk boos worden met heftige discussies tot gevolg. Boosheid komt dus voor op iedere leeftijd. Er zijn uiteenlopende redenen waardoor je kind boos kan worden. Maar wat is boosheid eigenlijk en in hoeverre hoort het bij de normale ontwikkeling van kinderen? Dat lees je in dit artikel! Mijn andere gastbijdrage gaat over hoe je je kind kunt leren z’n boosheid te beheersen om woedeaanvallen te voorkomen!

Waarom kinderen boos worden

Er kunnen tal van redenen zijn waarom je kind zich boos voelt. Soms volledig invoelbaar voor ons als volwassenen en soms wat minder. Ik noem er een aantal, waarschijnlijk herken je er wel een paar!

Je kind kan boos worden omdat…

• Het iets doet wat het nog niet helemaal kan of wat nog niet goed lukt. Je kind kan nog te jong zijn om de handeling uit te voeren of het heeft gewoon nog wat meer oefening nodig. Je kind wordt boos uit frustratie.
• Er grenzen opgelegd worden, waar je kind het niet mee eens is.
• Iemand iets over hem/haar gezegd heeft, waardoor hij zich gekwetst, beledigd, afgewezen of gekleineerd voelt.
• Het zich niet serieus genomen voelt.
• Het nare gedachten over zichzelf heeft.
• Iemand hem pijn doet.
• Iemand plotseling iets van hem afpakt.
• hem iets beloofd is, maar wat door omstandigheden niet doorgaat. Je kind voelt zich teleurgesteld of verontwaardigd. (etc.)

Als je kind boos wordt, dan is de kans groot dat jij dat als ouder of leerkracht als één van de eersten merkt. Je kind reageert het bijvoorbeeld op jou af door te schreeuwen, schelden, slaan of door met iets te gooien. Dat kunnen behoorlijk heftige situaties zijn. Gelukkig zijn er een aantal stappen, die je als ouder of leerkracht kunt zetten om zulke heftige reacties te voorkómen en om je kind te leren om met zijn boosheid om te gaan. Zoals gezegd vertel ik daar meer over in mijn andere gastbijdrage!

>> Lees ook: Leer je kind in 6 stappen zijn boosheid te beheersen en woedeaanvallen te voorkomen.

Wat is boosheid eigenlijk?

Boosheid is één van onze 4 basisemoties, net als vreugde, verdriet en angst. Iedereen kent deze emoties wel en ervaart ze dagelijks (in meer of mindere mate). Boosheid is een ‘oerinstinct’, dat ervoor zorgt dat je tijdig voor jezelf opkomt als er gevaar dreigt of als je onrecht wordt aangedaan. Je lichaam wordt dan klaargemaakt om te ‘vechten’ of te ‘vluchten’. Vroeger was deze reactie nodig om te overleven. Als er gevaar dreigde, had je alle energie nodig om te vluchten. In feite reageert ons lichaam (dus ook dat van je kind) bij stress nu nog steeds alsof het moet ‘vechten of vluchten’. Er komt dan energie vrij om snel te reageren.

Wat gebeurt er in het lichaam van je kind als het boos is?

Als je kind boos is, gebeurt er dus van alles in zijn lichaam. Er worden bepaalde stofjes in de hersenen aangemaakt, waardoor de bloeddruk oploopt en het hart sneller gaat kloppen. Door de verhoogde bloeddruk wordt het gezicht rood en spannen de spieren. Als je kind boos is, zie je bijvoorbeeld dat het zijn wenkbrauwen fronst, zijn kaken op elkaar zet of zijn vuisten balt. Dit heeft allemaal te maken met dat ‘oerinstinct’ waarmee je lichaam klaargemaakt wordt om te vechten of te vluchten.

Boosheid is normaal

Het is dus heel normaal dat je kind af en toe boos wordt en dat dit heftige reacties bij je kind teweeg brengt. Wat goed is om je als ouder te realiseren, is dat er op zich niets mis is met deze emotie. Kinderen mogen best boos zijn, zo af en toe. Wat echter belangrijk is, is dat je kind leert dat het in z’n boosheid niet alles kan doen. Je kunt namelijk niet zomaar alle gedrag vertonen dat tijdens je boosheid in je opkomt. Je kind zal dus moeten leren hoe het op een goede manier kan omgaan met deze emotie en hoe het de bijbehorende lichamelijke reacties en impulsen kan beheersen.

Leren omgaan met boosheid

Het leren omgaan met boosheid is een proces dat hoort bij de normale ontwikkeling van kinderen. Die ontwikkeling wordt ongeveer ingezet vanaf de peuterleeftijd en gaat nog door tot in de jong volwassenheid. Denk ook maar aan executieve functies, als impulsbeheersing/-controle en zelf-/emotieregulatie, die zich nog tot rond het 24^e levensjaar blijven ontwikkelen. Hoe beter een kind zijn impulsen kan beheersen, hoe minder hij zijn boosheid zal afreageren op anderen door hen pijn te doen of door te schelden.

>> Lees meer over executieve functies in het interview ‘Executieve functies: noodzakelijk om te kunnen leren en zelfstandig te functioneren’.

Bij kleuters zie je bijvoorbeeld al dat ze dankzij hun steeds beter wordende taal-/spraakvaardigheid beter kunnen vertellen welke emoties ze ervaren. Dat stelt hen ook steeds weer een beetje beter in staat om hun emoties – en het gedrag dat daaruit voortvloeit – te reguleren. Je ziet op deze leeftijd ook dat ze langzaam maar zeker minder primair op lastige situaties gaan reageren.

Tijdens de kindertijd zet die ontwikkeling zich door en zie je dat kinderen hun emoties steeds beter leren beheersen. Oudere kinderen kunnen bijvoorbeeld wel al beter rustig worden in een emotioneel geladen situatie en ze gaan conflicten steeds beter oplossen zonder dat er fysiek geweld aan te pas komt. Toch gaat dat ook bij de oudere kinderen nog niet vanzelf. Ouders, leerkrachten en andere volwassenen in de omgeving van het kind blijven er een belangrijke rol bij spelen. Zij leren het kind om het gedrag dat uit de emotie ‘boosheid’ kan voortvloeien in goede banen te leiden en wat wel en niet acceptabel is om tijdens boosheid te zeggen of te doen.

Hoe je dat als ouder of leerkracht precies kunt aanpakken, lees je in het artikel ‘Leer je kind in 6 stappen om zijn boosheid te beheersen en woedeaanvallen te voorkomen’.

Over Joyce Akse

Dr. Joyce Akse is psycholoog en werkt sinds 2013 als opvoedcoach in haar praktijk ‘Akse Coaching – Opvoedcoaching & Opvoedadvies’. Het is haar persoonlijke missie om alle ouders te leren hoe je kinderen (0-16 jaar) leuker en makkelijker opvoedt.

Joyce is gepromoveerd in de sociale wetenschappen (Pedagogiek), ze heeft Triple P-trainingen gedaan, ze is opgeleid om de officiële OpvoedParty te mogen uitvoeren en ze is Happiest Baby Educator i.o.

Joyce heeft 3 kinderen: Stan (9 jaar), Elin (7 jaar) en Daan (3 jaar). Ze staat dus zelf ook nog iedere dag met haar voeten in de klei en leert – ook in praktijk – nog dagelijks bij.

Foto Joyce Akse: © Ilona Tychon Fotografie

Bronnen:

• Psychogoed;
• Ouders.nl;
• JM Ouders;
• Jelle Jolles.