Bijna 18… En nu?

Jongeren in de jeugdhulpverlening lopen na hun achttiende vaak vast. Uit onderzoek blijkt dat het bereiken van de leeftijdsgrens van 18 jaar binnen de jeugdzorg moeilijkheden met zich meebrengt. Plotseling ben je meerjarig en sta je er alleen voor. Op zich is dat normaal, als je kijkt naar de ontwikkeling van jongeren, maar in de jeugdzorg praat je over een zeer kwetsbare groep jongeren die vaak achterlopen in hun ontwikkeling. Dit zijn bijvoorbeeld vroegtijdig schoolverlaters, jongvolwassenen met een beperking, jongeren uit residentiële jeugdzorg of detentie, zwerfjongeren of jongvolwassenen met psychiatrische problemen. Deze kwetsbare groep heeft de aanvullende begeleiding om te participeren in de samenleving en op de arbeidsmarkt juist zo hard nodig.

De mogelijkheid om een verlenging of hervatting van de jeugdhulp aan te vragen is er, maar hier wordt nu nog maar spaarzaam gebruik van gemaakt. Dat is jammer, want door de plotselinge ‘knip’ in de hulverlening op hun achttiende raken deze jongeren dikwijls weer in andere problemen verzeild. Het hebben van schulden is een van de problemen die we vaak zien. Schulden kunnen op hun beurt weer leiden tot slechte huisvesting, ongezonde voeding, huiselijk geweld en verwaarlozing. De kans op een terugval is vele malen groter als er niet genoeg aandacht is voor het nazorg-traject.

In 2016 heb ik een praktijkonderzoek gedaan naar de mogelijke knelpunten in de nazorg. Een van de doelen was om te onderzoeken welke ondersteuningsbehoeften er zijn op het gebied van materiële nazorg voor kwetsbare jongeren en binnen welke leefgebieden. Uit het onderzoek vloeiden tal van adviezen voort.

Financiële hulp en zelfstandigheid

Het belangrijkste advies is dat ervoor gezorgd moet worden dat de jongere inkomsten heeft voordat hij achttien wordt. Hier kunnen jongvolwassenen in begeleid worden alvorens ze achttien worden. Het is wenselijk als er rond de 16,5 jaar begonnen wordt met het bieden van begeleiding gericht op ‘zelfstandig worden’ en ‘het uitstippelen van een toekomstplan’. Deze begeleiding kan gedaan worden door werknemers met de expertise op dit gebied of ervaringsdeskundigen. Ook het jongerenloket en de jongeren cliëntraden zouden hier een centrale positie in kunnen spelen zodat instellingen hier ook gebruik van kunnen maken.

Na hun achttiende verjaardag moeten jongeren meestal ook zelf de hulp organiseren en hierin lopen ze vast. Vanuit de gemeente kan er onderzocht worden of er met een pilot gestart kan worden waarbij maatwerk geleverd wordt. De jongere krijgt dan hulpverlening toegespitst op zijn zorgbehoefte in een overbruggingsperiode tussen de achttien en drie maanden na de achttiende verjaardag.

Veel van de jongeren uit de jeugdhulpverlening krijgen schulden. Ter preventie kan er voor hun achttiende verjaardag al gestart worden met het geven van adviezen over schulden.

Wat kan de gemeente doen?

In het dagelijks leven worden mensen geconfronteerd met allerlei problemen van juridische en financiële aard. Deze problemen variëren van het aanvragen van huursubsidie en het invullen van formulieren tot het omgaan met werkeloosheid. Juist dit zijn zaken waarbij de jongeren waar we mee werken, hulp nodig hebben. Voor gemeentes is het daarom heilzaam om een arrangement te ontwikkelen dat zich enkel richt op materiële dienstverlening.

Vanaf je achttiende jaar kun je, je inschrijven als woningzoekende. Dit levert problemen op voor jongeren die net uit de jeugdhulpverlening komen. De gemeente kan in gesprek gaan met de diverse woningcorporaties om te bekijken of er mogelijkheden zijn om jongeren eerder in te schrijven.

Doorlopende hulpverleningslijn 18/18+

Uiteindelijk hebben de resultaten van het onderzoek geleid tot een doorlopende hulpverleningslijn 18/18+. Deze werd ontwikkeld in samenwerking met Scoor. Het doel van deze hulpverleningslijn is om te onderzoeken of er een aanbod ontwikkeld kan worden voor jongvolwassenen in de overgang naar (materiële) zelfstandigheid middels een combinatie van juridisch-materiële en sociaal-emotionele begeleiding. Het gewenste eindresultaat van de ‘Doorlopende Hulpverleningslijn 18-/18+’ is om daadwerkelijk te komen tot een effectief aanbod voor deze doelgroep dat voorkomt dat zij buitenspel komen te staan.

Uitgangspunten doorlopende hulpverlening 18/18+

We hanteren vijf uitgangspunten in de doorlopende hulpverleningslijn voor 18/18+:

1. Support: er is in ieder geval één volwassen persoon een langere periode beschikbaar voor de jongere en er is een netwerk van informele steun;
2. Wonen: de jongere heeft een passende en stabiele woonplek;
3. School en werk: de jongere gaat naar school en heeft een baan of dagbesteding die kansen biedt voor ontwikkeling;
4. Inkomen en schulden: de jongere heeft voldoende inkomen en kan zijn budget beheren;
5. Gezondheid en welzijn: er is voor de jongere doorlopende zorg beschikbaar.

Meer weten?

Sociaal Raadsvrouw Jocelyn Engelhart richt zich op sociaal-juridische individuele begeleiding en ondersteuning en biedt hulp op maat op het gebied van wetten, regelingen en voorzieningen. Wil je meer weten? Kijk dan op haar website of download hier de folder ‘Doorlopende hulpverleningslijn 18/18+’.