Jaarlijks vindt in november de landelijke Dag van de Mantelzorg plaats. Een dag waarin extra aandacht wordt gevraagd voor mensen die onbetaald zorgtaken dragen voor een naaste die hulpbehoevend is. Denk aan een ouder of kind, maar het kan ook een buur of goede vriend zijn, die bijvoorbeeld ziek is, een beperking of ouderdomsproblemen heeft of kampt met verslavingsproblematiek. In Nederland verlenen zo’n 4 miljoen mensen mantelzorg. Een taak die lang niet altijd makkelijk is. We gingen in gesprek met Tanja Goessen van Steunpunt Mantelzorg Zuid over wat het betekent als je als ouder, naast je eigen gezin, ook mantelzorgtaken verricht voor bijvoorbeeld je eigen ouders.

Een keuze die feitelijk geen keuze is…

“Mantelzorg voor je ouders begint vaak met iets kleins, iets heel praktisch. Zoals bijvoorbeeld het halen van de zware boodschappen. En naarmate de tijd vordert, en daarmee ook de ziekte of het ouderdomsproces, neem je steeds meer taken over. Zo rol je als het ware erin. Dat doe je uit liefde, plichtsbesef, een verantwoordelijkheidsgevoel. ‘Zij hebben immers ook voor mij gezorgd’, wordt dan vaak gedacht. In feite is het gaan uitvoeren van mantelzorgtaken dus een keuze die eigenlijk geen keuze is.”

Doorgaan zonder te zeuren

“Doordat het meestal zo geleidelijk gaat dat je steeds meer taken op je neemt als mantelzorger, bestaat het risico dat je over je grenzen gaat en daardoor overbelast raakt. Terwijl je het vaak jaren moet volhouden en de zorgtaken steeds zwaarder worden. Daarom is het zo belangrijk om als mantelzorger tijdig aan de bel te trekken. Iets wat voor veel mantelzorgers in de praktijk toch lastig blijkt. Die overtuiging van ‘ik moet dit gewoon doen, geen gezeur, die ander heeft er ook niet voor gekozen om ziek te worden’, zit vaak zo diep, dat men ook echt maar door gaat tot men in een soort overlevingsmodus terecht komt. In die modus ben je minder sterk in denken in mogelijkheden, over hoe het anders zou kunnen. Waardoor je steeds verder vast komt te zitten.”

Alle ballen in de lucht

“Wat we van veel mantelzorgers terug horen, is dat het vooral als zwaar wordt ervaren om alle ballen in de lucht te houden. Eigenlijk tegelijkertijd op twee plaatsen te moeten zijn. Je hebt je eigen gezin, baan, sociaal leven. En daar komen dan die zorgtaken bij. Men heeft vaak het gevoel in een spagaat te zitten. Zeker in ad hoc situaties, de dingen die niet planbaar zijn. Als je vader of moeder valt en je moet er direct naar toe. En in het verlengde hiervan horen we ook van veel mantelzorgers terug dat ze kampen met een schuldgevoel, zich continu tekort voelen schieten…”

Veranderende rollen

“En wat ook lastig is”, vervolgt Tanja haar verhaal, “als je ouders ouder worden, gaan de rollen langzaam veranderen. Dat is een natuurlijk proces. Maar als er sprake is van een neurologische ziekte (bijv. dementie) waardoor de wederkerigheid minder wordt, geeft dit vaak veel verdriet. De balans tussen geven en nemen gaat als het ware op de schop, wat voor beide partijen een ingewikkeld proces is. Want degene die ziek is, kan minder zelf en zal dus noodgedwongen meer moeten ‘nemen’, wat ook niet prettig is. In het kader van dat gevoel van balans tussen geven en nemen, is het belangrijk om als mantelzorger – in elk geval met momenten – ook oog te hebben voor wat je toch nog terugkrijgt. Hoe klein dat soms ook kan zijn.”

Waar put jij kracht uit?

“In dit kader sprak ik laatst een man die de mantelzorg draagt voor zijn dementerende vrouw. Hij zei: ‘in het heden kan het nergens meer met haar over hebben. Daarom duik ik met momenten bewust met haar het verleden in. Terug naar onze gezamenlijke vakanties bijvoorbeeld, want daar weet ze nog alles vanaf. En dan zie ik ook weer de vrouw waar ik verliefd op werd. Dat geeft me zo’n goed gevoel, dan weet ik weer waar ik het voor doe…”

De impact op het gezin

“Als je zelf kinderen hebt en veel van je tijd wordt opgeslokt door mantelzorgtaken voor je ouders, heeft dat natuurlijk ook impact op het gezinsleven. Praat hier goed over met je partner, zodat ‘de machine’ thuis wel goed kan blijven doorlopen. Misschien is voor je partner de grens van wat haalbaar is en goed voelt, eerder bereikt dan bij jou, vanwege de bloedband met je ouders. Ook dat is dan een belangrijk thema om over in gesprek te blijven. Waar ligt de grens? En hoe voorkom je dat je eigen kinderen terugkijken op deze periode en dan zeggen mama was altijd met oma bezig en had geen tijd voor mij…?”

Klik hier voor meer tips voor mantelzorgers van Steunpunt Mantelzorg Zuid.

Niet altijd hoeven vragen

“Wat ik hoop, is dat we uiteindelijk naar een samenleving toegaan, waarin we bijvoorbeeld op het schoolplein ook meer oog hebben voor dit soort dingen. Dat mensen pro-actief zijn naar elkaar en vragen ‘zal ik vandaag je kind meenemen, ik weet dat jij zo intensief voor je moeder zorgt’. Voor mantelzorgers kan het namelijk zo fijn zijn als mensen pro-actief hulp aanbieden, zodat ze niet telkens zelf hoeven te vragen. Zeker in de moderne tijd, waarin we allemaal werken en niet meer zo dicht bij onze ouders in de buurt wonen.”

Over Steunpunt Mantelzorg Zuid

“Steunpunt Mantelzorg Zuid informeert, adviseert en begeleidt mantelzorgers, door middel van individuele coaching trajecten, cursussen, bijeenkomsten en contactgroepen. Ook zet het steunpunt bekwame en betrokken zorgvrijwilligers in om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten. Meer informatie over het uitgebreide aanbod van het steunpunt en de activiteitenagenda vind je op hun website: www.mantelzorgzuid.nl.

Mantelzorgwaardering Gemeente Maastricht Maastricht

In veel gemeentes kun je als mantelzorgontvanger een mantelzorgwaardering aanvragen voor jouw mantelzorger. Een dergelijk mantelzorgcompliment is een blijk van waardering voor je mantelzorger. Wanneer je dit aanvraagt, ontvangt je mantelzorger € 75,00 mantelzorgwaardering van de gemeente. Je kunt je mantelzorger zelf hiervoor aanmelden. Op deze pagina van de gemeente Maastricht lees je er meer over!