In Nederland valt er heel wat te kiezen als het aankomt op basisscholen. Naast openbare scholen en scholen gebaseerd op godsdienstige of levensbeschouwelijke grondslag, kun je ook kiezen voor een school die werkt vanuit een bepaalde opvoedkundige visie. Zoals bijvoorbeeld een montessorischool, een jenaplanschool, een daltonschool, een vrijeschool of een nutsschool. Maar wat houden deze bijzondere scholen precies in? Je leest het in dit artikel!

Over montessorischolen

De uitspraak ‘Help mij het zelf te doen’ geeft kernachtig weer waar het montessorionderwijs voor staat. Het uitgangspunt daarbij is dat kinderen van nature nieuwsgierig zijn en zich zelf willen ontwikkelen. Het is de taak van de ouders en opvoeders, dus ook de leerkrachten op school, om te herkennen wat een kind op een bepaald moment wil leren. En daar dan de juiste materialen en omgeving voor aan te bieden.

De theorie achter het Montessori onderwijs stelt dat kinderen een spontane belangstelling hebben voor veel onderwerpen. En dat hetgeen een kind interessant vindt van periode tot periode verschilt. Een montessoridocent herkent die verschillende periodes, waarin kinderen open staan voor een bepaald leergebied en kan dan het juiste materiaal aanbieden voor het kind om te leren. Want het idee is dat een kind in de juiste periode met het juiste materiaal heel veel kan leren, omdat het intrinsiek gemotiveerd is om hiermee bezig te zijn.

Wat ook kenmerkend is voor het montessorionderwijs is de samenstelling van de klassen. Er wordt bewust gekozen voor drie leeftijdsgroepen in één klas. Dit wordt belangrijk geacht voor de harmonische ontwikkeling van een kind: hij is eerst de jongste, dan de middelste en dan de oudste.

Ten slotte zijn ook de lesmaterialen uniek. De speciaal ontwikkelde leermaterialen binnen het montessorionderwijs zijn niet alleen afgestemd op de verschillende leeftijden en ontwikkelingsfasen. Ze delen ook een aantal kenmerken; namelijk dat direct duidelijk is wanneer het kind iets fout heeft gedaan, zodat het kind de kans krijgt om zichzelf te evalueren en te verbeteren, er staat steeds één vaardigheid centraal en het is gemaakt van degelijke en natuurlijke materialen.

Montessorionderwijs bij jou in de buurt
Maastricht: www.montessori-bs.nl

Over jenaplanscholen

Het jenaplanonderwijs is gericht op de opvoeding van kinderen in de breedste zin van het woord. Waardoor het jenaplanonderwijs ook veel meer omvat dan het aanleren van de standaard schoolse kennis en vaardigheden als lezen, schrijven en rekenen. In het jenaplanonderwijs staat het kind centraal. Ieder kind is uniek in zijn ontwikkeling, talenten en leerstijl. In het jenaplanonderwijs krijgen kinderen de ruimte zich zo breed mogelijk te ontwikkelen. Zij mogen verschillend zijn, het doel is dat de kinderen van de verschillen en van elkaar leren en dat ze verschillen leren respecteren.

Vanuit het principe dat kinderen leren van elkaar, zitten kinderen van verschillende leeftijden in een jenaplanschool ook in zogenaamde ‘stamgroepen’ bij elkaar. Kinderen kunnen daardoor zelf kiezen of zij graag met oudere of jongere kinderen omgaan. Oudere kinderen kunnen jongere kinderen helpen. En de positie van het kind verandert elk jaar van jongste, naar middelste naar oudste. Waardoor kinderen belangrijke sociale ervaringen op kunnen doen.

Wat ook kenmerkend is voor het jenaplanonderwijs is dat de school functioneert als een soort gemeenschap van kinderen, leraren en ouders. De ouders dragen een deel van de opvoeding over aan de school, waarbij leraren gezien worden als ‘professionele opvoeders’ van de kinderen. Daarnaast spelen ouders ook een belangrijke rol in het onderwijs van het kind. Dit is een belangrijk aspect waar je je als ouder bewust van moet zijn als je overweegt om je kind aan te melden op een jenaplanschool.

Wat betreft de opzet van het lesprogramma geldt dat kinderen in een jenaplanschool leren door deel te nemen aan de vier zogenaamde basisactiviteiten: spreken/communiceren, spelen, werken en vieren. Deze activiteiten vormen de bouwstenen van een weekplan. Er wordt hierbij gestreefd naar een afwisseling van spanning, ontspanning en concentratie. De leerstof van een jenaplanschool komt uit de leefwereld van de kinderen en uit het cultuurgoed van de maatschappij. Wereldoriëntatie neemt een centrale plaats in met als basis ervaren, ontdekken en onderzoeken.

Ten slotte geldt dat het jenaplanonderwijs een open en interpreteerbaar streefmodel is. Dit maakt dat elke jenaplanschool anders is en de ruimte heeft om eigen keuzes te maken en accenten te leggen. Uiteraard wel in lijn met de basisprincipes, bepaalde kwaliteitscriteria en de kernkwaliteiten.

Jenaplanschool bij jou in de buurt
Maastricht: www.kcdynamiek.nl
Sittard: www.jpsdevlieger.nl

Over daltonscholen

Het daltononderwijs wil kinderen vormen tot zelfstandig denkende en handelende volwassenen, die respect hebben voor hun medemens. Daartoe staan zelfstandigheid en samenwerken centraal op een daltonschool. Kinderen leren door op school zelfstandig kennis en ervaring op te doen, zo is het idee.

Het onderwijs op een daltonschool verloopt volgens drie pedagogische ankerpunten:

1. Vrijheid in gebondenheid

Om zelfstandig te kunnen leren en te oefenen met het dragen van verantwoordelijkheid, heb je vrijheid nodig om zelf keuzes te kunnen maken. Dat betekent echter niet dat alles zomaar kan en mag op een daltonschool. De leerkracht stelt de grenzen waarbinnen de leerlingen in vrijheid keuzes kunnen maken. En gaandeweg schuiven deze grenzen steeds verder op, zodat de leerlingen meer verantwoordelijkheid gaan dragen voor hun eigen leerproces. Achteraf legt de leerling verantwoording af aan de docent over de gemaakte keuzes en resultaten.

2. Zelfstandigheid

Het daltononderwijs streeft ernaar kinderen tot volwassenen te maken die zelfstandig kunnen denken en handelen. Daarom wordt er op een daltonschool weinig klassikale les gegeven en veel zelfstandig gewerkt aan taken. Leerkracht en leerling maken samen afspraken over de leerstof die de leerling tot zich zal nemen en de hoeveelheid tijd die daarvoor nodig is. Zo weet de leerling wat zijn verantwoordelijkheden zijn en kan hij hier zelfstandig mee aan de slag. De rol van de docent is het waar nodig begeleiden en coachen van de leerling.

3. Samenwerking

Om later als volwassene te kunnen deelnemen aan de samenleving, is het belangrijk de kunnen samenwerken. Ook met mensen die je niet zelf kiest. Daarom wordt er op daltonscholen ook veel aandacht besteed aan samen leren werken en spelen in groepjes. Zo leren kinderen naar elkaar te luisteren en respect voor elkaar te hebben. Ook worden vaardigheden als feedback ontvangen en gegeven en reflectie ontwikkeld.

Wat betreft het lesprogramma geldt dat er naast de wettelijk verplichte stof ook veel rekening wordt gehouden met de behoeften, interesses en competenties van de leerlingen. Op een dag is er naast de verplichte stof dus ook veel ruimte voor keuzewerk. Daarbij geldt dat de leraar verschillende werkopdrachten en activiteiten aanbiedt en dat de leerlingen kunnen kiezen wat zij het liefst willen doen.

Daltonschool bij jou in de buurt
Bunde: www.daltonschooldebundeling.nl

Over vrijescholen

Op een vrijeschool staat de persoonlijke ontwikkeling van het kind centraal. Dit betekent dat kinderen volop de kans krijgen om hun eigen talenten in de volle breedte te ontdekken en te ontwikkelen. Muziek, toneelspelen, beweging en handvaardigheden zijn in die zin dus net zo belangrijk als lezen, schrijven en rekenen. En binnen de visie van de vrijeschool is het de taak van de leerkrachten om te herkennen wat voor verborgen drijfveren en interesses een kind heeft en een klimaat te scheppen waarin het kind zich kan ontplooien.

De vrijeschool biedt daartoe een breed onderwijspakket aan. Kinderen leren natuurlijk de basisvakken als lezen, schrijven en rekenen. Maar krijgen daarnaast ook les in vreemde talen, dans, toneel, tuinieren, zingen en schilderen. Er is veel aandacht voor spiritualiteit, natuur en cultuur. Het onderwijspakket op een vrijeschool is zo breed, omdat ieder kind anders is. Door alle verschillende talenten aan te spreken, kan elk kind zijn eigen kwaliteiten ontdekken en benutten. Het uitgangspunt daarbij is altijd dat de leerstof het middel is en ontwikkeling het doel!

Dat is ook waar de term ‘vrij’ betrekking op heeft in de naam ‘vrijeschool’; de ruimte om de pedagogische visie in vrijheid te kunnen vormgeven en te laten aansluiten op wat er bij de kinderen leeft. De door de overheid vastgestelde kerndoelen binnen vrijescholen dan ook geen einddoelen, maar tussendoelen op weg naar het eigenlijke doel: de ontwikkeling van de leerling!

Wat ten slotte kenmerkend is voor het onderwijs op een vrijeschool is dat er in alle lessen, dus ook bij het taal- en rekenonderwijs, bewegingselementen worden ingevoegd. Hersenfuncties zijn namelijk mede afhankelijk van lichaamsmotoriek. Daarom zijn motorische oefeningen een belangrijk onderdeel van elke les. Tijdens de lessen wordt er dus veel met handen en voeten gewerkt; denk aan klappen, lopen, rennen, springen, dansen en meer!

Vrijeschool bij jou in de buurt
Vrijeschool in Maastricht: www.bernardlievegoedschool.nl
Vrijeschool in Parkstad: www.vrijeschoolhelianthus.nl 

Over nutsscholen

Het nutsonderwijs stelt de ontwikkeling van kinderen voorop, met respect voor anderen. De nutsschool komt voort uit een traditie van Nederlandse onderwijsvernieuwing die al begon rond 1800. Op een nutsschool wordt onderwijs gegeven dat onafhankelijk is van een bepaalde levensbeschouwing of maatschappelijke stroming. Vooral waarden als respect en gelijkheid staan hier centraal. Het doel van nutsonderwijs is dat iedereen uiteindelijk een volwaardig lid van de samenleving moet kunnen zijn, waarbij er vooral wordt uitgegaan van iemands kwaliteiten en beperkingen.

In het nutsonderwijs staat de ontwikkeling van het kind centraal, waarbij vooral de volgende uitgangspunten een belangrijke rol spelen:

1. Onderwijskundig

Om ervoor te zorgen dat een kind volledig tot zijn recht komt, is het belangrijk dat hij onderwijs krijgt in een stimulerende leeromgeving, waar veiligheid, vertrouwen en wederzijds respect centraal staan.

2. Didactisch

Op een nutsschool wordt veel waarde gehecht aan vernieuwingen binnen het onderwijs en een voortdurende ontwikkeling, waarbij de leerling als mens centraal staat.

3. Sociaal-cultureel

In het nutsonderwijs is er veel aandacht voor het individu en de ontwikkeling van een eigen identiteit. Verschillen tussen leerlingen worden geaccepteerd en gerespecteerd, en er ligt veel nadruk op onderlinge samenwerking. Kritiek op elkaar geven mag, mits het opbouwend is.

Nutsscholen zijn bestuurlijk gezien geen openbare scholen, maar hebben een ‘bijzonder neutraal’ karakter. Dat wil zeggen dat het beleid in handen is van een vereniging of stichting met een eigen (school)bestuur, dat vaak bestaat uit ouders van leerlingen.

Nutsschool bij jou in de buurt
Maastricht: www.nutsschoolmaastricht.nl

Bronnen:

• Onderwijs Consumenten Organisatie;
• Anababa;
• Ouders van Nu.

We hopen dat dit artikel je geholpen heeft. Wil je meer weten of heb je nog vragen? Chat met ons! We denken graag met je mee.