STRESS EN OUDERSCHAP: HELP MIJN KIND IS LASTIG!

Gastbijdrage van Daan Wierenga
Gastbijdrage van Daan WierengaTrainer Coach&Co

Ouders geven vaker aan dat spanning en stress in het gezin wordt veroorzaakt door aanhoudend lastig gedrag van hun kind(eren). Bij navraag heeft een lastig kind geen fysieke afwijkingen of een aantoonbare gedragsstoornis. En toch hebben vele ouders er alles aan gedaan het gedrag van het lastige kind te veranderen. Zonder succes.

Als coach werk ik sinds 2009 met de methodiek ‘systemische gezinsopstelling’. Deze methodiek probeert zonder waardeoordeel de verborgen boodschap achter het lastig gedrag van kinderen te ontdekken. Daarnaast kijkt het naar hoe alle gezinsleden kunnen bijdragen aan het herstel van een ontspannen sfeer in huis. Systemisch werk is wereldwijd bekend en wordt door steeds meer hulpverleners succesvol toegepast.

Praktijkvoorbeeld: Onze Jelle is een vulkaan!

Moeder geeft aan dat er langdurige stress is in het gezin. Haar zoon, Jelle van 11 jaar, kan vaak heel rustig spelen maar is vanuit het niets ineens  zeer negatief tegenover zijn stiefvader. Dit uit zich in het negeren, weerstand en soms woede-uitbarstingen van Jelle naar stiefvader. De stiefvader doet erg zijn best om meer contact met Jelle te hebben maar voelt zich machteloos en niet geaccepteerd door de zoon van zijn tweede vrouw. Moeder is ook aan het eind van haar geduld. Ondertussen levert dit na 1,5 jaar ook toenemende spanning in het hele gezin. De juf op school suggereert een gedragsonderzoek, zij vermoedt ADHD en geeft aan dat Ritalin kan helpen om de concentratie van Jelle te verbeteren.

Opstelling

Tijdens de gezinsopstelling met houten poppetjes op tafel, visualiseert Jelle hoe hij de situatie voor zich ziet. Hij pakt twee poppetjes en zet deze als zijn biologische ouders dicht tegen elkaar. Moeder is met stomheid geslagen; Jelle weet toch dat ze al 10 jaar gescheiden zijn? Bij navraag blijkt dat moeder en de biologische vader sinds een jaar na geboorte van Jelle elkaar negeren. Moeder geeft aan dat zij nog onverwerkte woede en wrok draagt naar de biologische vader van haar zoon. Onverwerkte emoties zijn door beide ouders nooit uitgesproken. De moeder staat erboven en houdt zich flink. Vader is een binnenvetter en ontploft nu en dan.

Alarmbellen

Kinderen kun je vanuit het systemisch werk zien als alarmbellen over het welzijn van hun directe leer- en leefsysteem. Zij kunnen met hun voelsprieten en opvallend gedrag, juist dat duiden wat binnen het gezin of school “in de lucht hangt”; onverwerkte feiten blijken vaak verhuld en op de achtergrond aanwezig te blijven.

Te denken valt aan onverwerkt verdriet van ouders over een vroeg overlijden van een ouder of een kind, een vechtscheiding, eigen disfunctioneren of andere onverwerkte feiten. Ook faillissement, chronische of ernstige ziekten, migratie, oorlog of andere indrukwekkende gebeurtenissen kunnen indien onverwerkt, voor lange tijd voelbaar blijven. Kinderen zijn daar uitermate gevoelig voor en gaan voor hun familie “aan het werk”.

Loyaliteit

Jelle weet heel goed dat zijn ouders zijn gescheiden maar de emoties van die scheiding zijn door zijn ouders nooit uitgesproken of verwerkt. De boosheid en gespannenheid hangen nog altijd in de lucht; oude en nieuwe woede van moeder naar vader is onderdrukt en vaak is de stilte tussen ouders negatief en zeer gespannen.

Jelle heeft als jongetje van 11 jaar steeds meer behoefte aan contact met zijn vader. Moeder hoopte dat haar tweede echtgenoot deze rol zou innemen. Na vele pogingen geeft die het op. En dat klopt. Jelle heeft een vader; zijn biologische vader. Een andere vader wil Jelle niet, vandaar dat hij zich stevig afzet tegen zijn stiefvader.

En als het gaat om het verwerken van zijn eigen ervaringen duidt Jelle’s gedrag op loyaliteit naar zijn beide ouders; negatieve ervaringen en gevoelens onderdrukt hij ook, net als zijn ouders. Met als gevolg dat hij of stoer doet of onverwachts ontploft. Dat kan veel energie van hem vragen, die hij tekort komt om zich op school te kunnen concentreren.

Praktische oplossingen door ouders

Moeder neemt na de gezinsopstelling het besluit om op de één of andere manier uiting te geven aan haar boosheid naar Jelle’s vader. Ook haar verdriet over haar eenzaamheid en teleurstelling toentertijd, zit haar nog altijd erg hoog. Verwerking kan in de vorm van een brief schrijven en deze wel of niet bespreken of versturen. Een gesprek tussen ouders of versterking van emotionele intelligentie met externe begeleiding kan een andere optie zijn. 

Jelle mag per direct vaker op bezoek bij zijn vader. 

De stiefvader spreekt uit dat Jelle al een vader heeft en dat die voor hem de beste is. Jelle straalt van blijdschap en omhelst zijn stiefvader. Moeder neemt zich voor dat ook Jelle mag leren om zijn emoties eerder uit te spreken en mee te nemen in zijn dagelijkse communicatie en keuzes. Net als zij zelf gaat doen.

Zodra ouders bewust zijn van wat de kinderen met lastig gedrag willen duiden kunnen alle gezinsleden een bijdrage leveren door hun deel van onverwerkte zaken aan te pakken. Dan kunnen kinderen de zaak loslaten. Want vaak heeft “wat in de lucht hangt” niets met de kinderen zelf te maken. Zij zijn helemaal oké! En als kinderen dat beseffen kunnen ze in alle veiligheid gaan spelen.

Ieder zijn eigen plek

Na enige maanden is de rust grotendeels terug in het gezin. Het contact tussen de biologische ouders van Jelle is nog moeilijk maar een stuk verbeterd. De stiefvader neemt zijn eigen plek weer in. En Jelle leert samen met zijn moeder hoe je met haptotherapie op je gevoel en emoties kan vertrouwen. Ook mindfulness kan helpen om fysieke intelligentie en persoonlijke zelfcompassie te versterken. Jelle voelt zich zonder opgekropte gevoelens een stuk rustiger en kan zich daardoor beter concentreren op school.

Over Daan Wierenga

Daan Wierenga is van oorsprong wijkverpleegkundige. Na 15 jaar als internationaal projectleider binnen gezondheidszorg en onderwijs in Ghana, India en Zuid-Afrika start ze in 2006 Buro Coach&Co coaching en training. Coach&Co staat voor zelfredzaamheid van mens, team en organisatie en geeft loopbaancoaching, leiderschapstraining, intervisie en systemisch werk. Zie voor meer informatie en contact de website www.coachenco.org.